Аракишвили Димитрий Игнатьевич

	груз. დიმიტრი ეგნატეს ძე არაყიშვილი
Ғилми дәрәжә	сәнғәт фәндәре докторы[d]
Һөнәр төрө	музыка белгесе, композитор, музыка педагогы, музыкальный этнограф, кинокомпозитор
Вафат булған урыны	Тбилиси, Грузия ССР-ы[d], СССР;
Ойошма ағзаһы	СССР Композиторҙар союзы[d]
Гражданлығы	Рәсәй империяһы; СССР;
Заты	ир-ат
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	народный артист Грузинской ССР[d]
Ерләнгән урыны	Дидубийский пантеон[d];
Тыуған көнө	23 февраль (7 март) 1873
Вафат булған көнө	13 август 1953 (80 йәш)
Тыуған урыны	Владикавказ, Рәсәй империяһы;
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Аракишвили Димитрий Игнатевич (Аракчиев) (груз. დიმიტრი ეგნატეს ძე არაყიშვილი; 23 февраль 1873 йыл — 13 август 1953 йыл) — совет грузин композиторы, педагог һәм йәмәғәт эшмәкәре. Грузин ССР-ының халыҡ артисы (1926). Беренсе дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1950). Грузин ССР-ы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1950)^[4].

Биографияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Мәскәү филармонияһының музыка-драма училищеһында (1901) һәм Мәскәү археология институтында (1918) белем алған. 1908 йылда «Музыка һәм тормош» журналына нигеҙ һала. Мәскәү халыҡ консерваторияһын ойоштороуҙа ҡатнаша. Грузин халыҡ музыкаһын йыя һәм пропагандалай. Профессиональ сәхнәлә ҡуйылған тәүге грузин операһын — «Шота Руставели тураһында хикәйәт» (1919), «Тормош-шатлыҡ» операһын («Динара», 1927; ике операһы ла Палиашвили исемендәге Опера һәм балет театрында ҡуйыла), «Джургай ҡалҡаны» кинофильмына һәм һәм башҡа музыкаль әҫәрҙәрҙе яҙа. Музыкаль фольклор буйынса хеҙмәттәр авторы. Педагогик эшен 1902 йылдан алып алып алып бара; 1918 йылдан — Тбилиси консерваторияһы профессоры. Сәнғәт ғилеме докторы (1943). Грузин ССР-ы ФА-ның тулы хоҡуҡлы ағзаһы (1950).

Опера өлкәһендә ижады[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

«Шота Руставели тураһында легенда» операһы — тәүге грузин милли операларының береһе. Был ваҡытта грузин сәхнәһендә итальян операһы өҫтөнлөк иткән була. Милли опера 1918—1919 йылдарҙа сәхнәлә ҙур алға китеш кисерә: 1918 йылда Тифлис театры сәхнәһендә Р. Гогниашвилиҙың «Кристине» операһы, 1919 йылда З. П. Палиашвилиҙың «Абесалом һәм Этери», Аракишвилиҙың «Шота Руставели тураһында легенда» операһы ҡуйыла (беренсе милли камера һәм лирик опера була). Опера режиссер А. Цуцунава тарафынан ҡуйыла, шулай уҡ ул операны 1947 йылда ҡабаттан ҡуя. Премьера спектакленең дирижеры — С. А. Столерман. Тәүге ҡуйыуҙа билдәле грузин йырсылары Сохадзе, Екатерина Тарасовна (Нино), О. Бахуташвили-Шульгина (Гульчина), В. Сараджишвили (Шота), А И. Инашвили (Абдул Ғәрәп) ҡатнаша.

Был операны 1923 йылда З. П. Палиашвили исемендәге Тбилиси опера һәм балет театрында рус һәм грузин сәхнәһенең мәшһүр режиссёры К. А. Марджанишвилиҙың режиссер С. Ахметели менән бергә ҡуйыуы театр тормошонда ҙур ваҡиға булып тора. Был операның артабанғы ҡуйылыштарында балетмейстер һәм бейеүсе И. И. Сухишвили (1930), балерина Н. Ш. Рамишвили, дирижёр Е. С. Микеладзе, йырсылар Е. А. Гостенина (Русудана) һәм Г. И. Венадзе (Абдул Араб) ҡатнаша.

«Динара» («Тормош — шатлыҡ») операһы совет осоронда В. Л. Гунианың либреттоһы буйынса ижад ителә (1924). Опера З. П. Палиашвили исемендәге Опера һәм балет театрында 1927 йылда К. А. Марджанишвили тарафынан дирижер И. П. Палиашвили ҡатнашлығында ҡуйыла^[5].

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Грузин ССР-ының халыҡ артисы (1929)
Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (08.04.1948 һәм 15.05.1953)
«Почет Билдәһе» ордены (14.01.1937)
Беренсе дәрәжә Сталин премияһы (1950) — «Джургай ҡалҡаны» фильмына музыкаһы өсөн (1944)

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Аракишвили Димитрий Игнатьевич // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Record #75890749 // VIAF (билдәһеҙ) — Даблин: OCLC, 2003.
↑ Dimitrij Ignjatovič Arakišvili (Arakčev) // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
↑ https://rus-big-biography-enc.slovaronline.com/5161-Аракишвили,%20Димитрий%20Игнатьевич#:~:text=АРАКИШВИЛИ%2C%20Димитрий%20Игнатьевич.%20(Аракчиев%3B%20род.,сов.%20композитор%2C%20педагог%2C%20дирижер%2C%20музыковед-этнограф
↑ https://www.belcanto.ru/arakishvili.html

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Театральная энциклопедия

[_9c1f8cdf4cd5ac0a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Аракишвили Димитрий Игнатьевич // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_2924f1909b83c419-2] Record #75890749 // VIAF (билдәһеҙ) — Даблин: OCLC, 2003.

[_5f05e4ed01cc0674-3] Dimitrij Ignjatovič Arakišvili (Arakčev) // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.

[4] ttps://rus-big-biography-enc.slovaronline.com/5161-Аракишвили,%20Димитрий%20Игнатьевич#:~:text=АРАКИШВИЛИ%2C%20Димитрий%20Игнатьевич.%20(Аракчиев%3B%20род.,сов.%20композитор%2C%20педагог%2C%20дирижер%2C%20музыковед-этнограф

[5] ttps://www.belcanto.ru/arakishvili.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]