Ассия Джебар

Ассия Джебар
Ассия Джебар
	франц. Assia Djebar
Исеме	франц. Fatima-Zohra Imalhayène
Тыуған көнө	30 июнь 1936
Тыуған урыны	Шершель[d], Q2017661?, Французский Алжир[d];
Вафат булған көнө	6 февраль 2015[…] (78 йәш)
Вафат булған урыны	XIX округ Парижа[d], Париж;
Ил	Франция; Алжир;
Эшмәкәрлеге	лингвистка, кинорежиссёр, профессор, переводчица, писательница, тарихсы
Наградалары һәм премиялары	Нейштадтская литературная премия[d] (1996) Премия мира немецких книготорговцев[d] (2000) Большая премия Франкофонии[d] (1999) почётный доктор Венского университета[d] почётный доктор Университета Конкордия[d]
Автограф
	РУВИКИ.Медиа файлдары

Ассия Джебар (франц. Assia Djebar, бербер. ⴰⵙⵢⴰ ⴷⵊⴱⴰⵔ), ысын исеме Фатима Зохра Ималаен, франц. Fatima-Zohra Imalayen, 30 июнь 1936, Шершель — 6 февраль 2015, Париж) Алжир яҙыусыһы һәм кинорежиссёры. Романдарының төп темалары: Алжир һуғышы һәм мосолман ҡатын -ҡыҙҙарының эмансипацияһы. Ҡатын-ҡыҙҙарға ижтимағи, хеҙмәт һәм ғаилә тормошонда тиң хоҡуҡ биреү өсөн ислам фанаттары менән көрәшеүсе.

Биографияһы һәм ижады

Ассия Джебар 1936 йылдың 30 июнендә Шершель ҡалаһында француз теле уҡытыусыһы ғаиләһендә тыуған. 1980 йылдан Францияла йәшәй. Бельгияның француз теле һәм әҙәбиәте король академияһы ағзаһы^[6].

Уның күпселек эштәре феминист күҙлегенән ҡатын-ҡыҙҙарҙың ауыр яҙмышына арналған: «Алжирские женщины на своей половине дома» (1980), «Любовь, фантазия» (1985), «Далеко от Медины» (1991), «Огромная тюрьма» (1995).

1969 йылда Ассия Джебарҙың Уахид Карн менән авторҙашлыҡта яҙылған «Красная заря» пьесаһы баҫыла. Пьесаның 40 персонажы бойондороҡһоҙлоҡ өсөн һуғыш ваҡытында Алжир халҡының бөтәһен дә тиерлек кәүҙәләндерә. Дүрт төп геройҙың береһе — провинциаль ҡала майҙанында мандолина менән һуҡыр сәсән-шағир Шағир майҙанда классик шиғырҙар уҡый, майҙанда атыу тауыштарын ишетә һәм хыянатсыны атып үлтергән егеткә ҡасырға ярҙам итә. Үҫмер егет тауҙарға ҡасып китә, ә шағир үҙе ҡорал ала, патруль отрядтарының береһен үлтерә. Шағир ҡулға алына һәм язалап үлтерелә.^[7]

«Мөхәббәт һәм фантазия» эпик романында (1985, XX быуаттың иң яҡшы 12 Африка китабы исемлегенә индерелә) Ассия Джебар ике параллель ваҡытлыса планды берләштерә: XIX быуаттың икенсе сирегендә Алжирҙы француздарҙың яулап алыуының тарихи йылъяҙмаһын һәм 1950-се йылдарҙа Алжир һуғышы йылдарында йәшәгән героиняның шәхси биографияһын. Беренсе һуғыштың ҡот осҡос күренештәре: бөтә ҡәбиләләрҙе юҡ итеү һәм сабыйҙарҙы әсәләр тарафынан үлтереү, икенсе һуғыштың алжирлыларҙың үҙ ерҙәрен «яулап алыуына» өҫтәп ҡуйыла. Романда үҙен ҡәбилә ҡатын-ҡыҙҙарынан ситләшкән итеп тойған төп герой менән бер рәттән, күп кенә Алжир ҡатын-ҡыҙҙарының тауышы, «тынлыҡтың тығыҙ ҡараңғылығын йырып сыҡҡан телһеҙ ҡол ҡыҙҙар хоры», ишетелә. Ваҡыт һәм арауыҡ пландарын берләштереп, азатлыҡты яңыса аңлау, милләттең үҙ аңын уятыу, тышҡы һәм эске ҡоллоҡҡа нөктә ҡуйырға ынтылыш менән оҙатылған Яңы замандың килеүе өсөн, Алжир ҡот осҡос хаҡ түләгән тигән һығымтаға килә Джебар. Рәсәй әҙәбиәт белгесе Светлана Прожогина һүҙҙәренсә, «ике әҫәр ҙә кешенең, халыҡтың, милләттең, илдең уяныуы һәм өлгөрөүе, әсирлектән рухи өҙөклөктән ҡотолоу, үҙ тауышыңды табыу, үҙ тормошоңа хоҡуҡ алыуға эйә булыу темаһына бағышланған». ^[8]^[9]

«Оран, үле тел» (1997) новеллалар циклында Джебар Алжирҙың үҙаллылыҡ алған йылдарына мөрәжәғәт итә һәм ислам фанаттарының нисек итеп ҡатын-ҡыҙҙарҙың эмансипацияһын юҡҡа сығарғанын күрһәтә. Европа белеменә эйә булған йәки хатта ир-егет менән кафела осрашырға баҙнат иткән ҡатын-ҡыҙ, «террор» йылдарында ҡорбанға әүерелгән.^[10]

«Непогребенная» (2002) романының геройҙары булып француздар тарафынан үлтерелгән партизан, ә һуңынан уның артабан да Азатлыҡ өсөн көрәшергә ҡарар иткән ҡыҙы тора, ^[11]

Ассия Джебар 2015 йылда Парижда 78 йәшендә вафат була. Ассия Джебар умерла в 2015 году в Париже в возрасте 78 лет^[12]^[13].

Танылыуы

Халыҡ-ара Лауреат Нейштадт әҙәби премияһы (1996)

Немец китап һатыусыларының тыныслыҡ премияһы (2000) һәм әҙәбиәт һәм кино өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн башҡа наградалар.

Француз Академияһы ағзаһы (2005).

Әҫәрҙәре

романдары

La Soif, 1957 (Жажда, рус. С. Прожогина тәржемәһе, 1990)
Les Impatients, 1958 (Нетерпеливые, рус. В. Орлов тәржемәһе, 1990)
Les Enfamts du Nouveau Monde, 1962
Les Alouettes naïves, 1967
Poème pour une algérie heureuse, 1969
Rouge l’aube
L’Amour, la fantasia, 1985 (Мөхәббәт һәм фантазия, рус. Н. Световидова тәржемәһе, 1990; исемлеккә индерелгән XX быуаттың иң яҡшы йөҙ африка китабы)
Ombre sultane, 1987
Loin de Médine, 1991
Vaste est la prison, 1995
Le blanc de l’Algérie, 1996
Femmes d’Alger dans leur appartement, 2002
La femme sans sépulture, 2002
La Disparition de la langue française, 2003
Nulle part dans la maison de mon père, 2007

Фильмдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

La nouba des femmes du Mont Chenoua. 1977
La Zerda ou les chants de l’oubli, 1979

Рус телендәге баҫмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Джебар А. Һайланған. / Йөҙ. һәм алғы. С.Прожогина. М.: Йәйғор, 1990. 523 с. ISBN 5-05-002502-8 («Һыуһау», «Түҙемһеҙҙәр», "Мөхәббәт һәм фантазия"романдарын үҙ эсенә ала)

Иҫкәрмәләр

↑ ¹ ² Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
↑ Assia Djebar // Babelio (фр.) — 2007.
↑ Assia Djebar // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ https://www.lavoixdunord.fr/1046096/article/2021-07-17/la-question-pas-si-bete-qui-est-assia-djebar-qui-donne-son-nom-un-centre-social
↑ ¹ ² Fichier des personnes décédées
↑ "Assia Djebar", Voices from the Gaps, University of Minnesota. (билдәһеҙ) Дата обращения: 27 февраль 2024. Архивировано 27 февраль 2024 года.
↑ Прожогина1, 1993, с. 301—304
↑ Прожогина1, 1993, с. 194—197
↑ Прожогина2, 2010, с. 54
↑ Прожогина2, 2010, с. 70—71
↑ Прожогина2, 2010, с. 71—72
↑ Assia Djebar | Algerian writer and filmmaker (билдәһеҙ). Дата обращения: 27 февраль 2024. Архивировано 27 февраль 2024 года.
↑ Assia Djebar décédée : Perte d'une intellectuelle majeure, El Watan (7 февраль 2015). 8 июль 2023 тикшерелгән. (фр.)

Әҙәбиәт

ӘПрожогина С. В. Литература на французском языке // История национальных литератур стран Магриба. В 3 кн. Кн.1. Литература Алжира.. — М.: Наука-Вост. лит., 1993.
Прожогина С. В. Магрибинский франкоязычный роман. // История романных форм в литературах Африки. — М.: Вост. лит., 2010.
Clerc J.-M. Assia Djebar: écrire, transgresser, résister. Paris: L’Harmattan, 1997
Calle-Gruber M. Assia Djebar, ou, La résistance de l'écriture: regards d’un écrivain d’Algérie. Paris: Maisonneuve et Larose, 2001
Rocca A. Assia Djebar, le corps invisible: voir sans être vue. Paris: L’Harmattan, 2004
Hiddleston J. Assia Djebar: out of Algeria. Liverpool: Liverpool UP, 2006
Ringrose P. Assia Djebar: in dialogue with feminisms. Amsterdam; New York: Rodopi, 2006
Schuchardt B. Schreiben auf der Grenze: postkoloniale Geschichtsbilder bei Assia Djebar. Köln: Böhlau, 2006

Һылтанмалар

[_88a341aba065ccea-1] ¹ ² Internet Movie Database (ингл.) — 1990.

[_f9e7d82a809d8431-2] Assia Djebar // Babelio (фр.) — 2007.

[_71bf4f8c838991c4-3] Assia Djebar // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_e546d38b5ad1700d-4] ttps://www.lavoixdunord.fr/1046096/article/2021-07-17/la-question-pas-si-bete-qui-est-assia-djebar-qui-donne-son-nom-un-centre-social

[_85a7689bb3b48e5d-5] ¹ ² Fichier des personnes décédées

[6] "Assia Djebar", Voices from the Gaps, University of Minnesota. (билдәһеҙ) Дата обращения: 27 февраль 2024. Архивировано 27 февраль 2024 года.

[Прожогина1—1993——301—304-7] Прожогина1, 1993, с. 301—304

[Прожогина1—1993——194—197-8] Прожогина1, 1993, с. 194—197

[Прожогина2—2010——54-9] Прожогина2, 2010, с. 54

[Прожогина2—2010——70—71-10] Прожогина2, 2010, с. 70—71

[Прожогина2—2010——71—72-11] Прожогина2, 2010, с. 71—72

[britannica.com-12] Assia Djebar | Algerian writer and filmmaker (билдәһеҙ). Дата обращения: 27 февраль 2024. Архивировано 27 февраль 2024 года.

[elwatan-13] Assia Djebar décédée : Perte d'une intellectuelle majeure, El Watan (7 февраль 2015). 8 июль 2023 тикшерелгән. (фр.)

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]