Заволочье (ҡәлғә)
| Заволочье | |
| Административ-территориаль берәмек | Пустошкинский район[d] |
|---|---|
| Дәүләт | |
 | |
| Нигеҙләү датаһы | 1536 |
| Мираҫ статусы | объект культурного наследия России федерального значения[d] |
 | |
Заволочье — Псков ерендә элекке ҡәлғә, Төньяҡ-Көнбайыш Рустә Рус дәүләте форпостарының береһе.
Тасуирламаһы
Ҡаласыҡ периметры 900 метр тәшкил итә. Ҡәлғә тупраҡ валда ағас стеналарҙан һәм 9 ағас башнянан торған. Ҡәлғәлә наместник ихатаһы һәм ике төкәтмә менән Пресвятая Богородица сиркәүе торған. Тарихсы Васильев яҙыуынса, Заволочье Ивангород төҙөлгәндән һуң ҡорола һәм уның планын ҡабатлай. XVI быуат дауамында ҡәлғә, ағас элементтар һәм тупраҡ өйөм менән нығытылған, ул артиллерия орудиеһы көсөн кәметергә һәләтле булған. Утрауҙың төньяҡ ярында ҡәлғә посады урынлашҡан
Тарихы
Ҡәлғәгә 1536 йылда Подцо күленең Ҙур утрауында (хәҙер — Заволоцкое күлендәге ярымутрау пусьошка ҡалаһынан 12 км алыҫлыҡта)[1], элек Бөйөк Литва кенәзлегенә ҡараған ерҙәр, Стародубский һуғышы барышында рус отрядтары тарафынан яулап алынғандан һуң нигеҙ һалына. Һуғыш йомғаҡтары буйынса, Заволочье тирә -яҡтары менән Рус дәүләте сосавында ҡала. ҡәлғә көньяҡтан Псковҡа ҡарай юлдың һаҡлау функцияһын үтәй һәм Пусторжев өйәҙенең үҙәге булып тора, бында наместниктың ике идарасыһы була. Ул, Опочка, Выбор, Велье, Врев, Дубков, Воронич, Черница, Владимирец һ.б. менән бер рәттән ҙур булмаған оборона форпосттарҙың- «биҫтәләрҙең» береһе булып тора.
1580 йылда Ливония һуғышы аҙағында Заволочьены Польша короле Стефан Баторий ҡамай. Ҡамау король ғәскәрҙәре өсөн ҙур юғалтыуҙарға әйләнә, әммә өс аҙнанан һуң яралы воевода Василий Долгово-Сабуров башлығында Заволочье гарнизоны капитуляция яһай. Ям-Запольский тыныслыҡ килешеүенән һуң Заволочье Рус дәүләте составына ҡайта.
Буталсыҡ заманда ҡабаттан поляк ғәскәрҙәре баҫып ала. Күпмелер ваҡытҡа бында күренекле шляхта Александр Лисовский урынлаша
Заволочье үҙенең стратегик әһәмиәтен Петр I дәүеренә тиклем һаҡлай. Төньяҡ һуғыш ваҡытында унда гарнизон урынлаша һәм батша бойороғо менән элекке туғыҙ башня урынына һигеҙ бастион төҙөлә. Әммә һуғыш тамамланғандан һуң ҡәлғә үҙенең стратегик әһәмиәтен юғалта һәм бөлгөнлөккә төшә. 1777 йылға тиклем Заволочье Пусторжев өйәҙенең үҙәге була[2].
Ҡаласыҡ янында оҙаҡ ваҡыт Заволочье ауылы урынлашҡан булған, ул хәҙерге ваҡытта Копылок ауылы составына инә.
Хәҙерге торошо
Хәҙерге ваҡытта ҡәлғә урынлашҡан утрау ярымутрау булып китә, бында ҡәлғә ҡоролмалары ҡалдыҡтарын: валдар, соҡорҙар, диуарҙары һәм башнялары урынын табырға мөмкин. ҡәлғә территорияһы ерҙәре урындағы халыҡ ауыл хужалығы ихтыяждары өсөн ҡуллана[3]. Туристарға күрһәтеү объекты булып тора[4]. Уны «Псковщинаның 15 мөғжизәһе» исемлегенә индерергә уйлайҙар[5]. Был яҡҡа автобустар көнөнә 12 рейс яһай. Биләмәләр төҙөкләндерелгән, күрһәткестәр менән тәьмин ителгән.
Иҫкәрмәләр
- ↑ Заволочье // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
- ↑ Заволоцкие хроники.
- ↑ От Опочки до белорусской границы.
- ↑ История и краеведение:, Крепость Заволочье: заросший форпост Московского государства : Материалы и документы : Сайт г.Пустошка Псковской области 2016 йылдың 23 сентябрь көнөндә архивланған.
- ↑ Форпост Русского государства - крепость Заволочье предлагают включить в число «15 чудес Псковщины» : Псковская Лента Новостей / ПЛН
Һылтанмалар
- Крепость Заволочье: заросший форпост Московского государства 2014 йылдың 7 апрель көнөндә архивланған. — статья из газеты «Псковская провинция».