Ашуғ

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Ашуғ
Дәүләт
Статус нематериального культурного наследия Представительный список нематериального культурного наследия человечества[d][1]
URL-да тасуирланған ich.unesco.org/en… (инг.)
ich.unesco.org/fr… (фр.)
Вики-проект WikiProject Intangible Cultural Heritage[d]
Ил
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа
Ашуғ (озан)

Ашуғ (ашыҡ) (әзерб. Aşıq, әрм. Աշուղ, фарс. عاشیق)[2] — әзербайжан, төрөктәрҙә[2][3][4][5] һәм әрмәндәрҙә[4][5], ҡайһы бер Кавказ халыҡтарында йырсы-шағир[6]. Инглиздәрҙә урта быуаттарҙағы менестрель һәм француздарҙа трубадурҙарға тап килә[7]. Әзербайжан, төрөктәрҙә ашуғ үҙе сазе тип аталған музыка ҡоралында уйнап, йырлай[4], шулай уҡ ашуғтар балабан һәм даф тигән музыка ҡоралдарында уйнаған[8];

Музыка ҡоралдары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ашуғтар ҡыллы музыка ҡоралдарында уйнай[9]:

  • Саз — грушаға оҡшаған корпуслы, оҙон грифлы, алты-һигеҙ металл ҡыллы, ундан ун өскә тиклем лад ҡуйылған музыка инструменты.
  • Чунгур — дүрт ҡыллы лютня, бер ҡылы башҡаларынан ҡыҫҡараҡ.
  • Тар — оҙон грифлы лютня, корпусы һигеҙ һанына оҡшаш, декаһы тиренән. 5−9, 11-14 ҡыллы.
  • Канун — трапецияға оҡшаған цитра, 24 рәт өсәрләп тартылған ҡыллы, дөйөм иҫәбе — 72.
  • Сантур — трапеция формалы цимбала
  • Кеманча — тире тарттырылған корпуслы, өс, йәки дүрт ҡыллы инструмент, йыш ҡына уны бик матурлап биҙәйҙәр
  • Кемани (йәки Бамбир) — 4 ҡыллы музыка инструменты

Ашуғтар яңғыҙ йырлай, йәки башҡа музыканттар менән бергә сығыш яһай (йырлай, йәки музыка ҡоралында уйнай)[9].

Билдәле ашуғтар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ашуғ Молла Джума Әзербайжан почта маркаһында
Ашуғ Дживани Әрмәнстан почта маркаһында

Башҡа халыҡтарҙың ашуғтары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ашик-Гариб

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. 1,0 1,1 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ингл.)
  2. 2,0 2,1 [ Ашуг] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  3. Энциклопедия Ираника. Статья: ʿĀŠEQ (Asheq)
  4. 4,0 4,1 4,2 Ҡалып:МЭ
  5. 5,0 5,1 А. А. Сурков. Ашуг // Краткая литературная энциклопедия. — 8. — М.: Сов. энциклопедия, 1962. — Т. 1. — С. 368.
  6. Ашуг // Краткий музыкальный словарь
  7. Marc Nichanian // Mourning Philology: Art and Religion at the Margins of the Ottoman Empire // Fordham University Press.
  8. J. During. Music of Azerbaijan (инг.) // Энциклопедия Ираника. — 1988. — Vol. III. — P. 255—257.

    In the popular domain, the ʿāšeq bards have never stopped singing in cafes and at family celebrations, accompanying themselves on the sāz (čoḡūr in Azerbaijani Persian) and also accompanied by the reed flute (bālamān) and the tambourine (qawan[w]āl).

  9. 9,0 9,1 Өҙөмтә хатаһы: <ref> билдәһе дөрөҫ түгел; arm-grov1 төшөрмәләре өсөн текст юҡ
  10. Өҙөмтә хатаһы: <ref> билдәһе дөрөҫ түгел; feb-web.ru төшөрмәләре өсөн текст юҡ

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Г. Тарведян: «Армянские ашуги».
  • Кочарян А., Армянская народная музыка, М.-Л., 1939
  • Мсерианц Л. М., Ашуги, Литературная энциклопедия, Изд-во Ком. Акад., 1930.
  • В. Кривоносов: «Ашуги Азербайджана», журнал «Советская музыка», 1938, № 4;
  • А. Мирахмедов: Избранное, Баку, 1963, в сборнике: «Антология азербайджанской поэзии», том I.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]