Боталов Сергей Геннадьевич

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
РУВИКИ интернет-энциклопедияһында Боталов фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.
Сергей Геннадьевич Боталов
Botalov2017.jpg
Тыуған көнө 2 июнь 1958({{padleft:1958|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:2|2|0}}) (66 йәш)
Тыуған урыны Фёдорово, Юсьвинский районы, Пермь өлкәһе, РСФСР, СССР
Ғилми даирәһе археология, урта быуат күсмә тормошо
Альма-матер Силәбе педагогия институты
Ғилми дәрәжәһе тарих фәндәре докторы

Серге́й Генна́дьевич Боталов (2 июнь 1958, Фёдорово) — Рәсәй ғалимы, археолог, тарихсы, тарих фәндәре докторы[1], действительный член Международной тюркской академии. Ведущий научный сотрудник Южно-Уральского филиала Института истории и археологии УрО РАН, директор Археологического научного центра[2].

Биографияһы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Сергей Геннадьевич Боталов — билдәле Урал археологы, тарихсы-ширҡәтсе, яҙыусы-публицист 1958 йылдың 2 июнендә Пермь өлкәһе Юсьвинский районы Фёдорово ауылында тыуған, тарих фәндәре кандидаты (1994), тарих фәндәре докторы (2003), Төрөк фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1999).

Силәбе өлкәһе Ҡарталы ҡалаһында урта мәктәпте тамамлаған, Силәбе дәүләт педагогия институтына уҡырға ингән (1975). Көньяҡ Урал һәм Төньяҡ Ҡаҙағстандың урта быуаттағы тарихының өйрәнелмәгән осоро буйынса ҡыҙыҡһыныуы студент йылдарында археологик экспедицияларға сыҡҡанда уяна.

1980-се йылдар башынан С.Г. Боталов Урал-Башҡортостан далаларының күсмә берләшмәләре археологик ҡомартҡыларын, шулай уҡ Себер йылғаларын Арал диңгеҙенә ҡыуыу өсөн канал төҙөү зонаһына ингән ҡомартҡыларҙы асыҡлау һәм тикшереү буйынса бик күп экспедицияларҙы етәкләй һәм уларҙы ойошторсы була. Ҡырымда, Херсон өлкәһендә, Ҡаҙағстанда курган һәм ҡаласыҡтарҙы ҡаҙыуҙа ҡатнаша.

1987 йылда С.Г. Боталов етәкләгән археологик отряд тарафынан бронза осороноң нығытылған торамаһы — Арҡайым асыла.

1994 йылдан — Рәсәй Фәндәр академияһы Тарих һәм Археология институтының (Екатеринбург) ғилми хеҙмәткәре.

2007 йылдан — Көньяҡ Урал дәүләт университетының Халыҡ-ара төбәктәрҙе өйрәнеү курсы буйынса профессоры. Ғалим боронғо замандар һәм урта быуаттар ҡомартҡылары материалдарын тәүгеләрҙән булып системаға һалған һәм дөйөмләштергән, Көньяҡ Урал аръяғы һәм Төньяҡ Ҡаҙағстан далаларының хронологик һәм этномәҙәни үҫеше схемаһын тәҡдим иткән.

1980-се йылдарҙа Друженск һәм Оло Ҡараған ҡәберлектәрен ҡаҙғандан һуң, С.Г. Боталов тәүге тапҡыр, уның менән, иң элек, сарматтарҙы өйрәнеүсе белгестәр килешмәһә лә, һуңғы сармат мәҙәниәте ҡомартҡыларын иртә һундарҙың мәрхүмдәрҙе ерләүе һәм иҫкә алыуы комплекстарына ҡаратырға кәрәклеген дәлилләү идеяһын индерә[3][4][5]. Ошоға бәйле автор үҙенең II–VIII быуаттар материалын дөйөмләштергән «Һундар һәм төркиҙәр» (2009) тип аталған фундаменталь монографияһыын әҙерләй һәм баҫтырып сығара, унда Евразия далаларының киң биләмәһе — Ордостан алып Карпат һөҙәк соҡорона тиклем — материалдарын дөйөмләштерә.

1996 йылда С.Г. Боталов тарафынан «мыйыҡлы ҡурғандар» йәки иртә тимер быуаттың «Тасмолин мәҙәниәте» ерләү комплекстары булған таш тау теҙмәләренә тап килмәүе билдәләнә. Ғалим ошо төр ҡомартҡыларға (Городищенский IX, Елизаветполь, Кайнсай ҡәберлектәре һ.б.) киң масштаблы археологик тикшеренеүҙәр үткәргәндән һуң, уларҙы иртә урта быуат дәүере менән билдәләй һәм был ҡомартҡыларҙы һундарҙан һуңғы осорҙа формалашҡан һәм Көнбайыш Төрки ҡағанатына ингән Урал-Ҡаҙағстан далаларының иртә болғар халҡы (һуңыраҡ «ун уҡ төркиҙәре» берләшмәһе) менән бәйләй. Шулай итеп, С.Г. Боталов тәүге тапҡыр һун һәм төрки дәүерҙәренең Урал-Ҡаҙағстан ҡомартҡыларын аса һәм уларҙы аңлатып бирә (интерпретация).

1990 йылда С.Г. Боталов төҙөлөш зонаһына ингән ҡомартҡыларҙы тикшереү, шулай уҡ Силәбе өлкәһенең ҡала һәм район музейҙарын ойоштороу һәм реэкспозициялау менән шөғөлләнеүсе археологик ғилми-етештереү предприятиеһын ойоштора һәм етәкләй. Предприятие Силәбе ҡалаһы биләмәһендә бик күп археологик эҙләнеүҙәр алып бара[6].

2009 йылда С.Г. Боталов етәкселегендә Силәбе өлкәһе Ҡонашаҡ районында материалдары бөтә донъяла танылыу яулаған Уйылға ҡәбер комплексы асыла. Был VIII–IX быуат полимәҙәни комплекстарын ҡаҙыу башҡорттар, венгрҙар, Волга һәм Себер татарҙары, ҡыпсаҡтар, ҡырғыҙҙар һәм Урал аръяғы уғырҙары (манси) культурогенезы проблемаһына яңыса ҡарарға мөмкинлек бирә.

С.Г. Боталов йөҙҙән ашыу мәҡәлә һәм биш монография авторы. Ғалимдың Урал биләмәһендә йәшәгән боронғо халыҡтарҙың тарихи яҙмышына ҡарашы Бөйөк Евразия Далаһы тарихының төп этаптары шиғри формала тасуирланған «Номады» нәфис фәнни-популяр йыйынтығында ла (2000; 2017) сағылыш тапҡан.

С.Г. Боталов Силәбе өлкә тыуған яҡты өйрәнеү музейында экспозиция төҙөү һәм Көньяҡ Урал дәүләт университетында (Силәбе) «Урал халыҡтары һәм технологиялары» музейын булдырыу концепцияһы авторҙарының береһе[7].

Баҫмалары

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

С. Г. Боталов 500-ҙән ашыу фәнни мәҡәлә, 4 монография һәм «Номады» ғилми-популяр баҫма авторы. Улар араһында:

  • Боталов, С. Г. Гунно-сарматы Урало-Казахстанских степей / С. Г. Боталов, С. Ю. Гуцалов. — Челябинск : Рифей, 2000. — 265 с.
  • Боталов, С. Г. Курганы с «усами» Урало-Казахстанских степей / С. Г. Боталов, А. Д. Таиров, И. Э. Любчанский ; Рос. акад. наук [и др.]. — Челябинск : Юж.-Урал. фил. ИИА УрО РАН, 2006. — 229 с. : ил.
  • Археология Южного Урала. Степь = Archeology of the South Ural. The steppe : (проблемы культурогенеза) / Рос. акад. наук; ред.: С. Г. Боталов [ и др.]. — Челябинск : Рифей, 2006. — 527 с. : ил.
  • Боталов, С. Г. Курган у оз. Синеглазово (по раскопкам Н. К. Минко и С. А. Гатцука) // Ранний железный век и средневековье Урало-Иртышского Междуречья : межвуз. сб. / отв. ред.: Г. Б. Зданович [и др.]. — Челябинск, 1987. — С. 105—119.
  • Боталов, С. Г. Культурно-хронологическая принадлежность Синеглазовских курганов // Проблемы археологии Урало-Казахстанских степей : межвуз. сб. / Башкир. гос. ун-т им. 40-летия Октября, Челяб. гос. ун-т. — Челябинск, 1988. — С. 126—140.
  • Боталов, С. Г. Нуринское погребение VIII—IX вв. // Археология Волго-Уральских степей : межвуз. сб. науч. тр. / редкол.: Г. Б. Зданович (отв. ред.) [и др.]. — Челябинск, 1990. — С. 147—150.
  • Боталов, С. Г. Большекараганский могильник II—III вв. н. э. : исследован летом 1987 г. на реке Большая Караганка в Кизил. и Бредин. р-нах // Кочевники Урало-Казахстанских степей : сб. науч. тр. / отв. ред. А. Д. Таиров. — Екатеринбург, 1993. — С. 122—143.
  • Боталов, С. Г. Волго-Уральские и Казахстанские степи в VI—VII вв. (Некоторые вопросы тюркизации Урало-Казахстанских степей) // Новое в археологии Южного Урала : сб. науч. тр. / ред. С. А. Григорьев. — Челябинск, 1996. — С. 194—209.
  • Боталов, С. Г. Гунно-сарматские памятники Южного Зауралья III—V веков // Новое в археологии Южного Урала : сб. науч. тр. / ред. С. А. Григорьев. — Челябинск, 1996. — С. 178—193.
  • Боталов, С. Г. Каменные изваяния и жертвенно-поминальные комплексы Урало-Ишимского Междуречья // Новое в археологии Южного Урала : сб. науч. тр. / ред. С. А. Григорьев. — Челябинск, 1996. — С. 210—244.
  • Боталов, С. Г. Памятники раннего железного века в окрестностях села Варна / С. Г. Боталов, А. Д. Таиров // Материалы по археологии и этнографии Южного Урала : тр. музея-заповедника Аркаим / ред. А. Д. Таиров. — Челябинск, 1996. — С. 117—138.
  • Боталов, С. Г. Памятники Селенташского типа в Южном Зауралье // Материалы по археологии и этнографии Южного Урала : тр. музея-заповедника Аркаим / ред. А. Д. Таиров. — Челябинск, 1996. — С. 148—158.
  • Боталов, С. Г. Погребальные комплексы эпохи бронзы Большекараганского могильника / С. Г. Боталов, С. А. Григорьев, Г. Б. Зданович // Материалы по археологии и этнографии Южного Урала : тр. музея-заповедника Аркаим / ред. С. А. Таиров. — Челябинск, 1996. — С. 64-68.
  • Боталов, С. Г. Археологические исследования культурного слоя XVIII—XIX вв. г. Челябинска // Челябинск неизвестный : краевед. сб. / сост. В. С. Боже. — Челябинск, 1998. — Вып. 2. — С. 7-14.
  • Боталов, С. Г. Эпоха средневековья Урало-Казахстанских степей II-XI вв. // Урал в прошлом и настоящем : материалы науч. конф. / редкол.: В. В. Алексеев (гл. ред.) [и др.]. — Екатеринбург, 1998. — Ч. 1. — С. 21-25.
  • Боталов, С. Г. Бульдозером по истории / С. Г. Боталов, А. Епимахов // Челяб. рабочий. — 1999. — 30 дек.
  • Боталов, С. Г. Гунны : (попытка реконструкции культурогенеза) // XIV Уральское археологическое совещание (21-24 апреля 1999 г.) : тез. докл. / под ред. С. А. Григорьева. — Челябинск, 1999. — С. 154—156.
  • Боталов, С. Г. Исследования средневекового могильника Агаповский // Археологические открытия 1997 года / ред. В. В. Седов. — М., 1999. — С. 195—197.
  • Боталов,, С. Г. О том, что было до нас, рассказывают раскопки историко-культурной части города [Челябинска] // Челябинск. — 1999. — № 5. — С. 42-43.
  • Боталов, С. Г. Тюрки (попытка реконструкции этногенеза) // XIV Уральское археологическое совещание (21 апр. 1999 г.) : тез. докл. — Челябинск, 1999. — С. 157—158.
  • Боталов, С. Г. Поздняя древность и средневековье // Древняя история Южного Зауралья : в 2 т. / отв. ред. Н. О. Иванова. — Челябинск, 2000. — Т. 2, разд. IV. — С. 207—430.
  • Боталов, С. Г. Погребальный комплекс Кесене / С. Г. Боталов, Г. Я. Маламуд // Уфимский археологический вестник : сб. науч. ст. / Ин-т языка и литературы УНЦ РАН. -Уфа, 2001. — Вып. 3. — С. 162—167.
  • Боталов, С. Г. Две тысячи лет великого переселения // Аркаим : по страницам древ. истории Юж. Урала : [сб. ст.] / [науч. ред. Г. Б. Зданович; ред.-сост. Н. О. Иванова]. -Челябинск, 2004. — С. 223—252.
  • Боталов, С. Г. Номады : стихи, эссе / С. Г. Боталов. — Челябинск : Рифей, 2003. — 423 с. : ил.
  • Боталов, С. Г. Осенние всполохи : лирика / С. Г. Боталов. — Челябинск : Рифей, 2003. — 187 с.
  • Боталов, С. Г. Город древний, город юный… : беседа с директором науч.-произв. предприятия Челяб. фонда культуры С. Г. Боталовым / записал И. Богданов // Южноурал. панорама. — Челябинск, 1997. — 11 сент.
  • Иванова, Н. О. Боталов Сергей Геннадьевич // Челябинская область : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: К. Н. Бочкарев (гл. ред.) [и др.].- Челябинск, 2003. — Т. 1. — С. 480.
  • Иванова, Н. О. Боталов Сергей Геннадьевич // Челябинск : энциклопедия. — Изд. испр. и доп. / сост.: В. С. Боже, В. А. Черноземцев. — Челябинск, 2001. — С. 112—113.
  • Пинкус, М. Шигирский призрак // Челяб. рабочий. — 2002. — 19 сент.
  • Фонотов, М. Кочевник тысячелетий : челяб. археолог С. Боталов написал кн. «Номады» // Челяб. рабочий. — 2001. — 13 февр.
  • Гунны и тюрки: (ист.-археол. реконструкция). — Рифей, 2009.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  1. ↑ Уральский исторический вестник. — Институт, 2010.
  2. ↑ БОТАЛОВ СЕРГЕЙ ГЕННАДЬЕВИЧ. Дата обращения: 6 июль 2014. Архивировано из оригинала 8 ноябрь 2014 года.
  3. ↑ Боталов С.Г. Большекараганский могильник II—III вв. н.э. //Кочевники Урало-Казахстанских степей. Екатеринбург, 1993
  4. ↑ Аркаим: некрополь (по материалам кургана 25 Большекараганского могильника)/ Д.Г.Зданович [и др.]. Кн.1. Челябинск, 2002
  5. ↑ Ф.А.Сөнәғәтов. Боталов Сергей Геннадьевич // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  6. ↑ Сергей Геннадьевич Боталов
  7. ↑ [https://uavestnik.ru/uploads/pdf_articles/2023%201/7.УАВ-23.1(Botalov%20SG).pdf Сергей Геннадьевич Боталов. МИРОВЫЕ РЕЛИГИИ И СРЕДНЕВЕКОВЫЕ КОЧЕВНИКИ УРАЛО-КАЗАХСТАНСКИХ СТЕПЕЙ]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

УРАЛО-КАЗАХСТАНСКИХ СТЕПЕЙ]

https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Боталов_Сергей_Геннадьевич&oldid=2141144 ҡабул ителгән