Иркаев Николай Лазаревич

Гражданлығы	Рәсәй империяһы  СССР
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Һөнәр төрө	яҙыусы, журналист, шағир, сәйәсмән
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Заты	ир-ат
Тыуған көнө	22 май 1906({{padleft:1906|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:22|2|0}}) или 1906
Вафат булған урыны	Саранск, РСФСР, СССР
Вафат булған көнө	15 июнь 1978({{padleft:1978|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:15|2|0}}) или 1978
Тыуған урыны	Курилово[d], Саранский уезд[d], Пенза губернаһы[d], Рәсәй империяһы

Иркаев Николай Лазаревич (псевдонимы эрзя Никул Эркай; (22 май 1906 йыл — 15 июнь 1978 йыл) — мордва совет шағиры, прозаик, драматург, тәржемәсе. СССР Юғары Советы депутаты (1970). Мордва АССР-ының атҡаҙанған шағиры (1960) һәм Дәүләт премияһы лауреаты (1975). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Почёт билдәһе» ордендары кавалеры.

Биографияһы

Милләте — эрзән. Пенза губернаһы Саранск өйәҙе, Курилово ауылы (хәҙер ул Мордовия районының Ромодановский составында), крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

1927 йылда Пенза партия мәктәбен, 1930 йылда Бөтә союз коммунистик журналистика институтын тамамлай. 1933 йылда Мордва мәҙәниәте ғилми-тикшеренеү институтында эшләй.

20-се йылдар аҙағында әҙәби эшмәкәрлеге башлана. Тәүге шиғри йыйынтығы «Модась окстомсь» («Земля орбновилась») 1932 йылда Саранскта, һуңынан хикәйәләр һәм очерктар йыйынтығы «наксадсть Корентнэ» («Корни сгнила») баҫылып сыға.

1934 йылдан «Якстере теште», «Эрзянь коммуна», «Советский артист», «Полярная кочегарка» гәзиттәре, «Сурань толт» журналы редакцияларында эшләй. Ошо уҡ йылда СССР яҙыусылар союзы ағзаһы була. СССР яҙыусыларының беренсе съезында ҡатнаша.

1936 йылда мордва халҡы тарихына арналған «Моро Ратордо» поэмаһы нәшер ителә («Песнь о Раторе»). 1930 йылдың икенсе яртыһында «Не рой другому яму» пьесаһы, балалар өсөн әкиәттәр һәм хикәйәләр баҫылып сыға.

Һуғыштан һуңғы йылдарҙа Иркаев «Әҙәби гәзит», «Әҙәби Рәсәй», «Халыҡтар дуҫлығы» кеүек үҙәк гәзит һәм журналдар менән әүҙем хеҙмәттәшлек итә.

1945 йылда «Кочказ лирикаһы» («Избранная лирика») әҫәрҙәре йыйынтығы баҫылып сыға, 1952 йылда — «ды Стихт ды поэмат» («Стихотворнеия и поэмы»), 1959 йылда — «Тундань баҡсаһы» («Весенний сад»), 1965 йылда — «Теплынь».

Н. Иркаевтың повестары: «Алешка» (1959), «Березовая вода» (1963), «Новая родня» (1966), «Митяевы мечтания» (1975), «Шураган» (1980).

Иркаев 1970 йылда СССР Юғары Советы депутаты булып һайлана

1981 йылда, яҙыусының вафатынан һуң, уның «Күңел шишмәләре» («Родники души») тигән әҫәрҙәре йыйынтығы баҫылып сыға.

Иркаев Н. В. Гоголь, А. С. Пушкин, М. Горький, Тарас Шевченко, Дж. Г. Байрон, В. В. Маяковский һәм башҡа яҙыусыларҙың ҡайһы бер әҫәрҙәрен эрзя теленә тәржемә итә.

1986 йылда Никул Эркайҙың 80 йәшенә бәйле Саранск урамдарының береһенә уның исеме бирелә.

Һылтанмалар

• Репродукция портрета Н.(недоступная ссылка) Эркая(недоступная ссылка) (художник В. Д. Илюхин) на сайте Мордовского республиканского музея изобразительных искусств имени С. Д. Эрьзи.

Әҙәбиәт

• Всё о Мордовии: Энциклопедический справочник / сост. Н. С. Крутов, Е. М. Голубчик, С. С. Маркова. — Саранск: Мордов. кн. изд-во, 2005. — С. 290. — ISBN 5-7595-1662-0.