Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау союзы
IUCN | |
---|---|
Тип | Халыҡ-ара ойошма |
Нигеҙләү йылы | Октябрь 1948, Фонтенбло, Франция |
Урыны | Rue Mauverney 28, 1196 Гланд, Швейцария |
Төп фигуралар |
Mr Valli Moosa Ms Julia Marton-Lefèvre |
Эшмәкәрлек өлкәһе | Тәбиғәтте һаҡлау |
Хеҙмәткәрҙәр һаны | бөтә донъя буйлап 1 100 тирәһе |
Веб-сайт | iucn.org |
Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау союзы (берлеге) (франц. Union internationale pour la conservation de la nature, IUCN, рус. Международный союз охраны природы, МСОП) — планетаның биотөрлөлөгөн һаҡлау мәсьәләләрен яҡтыртыусы коммерцияға ҡарамаған халыҡ-ара ойошма. Ойошма яңылыҡтар бирә, төрлө илдәрҙә конгресстар үткәрә, яҡлауға мохтаж төрҙәрҙең исемлеген әҙерләй. БМО-ның Генераль Ассамблеяһында ойошманың күҙәтеүсе статусы бар.
Ойошма 1948 йылда төҙөлгән, шиаб-квартираҙы Гланде (Швейцария) ҡалаһында урынлашҡан. Союз 82 илде (шул иҫәптән Рәсәйҙең тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы), 111 хөкүмәт учреждениеларын, 800-ҙән артыҡ хөкүмәткә ҡарамаған ойошманы, 181 илдән 10 000 -гә яҡын ғалим һәм экспертты берләштерә.
Мәсьәләләре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Тәбиғәттең бөтөнлөгөн һәм төрлөлөгөн һаҡлау маҡсатында йоғонто яһау, дәртләндереү һәм бөтә донъя йәмәғәтселегенә ярҙам итеү, шулай уҡ тәбиғәт ресурстарын тиң хоҡуҡлы файҙаланыу.
Союз, ағза-ойошмаларҙан башҡа 6 фәнни комиссияны һәм профессиональ секретариатты берләштерә.
Хәүефлелек дәрәжәләре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1963 йылдан Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау союзы (Международный союз охраны природы, МСОП) хәүеф янаған хайуандар һәм үҫемлектәр исемлеген (Ҡыҙыл китап) төҙөй. Унда хәүефлелек 5 дәрәжәгә бүленә:
- Extinct (юҡҡа сыҡҡан) (EX)
- Extinct in the Wild (ҡырағай тәбиғәттә юҡҡа сыҡҡан) (EW)
- Critically Endangered (киҫкенләшкән хәүефлек) (CR)
- Endangered (хәүефле) (EN)
- Vulnerable (бирешеүсән) (VU)
- Near Threatened (бирешеүсәнгә яҡын) (NT)
- Least Concern (иң аҙ хәүефле) (LC)
- Data Deficient (етерлек мәғлүмәт юҡ) (DD)
- Not Evaluated (хәүеф баһаланмай) (NE)
Махсус һаҡланған биләмәләрҙең классификацияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1978 йылда союз махсус Ерҙең махсус һаҡланған территорияларын квалификациялау системаһын ҡабул итә, 1994 йылда был системаны яңырта;
- Категория Ia һәм b: ҡәтғи тәбиғи резерват — тейелмәгән тәбиғәт, тулы һаҡлау;
- Категория II: милли парк — туризм менән яраҡлаштырылған экосистеманы һаҡлау;
- Категория III: тәбиғәт ҡомартҡыһы — тәбиғи иҫтәлекле урындарҙы һаҡлау
- Категория IV: заказник — төрҙәрҙең йәшәгән урынын идара итеү ысулы менән һаҡлау урыны;
- Категория V: махсус һаҡлана торған ер өҫтө һәм диңгеҙ ландшафты — ер өҫтө һәм диңгеҙ ландшафтын һаҡлау һәм ял итеү урыны;
- Категория VI: идара ителеүсе ресурслы махсус һаҡлана торған урын — экосистеманы һаҡсыл ҡулланыу.
Наградалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1993 йылда союз Зәңгәр Планета премияһын алды.
Хата: рәсем дөрөҫ түгел йәки юҡ | Был мәҡәләгә түбәндәгеләр етешмәй. Ошоларҙы төҙәтеп йә өҫтәп, һеҙ уны яҡшырта алаһығыҙ?: |