Ябай һөйләш латин теленең айырым француз теленә әүерелеү процесы VI быуаттан VIII быуатҡа тиклем осорҙо ала.
Иң боронғо француз телендәге текстар— Страсбург анттары (842 йыл) һәм Изге Евлалия тураһында секвенциялар (IX быуат аҙағы). Урта француз теленә классик латин теле көслө йоғонто яһай.
1066 йылда Нормандия герцогы Вильгельм Англияны яулап алғандан һуң, француз теле (инглиз-норманд, француз закон (юриспруденция) теле) Англияла өс быуат буйы юғары ҡатлам теле була (Нормандия рыцарҙары теле). Француз теле шулай уҡ төрлө тәре йөрөтөүселәрҙең дөйөм теле һәм Яҡын Көнсығыштағы тәре йөрөтөүселәр дәүләттәренең теле була.
XII—XIII быуаттарҙа француз теле Германия, Фландрия, Нидерландта юғары ҡатлам араһында тарала. XIII быуат аҙағында ҡайһы бер Италия яҙыусылары французса яҙышҡан, Марко Поло, мәҫәлән, үҙ сәйәхәтен француз телендә һүрәтләгән.
Вилле-Котре ордонансы 1539 йылда француз телен Францияла берҙәм дәүләт теле итеп нығыта һәм урындағы администрацияларға административ документтар төҙөгәндә латин теле урынына Париж нормаһына таянырға ҡуша. 1635 йылда кардинал Ришелье Франция академияһын булдырыуы тел тарихында бик мөһим ваҡиға була. XVII быуат уртаһынан француз телен халыҡ-ара тел итеп ҡуллана башлағандар, ләкин уның иң киң таралған ваҡыты- XVIII быуат була. Француз теле дипломатияла, фәндә, халыҡ-ара мәҙәни мөнәсәбәттәрҙә, әҙәбиәттә латин телен ҡыҫырыҡлап сығара. Ул Бөйөк Британия, Германия, Австрия, Нидерланд, Италия, Скандинавия илдәрендә, Рәсәйҙә, Польша, Венгрияла ҡулланыла. француз булмаһалар ҙа үҙ әҫәрҙәрен Лейбниц, Галиани, Фридрих II, Екатерина II, Казанова француз телендә яҙғандар. Француз теле Беренсе донъя һуғышына тиклем берҙән-бер рәсми танылған халыҡ- ара тел була[6][7].
[ɛ] в закрытом слоге: mère [mɛr]. Для различения на письме: à — предлог, a — форма глагола avoir; là — наречие, la — артикль или местоимение, où — наречие, ou — союз…
â — [ɑ], ê — [ɛ], ô — [o]. Циркумфлекс может указывать на долготу в закрытом ударном слоге>>. î, û — не изменяет произношение. Для различения на письме: dû — причастие, du — артикль…[12]:26. С 1990 года допускается неупотребление циркумфлекса над i, u, кроме слов dû, mûr, sûr, jeûne, форм глагола croître, имён собственных и некоторых других случаев[16]
Обозначает самостоятельно читаемую букву, исключая чтение диграфа: canoë[kanɔe], égoïste [egɔist]. Встречается редко, особенно ü, ÿ, представленные только в редких именах собственных (Aÿ, Freÿr, Ysaÿe), а также в ставшем нарицательным слове capharnaüm и в глаголе crapaüter (вариант написания crapahuter). С 1990 года вместо традиционного -guë с непроизносимым ë допускается написание -güe: ciguë, cigüe[sigy]; и вместо -geu- с непроизносимым e — -geü-: vergeure, vergeüre[vɛrʒyr][17]
Стоит только перед гласными a, o, u, означая звук [s][15]:213. Используется для сохранения орфографии морфемы во всех её формах: lancer — lançons, France — français
l’eau, je l’aime l’habitude (но с h придыхательной: la haie[12]:25)
E [ə]
1. le, je, me, te, se, ce, ne 2. de, jusque (предлоги) 3. que (союз) 4. lorsque, quoique, parce que, puisque (союзы) 5. presque, quelque (наречия) 6. entre- (приставка)
1. je m’appelle, c’est loin, je n’ai pas 2. un roman d’Émile Zola, jusqu’ici 3. qu’il vienne 4. lorsqu’il arrive 5. только: presqu’île, quelqu’un (une) 6. entr’apercevoir, s’entr’aimer[18]:10-11
һуңғы тартынҡылар p, b, t, d, s, z, x: bras [brɑ], camp [kɑ̃], nid [ni].
r һүҙ аҙағындағы -ier, -er булғанда (инфинитив глаголов I-й группы и другие слова): ouvrier [uvrije], boulanger [bulɑ̃ʒe], arriver [arive]. Кроме односложных слов: hier [jɛr], cher [ʃɛr]; и некоторых многосложных: hiver [i-vɛr].
e һүҙ аҙағында: fable [fɑbl], joie [ʒwa]. Кроме односложных служебных слов: le, de, se… [lə], [də], [sə]. e после или перед гласной: je saluerai [ʒə salyre], asseoir [aswar].
h әйтелмәй: l’homme [lɔm], cahier [kaje]. h еңелсә һулыш алып әйтелә торған (не участвует в элизии и льезоне).Фонетик транскрипцияла апостроф менән билдәләнә: la haie [la ’ɛ].