Z быуыны

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Тикшерелгән мәҡәлә

Z быуыны (ингл. Generation Z) — төрлө классификациялар буйынса тыуған кешеләрҙе тасуирлаусы Термин, 1990 йылдар уртаһынан 2010 йылдар башына тиклем. Z быуынынан Алда Y быуыны килә, йәғни миллениа́лдар[1][2][3][4][5][6][7][8]

Z быуыны вәкилдәрен зу́мерҙар, хоумле́ндерҙар, «өй тауыҡтары», шулай уҡ Яңы Өндәшмәҫ быуын (ингл. Homelanders, 'Homeland Generation', Zoomers или 'New Silent Generation') тип атайҙар[9][10][11]. Бынан тыш, цифрлы[12] һәм цифрһыҙ аборигендар[13] тигән атамалар ҙа осрай.

Pew Research Center мәғлүмәттәре буйынса, быуындар теорияһын аңлатыуҙың бер схемаһы. Z быуыны шәмәхә төҫ менән билдәләнгән
Y быуыны
Альфа быуыны

Быуындар теорияһы һәм тыуыу даталары арауығы тураһында

Төп мәҡәлә: Быуындар теорияһы

Быуындар теорияһын 1991 йылда Уильям Штраус менән Нил Хоув булдыра. Хеҙмәттәрендә улар, Z быуынын да индереп, АҠШ тарихында ҡабатланып торған быуындар циклын тасуирлай[11].

Авторҙар фекеренсә, быуындар яҡынса һәр 20 йыл һайын алмашып тора, шулай уҡ һәр кешенең бер тормош фазаһын тәшкил итә: бала саҡ, йәшлек, урта йәш һәм ҡартлыҡ. Бер быуында тыуған кешеләр, ҡағиҙә булараҡ, тормоштоң бер фазаһында булып, тарихта һәм йәмғиттә күҙәтелгән төп ваҡиғалар шаһиты була. Шулай уҡ улар үҙҙәренә генә хас бер үк төрлө тәртип моделенә һәм инаныуҙарға эйә. Ул ғына ла түгел, улар тиҫтерҙәре менән ошо быуынға ҡарау хисен дә уртаҡлаша[11].

Шуға ҡарамаҫтан, Штраус менән Хоув һуңыраҡ, быуындарҙың аныҡ сиге юҡ — уларҙың үҫеш тиҙлеген алдан әйтеп булмай, тип фаразлай. Авторҙар шулай уҡ циклдарҙы йыл миҙгелдәре менән сағыштыра, һәм улар иртәрәк йәки һуңыраҡ килеүе мөмкин, тип белдерә[10].

Штраус менән Хоув быуындарҙың айырым архетөрҙәрен айыра. Шулай итеп, айырым архетөр быуынын ғиаләгә, тәүәккәллеккә, мәҙәниәткә, ҡиммәттәргә һәм граждан әүҙемлегенә нигеҙ мөнәсәбәттәре айыра[10][11].

Глобаль донъяла

Оксфорд һүҙлектәрендә Z быуыны 1990 йылдар уртаһынан 2010 йылдар башына тиклем Интернет менән яҡшы таныш тип һаналған кешеләр төркөмө тип билдәләнә[14].

Коллинз һүҙлеге Z быуынын «1990 йылдар уртаһынан 2010 йылдар уртаһына тиклем тыуған кешеләр быуыны вәкилдәре» тип билдәләй[15].

Халыҡ-ара америка консалтинг компанияһы Маккинзи (McKinsey & Company) 1995 Йылдан 2010 йылға тиклем тыуған Z быуыны вәкилдәрен бала сағынан уҡ Интернет, социаль селтәрҙәр һәм мобиль системалар йоғонтоһона дусар булған ысын «цифрлы аборигендар» тип атай[16]. По данным австралийского исследовательского центра Маккриндл Австралия тикшеренеү үҙәге мәғлүмәттәре буйынса, был быуын вәкилдәре 1995—2009 йылдарҙа тыуған[17]. Джин Твенге iGeneration быуынын 1995—2012 йылдарҙа тыуғандар тип билдәләй[18][19].

Дэвид Стиллман, «Z быуыны эштә. Уны нисек аңларға һәм уртаҡ тел табырға» китабы авторы, 1995—2012 йылдарҙа тыуғандарҙы Z быуыны тип атай. Ул үҙ хеҙмәтен ошо быуын вәкилдәре менән эшләү өсөн HR-белгестәргә, менеджерҙарға һәм бизнес хужаларына тәҡдим итә[20].

Австралия статистика бюроһы 1996—2010 йылдар осорон 2021 йылғы халыҡ иҫәбен алыу отчетында Z быуынын билдәләү өсөн ҡуллана[21]. Американский исследовательский центр «Пью» определил годы рождения данного поколения 1997—2012 годами[22].

Z быуынына, башҡа сығанаҡтар Буйынса, 2000 һәм 2020 йылдар араһында тыуған кешеләр инә[11].

Хоув һәм Штраус үҙҙәренең «Generations» китабында уларҙы «өй тауыҡтары» быуыны тип атай һәм уларға тағы бер исем тәҡдим итә — Яңы Өнһөҙ быуын[11].

Бынан тыш, Z быуынына «Рәссам» архетибы бирелә. Бындай кешеләр көрсөк ваҡытында, янауҙар социаль һәм сәйәси схемаларҙы йәмәғәт консенсусы, әүҙем эшмәкәрлек күрһәткән учреждениелар, әхлаҡ һәм индивидуаллек файҙаһына ябайлаштырырға ярҙам иткәндә тыуа. Рәссамдар алдағы, көрсөктө хәл итеүҙән бушамаған быуын тарафынан ныҡ ҡурсалана. Шулай итеп, был архитеп вәкилдәре балиғ булғанда, көрсөк осоро тамамланыуға яҡынлашҡанда, социализацияланған ҡулайлашыусыларға һәм әүҙем позицияһы булған өлкән лидерҙарға, һуңғараҡ төплө оло йәштәге кешеләргә әүерелә[10].

Быуындың төп ваҡиғалары булып Донъяуи иҡтисади көрсөк (2008 йылдан), климаттың үҙгәреүе, терроризмға ҡаршы көрәш, COVID-19 пандемияһы, Рәсәй-Украина хәрби низағы (2014 йылдан) тороуы мөмкин.

Постсовет киңлегендә

Быуындар теорияһы Рәсәйҙә лә таралыу ала, АҠШ-тан айырмалы рәүештә, уны күптәр танымай, шуға күрә уны тарихсылар түгел, ә маркетологтар һәм реклама белгестәре өйрәнә. Тәүге тикшеренеүҙәрҙе Рәсәй Фәндәр академияһының социология Институты социологтары СССР-ҙың һуңғы осоронда уҡ үткәрә башлай[23][24]. Тикшеренеүҙәр бөгөнгө көнгә тиклем дауам итә. Ҡайһы бер Рәсәй социологтары, үткәрелгән тикшеренеүҙәр һөҙөмтәләренә таянып, Z быуынына 2001—2016 йылдарҙа тыуған кешеләр ҡарай, ә 1995—2000 йылдарҙа тыуғандар — күсеү быуыны, тип билдәләй[25]. Әммә барыһы ла бының менән риза түгел, һәм күптәр әйтеүенсә, бер быуындың тамамланған һәм икенсеһенең башланған осорон бер айға һәм хатта йылға тиклем аныҡ билдәләү бөгөнгө көнгә мөмкин түгел: һәр эксперт быуындарҙы төрлөсә күрә, әммә хатта Рәсәйҙә лә ҡайһы бер эксперттар, шул иҫәптән социологтар, донъяның күпселек алдынғы тикшеренеүҙәренең һөҙөмтәләрен таный һәм Z быуыны вәкилдәре тап 1995 йылдан 2010 йылға тиклем тыуған тип иҫәпләй[26][27][28][29] шулай уҡ, башҡа ысынбарлыҡта үҫкән шул уҡ быуындарҙың үҙ үҙенсәлектәре булыуы мөмкин.

Уларҙы күп мәсьәләне бер ваҡытта башҡарыу, эшлеклелек, техник һәм мәғлүмәти грамоталылыҡ айырып тора[24][23].

Быуынға тура килгән төп ваҡиғалар булып Интернеттың үҫешеүе, смартфондар, киң күләм ҡулланылған продукттар, Донъяуи иҡтисади көрсөк, хөкүмәткә ҡаршы күп һанлы митингылар һәм ҡаршылыҡ акциялары, феминизмды һәм маскулизмды популярлаштырыу һәм глобалләштереү, COVID-19 пандемияһы, Украиналағы хәрби хәрәкәттәр тора. 2004—2024 йылдарҙы көрсөк дәүере тип атайҙар[30].

Дөйөм ҡылыҡһырлама

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Ҡар бөртөктәре быуыны

Ғәҙәттәгесә Z быуыны балалары X быуыны, «күсеү осоро» быуыны ата-әсәләре (X менән Y араһы), ҡайһы берҙә хатта Y быуыны ата-әсәләренең балалары тип ҡарала. Был, беренсенән, ысын цифрлы быуын[31]. Һуңынан Z быуыны булып киткән балаларҙың ата-әсәләрен цифрлы иммигранттар тип атайҙар, сөнки уларҙың бала сағында бындай технологиялар булмай[32].

Хәҙер Интернет өйҙәге компьютер менән генә сикләнмәй һәм теләгән ваҡытта төрлө ҡулайламалар аша ҡулланыла. Шулай уҡ Z быуыны — тулыһынса глобалләшеү һәм постомодернизм ваҡытында тыуған беренсе быуын. Z быуыны кешеләренең ата-әсәләренең күпселеге тулы көн эшләмәй йәиһә эшен өйгә алып ҡайта, күп ваҡытын балаларын тәрбиәләүгә бағышлай[33].

Z быуыны вәкилдәре цифрлы сервистарҙы һәм технологияларҙы әүҙем ҡуллана, гаджеттарҙа эшләй белә: ҡайһы берҙәре хатта йәштән үк Интернет йәки социаль селтәрҙәр аша аҡса эшләй башлай[34]. Белем алыуға килгәндә, зумерҙар интерактив форматҡа: аудиокитаптарға, видеолекцияларға, подкастарға өҫтөнлөк бирә[2].

Социологтар белдереүенсә, Z быуыны хәүефһеҙлеккә ынтыла, ҡыҙыҡлы һәм яратҡан эшен юғары килемле эштән өҫтөнөрәк ҡуя, уларға ата-әсәһе һәи тиҫтерҙәре ҙур йоғонто яһай, үҙ аллы белем алалар, йәмғиәтте үҙгәртергә теләйҙәр. Ҡағиҙә булараҡ, улар тәүәккәл һәм башбаштаҡ, уҡыуҙы эш менән бер рәттән алып барып, иртә эшләй башлай, шулай уҡ курстарҙа, бигерәк тә онлайн рәүештә, белемдәрен камиллаштыра[12].

Японияла Z быуынын «цифрһыҙ аборигендар», тип атайҙар, сөнки улар алда килгән Y һәм «цифрлы аборигендар» тип аталған быуындан бер аҙым алда бара. «Цифрлы аборигендар», нигеҙҙә, текст йәки тауыш аша аралаша, ә «цифрһыҙ аборигендар» видео, видеотелефония һ.б. ҡуллана. Был шәхси компьютерҙан — смартфондарға, текст форматынан видеоформатҡа күсеүҙе күрһәтә[13].

Z быуыны вәкилдәренең өҫтөнлөктәре

Z быуыны үҫмерҙәре ауыр физик хеҙмәт талап ителмәгән, юғары әҙерлек һәм юғары белем кәрәк булған абруйлы эштәргә өҫтөнлөк бирә. Урта һөнәри белем йәки урта белем дә еткән һөнәрҙәрҙең рейтингы улар өсөн түбән[34].

Был быуын фән һәм технологиялар менән ҡыҙыҡһынғанлыҡтан, ғалимдар уларҙың күптәре инженер-техник мәсьәләләр, биомедицина, робототехника, шулай уҡ сәнғәт менән шөғөлләнәсәк, тип күҙаллай[35]. Шулай уҡ был быуын һаҡсыл буласаҡ тип һанала[36].

Иҫкәрмәләр

  1. ↑ Generations X, Y, Z and the Others (ингл.). WJ Schroer. Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  2. ↑ 1 2 Карина Салтыкова. "Ими сложнее манипулировать, чем когда-то нами". Как понять поколение Z. ТАСС (1 июнь 2021). Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  3. ↑ @Randstad Canada. How to attract and engage Millenials: Gen Y + Gen Z (ингл.). YouTube (20 февраль 2015). Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  4. ↑ Managing Gen Y and Z in the workplace. Randstad. Дата обращения: 21 сентябрь 2023. Архивировано из оригинала 31 июль 2020 года.
  5. ↑ Erik Oster. This Gen Z Infographic Can Help Marketers Get Wise to the Future Here come the social natives (ингл.). Adweek (21 август 2014). Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  6. ↑ Jean M. Twenge. Have Smartphones Destroyed a Generation? (ингл.). The Atlantic (сентябрь 2017). Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  7. ↑ Kevin Lilley. Post-millennial military: What to expect from the next generation (ингл.). Military Times (31 июль 2016). Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  8. ↑ Sexual Inactivity, 2016, с. 1—8
  9. ↑ Millennials and K-12 Schools, 2008
  10. ↑ 1 2 3 4 The Fourth Turning, 1997
  11. ↑ 1 2 3 4 5 6 Generations, 1991
  12. ↑ 1 2 Дарья Щеглова. Что такое поколение Z и как оно видит свое образование. РБК (30 сентябрь 2020). Дата обращения: 21 сентябрь 2023.
  13. ↑ 1 2 Japanese Youth, 2011
  14. ↑ Generation Z (ингл.). oxford learners dictionary. Oxford University Press.
  15. ↑ Generation Z (ингл.). Collins Dictionaries (2024).
  16. ↑ Трейси Фрэнсис; Фернанда Хофель. «Истинное поколение»: поколение Z и его влияние на компании (ингл.). McKinsey & Company (12 ноябрь 2018).
  17. ↑ The generations defined (ингл.). McCrindle Research (15 октябрь 2021).
  18. ↑ Джин М. Твенге. What generation do I belong to? What are the birth year cutoffs? (ингл.) (27 июль 2023).
  19. ↑ Энджи, Маркос. Move Over, Millennials: How ‘iGen’ Is Different From Any Other Generation (ингл.). The California State University System (17 август 2017).
  20. ↑ Дэвид Стиллман. Поколение Z на работе. Как его понять и найти с ним общий язык.
  21. ↑ 2021 Census shows Millennials overtaking Boomers (ингл.). Australian Bureau of Statistics (28 июнь 2022).
  22. ↑ Даймок, Майкл. Defining generations: Where Millennials end and Generation Z begins (ингл.). Pew Research Center (17 ғинуар 2019).
  23. ↑ 1 2 Судьбы людей, 1996
  24. ↑ 1 2 Социальная динамика поколений, 2009
  25. ↑ Дарья Щеглова. Что такое поколение Z и как оно видит свое образование. РБК (30 сентябрь 2020).
  26. ↑ Что известно о людях Z, которым принадлежит будущее. Известия (11 ноябрь 2017).
  27. ↑ Что выбирает молодёжь XXI века? Правда (27 сентябрь 2023).
  28. ↑ Они разрушат этот мир: пугающее поколение Z. РИА Новости (7 ғинуар 2020).
  29. ↑ Шайхисламов Р. Б. Поколение Z: многообразие идентичностей, ориентаций, поведения. РИЦ БашГУ (2021).
  30. ↑ Отцы и дети, 2005
  31. ↑ Alex Williams. Move Over, Millennials, Here Comes Generation Z (ингл.). The New York Times (18 сентябрь 2015). Дата обращения: 22 сентябрь 2023.
  32. ↑ Listen to the Natives, 2005
  33. ↑ Nancy Gibbs. The Growing Backlash Against Overparenting (ингл.). Time (30 ноябрь 2009). Дата обращения: 22 сентябрь 2023.
  34. ↑ 1 2 Ксения Безвиконная. Карьера для зумера: ожидание и реальность. ТАСС. Дата обращения: 22 сентябрь 2023.
  35. ↑ Евгения Шамис. Теория поколений в России. В каких условиях растет поколение Миллениум и Z и что станет их ценностями. Rugenerations (21 май 2009). Дата обращения: 22 сентябрь 2023.
  36. ↑ Экономическое чадо. Коммерсантъ (9 май 2016). Дата обращения: 22 сентябрь 2023.

Әҙәбиәт

һылтанмалар

https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Z_быуыны&oldid=2630651 ҡабул ителгән