Неон

Неон
	Неон
Асыу датаһы	1898
Химик формула	Ne
Хөрмәтенә аталған	новизна[d]
Электронная конфигурация	1s² 2s² 2p⁶ и [He] 2s² 2p⁶
Ауырлығы	20,1797 ± 0,0006 Массаның атом берәмеге
Стандартная молярная энтропия	146,2 ± 0,05 Дж / (моль·К)
Скорость звука	435 ± 1 метр в секунду
Атом һаны	10
Асыусы йәки уйлап табыусы	Уильям Рамзай[d] и Траверс, Морис Уильям[d]
Сопряжённая кислота	ион неонония[d]
Табылыу урыны	Бөйөк Британия
Элемент символы	Ne
Каноническая формула SMILES	[Ne]
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Неон (Ne, лат. neon) —Менделеевтың периодик таблицаһының 2-се осоро, 18-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 10. Аҫыл газ.

Символы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Неон элементының символы — Ne (Неон тип уҡыла).

Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Таралыуы буйынса Ғаләмдә водород, гелий, кислород һәм углеродтан ҡала бишенсе элемент булып тора. Инерт, бер атомлы төҫө һәм еҫе булмаған аҫыл газ. 1898 йылдаһауанан шыйыҡ водород, кислород, аргон һәм углекислый газ сығарған ваҡытта асыҡланған.

Неон 1898 йылдың июнендә инглиз химиктары Уильям Рамзай һәм Морис Траверс тарафынан табылған^[6]. Улар кислород, азот, аргон һәм һауаның ауыр компоненттарын шыйығайтҡандан һуң инерт газ тороп ҡалыуы асыҡлай. 1910 йылдың декабрендә француз уйлап табыусыһы Жорж Клод неон тултырып газлы лампа булдыра.

Этимологияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Атамаһы грекса neon — яңы тип тәржемә ителә.

Элементҡа Рамзайҙың ун өс йәшлек улы Вилли исем биргән тигән риүәйәт бар, ул атаһына лат. novum (яңы) тигән исем бирергә тәҡдим иткән. Атаһына был идея оҡшай, тик ул грек синонимына ярашлы neon исеме матурыраҡ яңғыраясаҡ тип һанап, шуны ҡалдыра^[7].

Таралыуы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Йыһанда[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Донъя материяһында неон тигеҙ бүленмәгән, әммә Ғаләмдә таралыуы буйынса ул бөтә элементтар араһында бишенсе урында тора — массаһы буйынса 0,13 %-ҡа яҡын. Ҡояшта һәм башҡа ҡыҙыу йондоҙҙарҙа, газ томандарында, Ҡояш системаһында булған гигант планеталар: Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун атмосфераларында ҙур концентрация күҙәтелә. Күп кенә йондоҙҙар атмосфераһында неон водород һәм гелийҙан һуң өсөнсө урынды биләй^[8]

Ер ҡабығында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Икенсе осор бөтә тотороҡло элементтарҙан неон — Ерҙә иң әҙ таралғаны^[9]. 18-се төркөм сиктәрендә ер ҡабығы йөкмәткеһендә аргон һәм гелийҙан ҡала өсөнсө урынды биләй . Ҡайһы бер газ томанлыҡтарында һәм йондоҙҙарҙа неон ерҙәгенән күп тапҡыр картығыраҡ.

Неон лампалар маяҡтарҙа һәм аэродромдарҙа сигналдар өсөн ҡулланыла, сөнки уларҙың ҡыҙыл төҫөн томан һәм ҡараңғылыҡ бик ҡаплай алмай.

Ҡулланыу[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

«Неон» вывеска

Шыйыҡ неонды криоген ҡоролмаларҙа һыуытыусы сифатында файҙаланалар. Элегерәк неон сәнәғәттә инерт мөхит булараҡ ҡулланылған, ләкин хәҙер арзаныраҡ аргон менән алыштырған. Неонды газ лампаларында, радио йыһаздарындағы сигнал лампаларында, фотоэлементтарҙа һәм турайтҡыстарҙа ҡулланыла. Неон һәм гелий ҡатнашмаһы газ лазерҙарында (гелий-неон лазеры) эшсе мөхит булараҡ ҡулланыла.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ ^1,0 ^1,1 NEON (ингл.)
↑ Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305
↑ https://chem.libretexts.org/Bookshelves/General_Chemistry/Book%3A_ChemPRIME_(Moore_et_al.)/16%3A_Entropy_and_Spontaneous_Reactions/16.06%3A_Standard_Molar_Entropies
↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics (ингл.) / David R. Lide, Jr. — 78 — United States of America: CRC Press, 1997. — P. 14—37. — ISBN 978-0-8493-0478-1
↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
↑ William Ramsay, Morris W. Travers. On the Companions of Argon (инг.) // Proceedings of the Royal Society of London. — 1898. — Vol. 63.878. — P. 437–440.
↑ Mary Elvira Weeks. XVIII. The inert gases // Discovery of the elements : collected reprints of a series of articles published in the Journal of Chemical Education. — 3rd ed. rev. — Kila, MT: Kessinger Publishing, 2003. — P. 286—288. — 380 p. — ISBN 0766138720 9780766138728.
↑ Финкельштейн Д.Н. Глава IV. Инертные газы на Земле и в космосе // Инертные газы. — Изд. 2-е. — М.: Наука, 1979. — С. 106. — 200 с. — («Наука и технический прогресс»). — 19 000 экз.
↑ Abundance in Earth's crust (ингл.). www.webelements.com. Дата обращения: июль 2009. Архивировано 23 май 2008 года. 2008 йылдың 23 май көнөндә архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Неон// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 17-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Неон//Большая российская энциклопедия(недоступная ссылка)
Неон на Webelements
Неон в Популярной библиотеке химических элементов

[_3ffc19fbe8b8fce3-1] 1,0 ^1,1 NEON (ингл.)

[_1939fc4d25b11527-2] Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305

[_2f6022f6260ebbe1-3] ttps://chem.libretexts.org/Bookshelves/General_Chemistry/Book%3A_ChemPRIME_(Moore_et_al.)/16%3A_Entropy_and_Spontaneous_Reactions/16.06%3A_Standard_Molar_Entropies

[_11f724a9219e2f5b-4] CRC Handbook of Chemistry and Physics (ингл.) / David R. Lide, Jr. — 78 — United States of America: CRC Press, 1997. — P. 14—37. — ISBN 978-0-8493-0478-1

[_4522e15b36f230ae-5] Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14

[6] William Ramsay, Morris W. Travers. On the Companions of Argon (инг.) // Proceedings of the Royal Society of London. — 1898. — Vol. 63.878. — P. 437–440.

[7] Mary Elvira Weeks. XVIII. The inert gases // Discovery of the elements : collected reprints of a series of articles published in the Journal of Chemical Education. — 3rd ed. rev. — Kila, MT: Kessinger Publishing, 2003. — P. 286—288. — 380 p. — ISBN 0766138720 9780766138728.

[filkenstein3-8] Финкельштейн Д.Н. Глава IV. Инертные газы на Земле и в космосе // Инертные газы. — Изд. 2-е. — М.: Наука, 1979. — С. 106. — 200 с. — («Наука и технический прогресс»). — 19 000 экз.

[abundance-9] Abundance in Earth's crust (ингл.). www.webelements.com. Дата обращения: июль 2009. Архивировано 23 май 2008 года. 2008 йылдың 23 май көнөндә архивланған.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]