Яңаҡһөйәклеләр

	Яңаҡһөйәклеләр
	; Тигр акулаһы
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Суб-тип:	Икенсел ауыҙлылар
Тип:	Хордалылар
Клад:	Баш һөйәклеләр
Суб-тип:	Умыртҡалылар
Инфратип:	Башһөйәклеләр
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Gnathostomata Zittel, 1879
Өҫ класс
	Балыҡтар (Pisces); Дүрт аяҡлылар (Tetrapoda);
23,03	Неоген
65,5	Палеоген
199,6	Юра
251	Триас
359,2	Карбон
416	Девон
443,7	Силур
488,3	Ордовик
542	Кембрий
4570	Докембрий

Яңаҡһөйәклеләр (лат. Gnathostomata) — умыртҡалы хайуандарҙың бер төркөмө (умыртҡалыларҙың 99 %). Балыҡтар һәм дүрт аяҡлылар өҫ класына бүленә.

Этимология[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Яңаҡһөйәклеләр бор. грек. γνάθος (гнатос, яңаҡ) + бор. грек. στόμα (стома, ауыҙ) — баш һөлдәһендә ҡапма -ҡаршы ҡуйылған өҫкө һәм аҫҡы яңаҡтары булғанлыҡтан шундай атама алғандар. Латинса атамаһы яңаҡ һәм ауыҙ һүҙҙәренән яһалған.

Төп билдәләре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Яңаҡһөйәклеләрҙең баш һөлдәһе ике өлөштән: мейе ҡумтаһынан һәм бит өлөшөнән тора. Бит өлөшө өҫлө-аҫлы пар яңаҡтарҙан тора.
Өҫкө һәм аҫҡы яңаҡтары бер-береһенә ҡапма-ҡаршы ҡуйылған. Яңаҡтарҙа һәр береһе үҙ ҡаҙнаһы менән тештәр урынлашҡан.
Парлы ослоҡтары бар.
Эске ҡолаҡта өсөнсө (горизонталь) ярым түңәрәк канал бар.
Күҙәнәк кимәлендә айырмалары булып, нейрондарында миелен япма (ҡатлам) булыуы тора. Шулай уҡ, антигендарҙы^[1] таныу өсөн V(D)J антиесемдәр сылбырын рекомбинациялаусы адаптив иммун системаһы бар.

Яңаҡһөйәклеләр һыуҙа, ҡоро ерҙә йәшәй. Уларҙың айырым бер өлөшө һауала осоуға һәм ер аҫтында көн итеүгә яраҡлашҡан. Яңаҡһөйәклеләр инфратибына

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ Cooper MD, Alder MN (February 2006). «The evolution of adaptive immune systems». Cell 124 (4): 815–22. DOI:10.1016/j.cell.2006.02.001. PMID 16497590.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Кэрролл Р. Палеонтология и эволюция позвоночных: В 3-х т. Т. 3. — М.: Мир, 1993. — 312 с. — ISBN 5-03-001819-0.
Наумов С. П. Зоология позвоночных. — М.: Просвещение, 1982. — 464 с.
Латюшин В. В. Хайуандар. Дөйөм белем биреү учреждениелары өсөн дәреслек. — Өфө.: Китап. 2011. ISBN 978-5-295-05368-9

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Tree of Life discussion of Gnathostomata 2006 йылдың 13 август көнөндә архивланған.
The Gill Arches: Meckel’s Cartilage 2006 йылдың 21 февраль көнөндә архивланған.

[1] Cooper MD, Alder MN (February 2006). «The evolution of adaptive immune systems». Cell 124 (4): 815–22. DOI:10.1016/j.cell.2006.02.001. PMID 16497590.

[1]