Граждан

Минин һәм Пожарскийға һәйкәл. «ГРАЖДАНИНУ МИНИНУ И КНЯЗЮ ПОЖАРСКОМУ БЛАГОДАРНАЯ РОССІЯ. ЛѢТА 1818», 2008 йыл.

Граждан йәки гражданин — сығышы менән төрлө милләт һәм этностан булһа ла теге йәки был тәғәйен дәүләттең даими халҡына ҡараған, дәүләт яҡлауы менән файҙаланған һәм дәүләттең ғәмәлдәге ҡанундарына ярашлы хоҡуҡтарға һәм бурыстарға эйә шәхес^[1]^[2].

Теге йәки был дәүләттең хоҡуҡ белеме өлкәһендә «гражданин» һүҙе айырым термин булараҡ ҡулланыла һәм шәхестең тәғәйен бер дәүләткә ҡарауын аңлата. Монархиялы дәүләттәрҙә «гражданин» терминының аналогы — «подданный»^[3].

Тарихы

Рәсәй империяһында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рәсәй империяһында «гражданин» һүҙе рәсми рәүештә «ҡала халҡы» тигәнде аңлата, йәғни «ҡала халҡы», «ҡала кешеһе» — рус. горожанин. Нәҡ ошо һүҙҙән «гражданин» һүҙе килеп сыҡҡан)^[4]. Һүҙ шулай уҡ хәҙерге мәғәнәгә лә эйә булған, уны дөйөм ҡулланылышҡа император Александр I хакимлек иткән осорҙа Ҡанундар эшләү комиссияһында ағза булған яҙыусы һәм философ Александр Николаевич Радищев индереп ебәргән тигән фараз бар.

Рәсәйҙәге 1917 йылғы Февраль инҡилабынан (совет тарихнамәһендә — Февраль буржуаз-демократик революцияһы) һуң «гражданин» һүҙе мөрәжәғәт формаһында дөйөм ҡулланылышҡа әүҙем инеп китә.

Советтар Союзында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Гражданлыҡ

Иҫкәрмәләр

↑ Гражданин // Большая российская энциклопедия. — М.: Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 2016. — Т. 7. — С. 590. — 767 с. — 65 000 экз. — ISBN 978-5-85270-337-8. Архивная копия от 29 декабрь 2021 на Wayback Machine
↑ Ожегов С. И. Словарь русского языка: Ок. 57 000 слов/ / Под ред. чл.-корр. АН СССР Н. Ю. Шведовой. –. — 18-е изд., стереотип.. — М.: Рус. яз., 1986. — С. 122. — 797 с.
↑ Гражданин // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
↑ Статья «гражданин» Архивная копия от 6 июнь 2012 на Wayback Machine в Этимологическом словаре русского языка Фасмера.

Әҙәбиәт

Томас Гоббс Философские основания учения о гражданине: (elementa philosophica de cive) / Томас Гоббс; пер. с лат. В. Погосского; с предисл. С. А. Котляревского. — М.: Тип. и цинк. торг. дома Мысль, 1914. — 269 с.

Һылтанмалар

[1] Гражданин // Большая российская энциклопедия. — М.: Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 2016. — Т. 7. — С. 590. — 767 с. — 65 000 экз. — ISBN 978-5-85270-337-8. Архивная копия от 29 декабрь 2021 на Wayback Machine

[2] Ожегов С. И. Словарь русского языка: Ок. 57 000 слов/ / Под ред. чл.-корр. АН СССР Н. Ю. Шведовой. –. — 18-е изд., стереотип.. — М.: Рус. яз., 1986. — С. 122. — 797 с.

[ВТ-МЭСБЕ-3] Гражданин // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.

[4] Статья «гражданин» Архивная копия от 6 июнь 2012 на Wayback Machine в Этимологическом словаре русского языка Фасмера.

[1]

[2]

[3]

[4]

Тышҡы ресурстарға һылтанмалар
Һүҙлектәр һәм энциклопедиялар	Большая датская Большая российская (научно-образовательный портал) Брокгауза и Ефрона Малый Брокгауза и Ефрона В. Даля Швейцарский исторический
В библиографических каталогах	GND: 4008764-5