Сик һаҡсылары көнө
| Сик һаҡсылары көнө | |
|---|---|
 Сик һаҡсыһы төшөрөлгән конверт | |
| Ҡабул ителгән | 28 май 1918 |
| Дата | 28 май |
 РУВИКИ.Медиа файлдары | |
Сик һаҡсылары көнө, Пограничниктар көнө — СССР КГБ-һы сик буйы ғәскәрҙәре һәм Рәсәй ФСБ-һы сик буйы хеҙмәте личный составының һөнәри байрамы.
Йыл һайын 28 майҙа билдәләнә. Был традиция бөгөнгө көнгә тиклем ҡайһы бер БДБ илдәрендә лә һаҡлана[1].
Тарихы
Халыҡ Комиссарҙары Советының 1918 йылдың 28 майындағы декреты менән РСФСР-ҙың сик һаҡсылары булдырыла. 1918 йылдың 30 мартында РСФСР финанс Халыҡ Комиссариаты ҡарамағындағы сик һаҡсыларының баш идаралығы ойошторола, уға тулыһынса тиерлек Рәсәй империяһы сиктәрен һаҡлаған Элекке сик һаҡсылары айырым корпусы идаралығы офицерҙары күсә. 1919 йылдың 1 февралендә, Республика Реввоенсоветы (РВСР) бойороғона ярашлы, сик һаҡсылары РСФСР-ҙың сик буйы ғәскәрҙәре итеп үҙгәртелә. 1920 йылдың 24 ноябренән РСФСР Халыҡ Комиссарҙары Советы ҡарамағындағы ВЧК-ның Махсус бүлеге составында сик һаҡсылары яңынан ойошторола. 1922 йылдың 27 сентябрендә РСФСР НКВД ғәскәрҙәре составында Айырым сик буйы корпусы (ОПК) ойошторола (1923 йылдың 15 ноябренән һуң СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы ҡарамағындағы ОГПУ ғәскәрҙәре). 1934 йылдың июленән Сик буйы ғәскәри формированиеларына етәкселекте СССР НКВД-ның сик буйы һәм эске эстәр идаралығы тормошҡа ашыра. 1937 йылдан башлап «сик буйы ғәскәрҙәре» термины яңынан ҡулланыла башлай. Сик буйы ғәскәрҙәренә етәкселекте СССР НКВД-ның сик буйы һәм эске ғәскәрҙәренең баш идаралығы тормошҡа ашыра башлай. 1957 йылдың 28 мартында Сик буйы ғәскәрҙәре СССР Министрҙар советы ҡарамағындағы Дәүләт именлеге комитеты составына инә. СССР КГБ-һы сик буйы ғәскәрҙәре баш идаралығы ойошторола. 1978 йылдың 5 июлендә СССР Минстрҙар Советы КГБ-һы СССР Дәүләт именлеге комитеты (СССР КГБ-һы) итеп үҙгәртелә.
1992 йылдың 12 июнендә Рәсәй Федерацияһының Именлек министрлығы составында сик буйы ғәскәрҙәре ойошторола. Был структураларҙың хоҡуҡи вариҫы булып Рәсәй Федераль сик буйы хеҙмәте (ФПС) тора, ул Рәсәй президенты указы менән 1993 йылдың 30 декабрендә булдырыла. 2003 йылдың 1 июленән Рәсәй ФПС-ы РФ ФСБ ҡарамағына күсә һәм "Рәсәй Федерацияһы Федераль именлек хеҙмәтенең сик буйы хеҙмәте" тип атала башлай.
1958 йылдан, СССР Министрҙар Советы ҡарарына ярашлы был һөнәри байрам билдәләнгәндән алып, йыл һайын 28 майҙа "Сик буйы һаҡсыһы көнө" билдәләнә. Хәҙерге ваҡытта байрам сик буйы органдарының эшендә берҙәмлекте, хәрби көсөн күрһәтеүгә, шулай уҡ Рәсәй Федерацияһының ҡоро ерҙә һәм диңгеҙҙә дәүләт сиген һаҡлау буйынса хеҙмәттә булған офицерҙарҙың, прапорщиктарҙың, мичмандарҙың, сержанттарҙың, старшиналарҙың, рядовой һалдаттарҙың һәм матростарҙың хәрби рухын күтәреүгә йүнәлтелгән.
Хәҙерге ваҡытта, Рәсәй һәм уның сик буйы ғәскәрҙәренең тарихи традицияларын тергеҙеү маҡсатында, сик буйы һаҡсыһылары көнө Рәсәй Президентының 1994 йылдың 23 майындағы указына ярашлы билдәләнә[2].
Традицияға ярашлы, 28 майҙа, "Сик һаҡсыһы көнөндә", сик буйы органдары хеҙмәткәрҙәре үҙҙәренең юғары әҙерлек кимәлен, шулай уҡ теләһә ниндәй климатик һәм һауа шарттарында Ватан сиктәрен һаҡлауға әҙерлеген күрһәтеп, күрһәтмә сығыштар ойоштора. Сик буйы ғәскәрҙәренең хәрби хеҙмәткәрҙәре һәм сик буйы органдарының запастағы һәм отставкалағы хеҙмәткәрҙәре тораҡ пункттарҙың төп урамдары буйлап традицион тантаналы йөрөүҙәр үткәрә, хәрби һәйкәлдәргә, шул иҫәптән Билдәһеҙ һалдат ҡәберенә, Ватанды һаҡлаған батыр һәм көслө рухлыларға тәрән хөрмәт йөҙөнән сәскәләр һала, йәштәр араһында патриотик тәрбиә кимәлен күтәреүгә йүнәлтелгән күрһәтмә сығыштар ойоштора.
Элекке СССР киңлегендә сик һаҡсыһылары көнө
Элекке СССР-ҙың бер нисә республикаһы бойондороҡһоҙлоҡ алғандан һуң был байрамды һаҡланып ҡала һәм билдәләнә. Мәҫәлән, Белоруссияла, Ҡырғыҙстанда, Тажикстанда Сик һаҡсылары көнө Рәсәй Федерацияһындағы кеүек 28 майҙа билдәләнә.
Украинала «Сик һаҡсыһылары көнө» 2018 йылдан башлап 30 апрелдә билдәләнә. 2018 йылға тиклем Сик һаҡсыһылары көнө 28 майҙа билдәләнгән.
Төркмәнстанда «Сик һаҡсыһылары көнө» 11 августа билдәләнә, сөнки был көндә 1992 йылда Төркмәнстандың Дәүләт сик буйы хеҙмәте ойошторола[3].
Ҡаҙағстанда «Сик һаҡсыһылары көнө» 18 августа билдәләнә, сөнки был көндө 1992 йылда Ҡаҙағстан Республикаһының сик буйы ғәскәрҙәре ойошторола.
Үзбәкстанда «Сик һаҡсыһылары көнө» 24 мартта билдәләйҙәр, сөнки 1992 йылдың 24 мартында Үзбәкстан Республикаһы сик буйы ғәскәрҙәре подразделениелары ойошторола. Латвияла «Сик һаҡсыһылары көнө» 2015 йылдан башлап 7 ноябрҙә билдәләнә[4].
Молдавияла» «Сик һаҡсыһылары көнө» 1995 йылдан башлап 10 июндә билдәләнә.
Әзербайжанда «Сик һаҡсыһылары көнө» 18 августа билдәләнә, сөнки 1919 йылдың 18 авгусында Әзербайжан Демократик Республикаһы парламенты "Әзербайжан Республикаһының дәүләт сиген һаҡлау тураһында" указға һәм Әзербайжан республикаһында сик буйы таможня һағы булдырыу тураһында законға ҡул ҡуя. 8 статьянан торған закондың I бүлегендә: "Әзербайжан Республикаһы сиктәрен законһыҙ сауҙанан һаҡлау һәм контрабанда менән көрәш маҡсатында, өҫтәмә дислокация пункттарына ярашлы, Әзербайжандың бөтә сиге буйлап 99 сик буйы посты булдырырға. 2000 йылда Әзербайжан президенты Гейдар Алиев 18 августы Cик һаҡсыларының һөнәри байрамы тип иғлан итте[5].
Иҫкәрмәләр
- ↑ История празднования дня пограничника
- ↑ Указ Президента РФ от 23.05.1994 № 1011 «Об установлении Дня пограничника»
- ↑ День пограничника в Туркменистане
- ↑ Инара Мурниеце. Grozījumi likumā "Par svētku, atceres un atzīmējamām dienām" (латыш.). Сейм Латвии (22 октябрь 2015). Дата обращения: 16 февраль 2016.
- ↑ Пограничным войскам Азербайджана исполняется 91 год