Бәширов Радик Миңлехан улы
| Бәширов Радик Миңлехан улы | |
|---|---|
| Тыуған көнө | 7 ғинуар 1935 (90 йәш) |
| Тыуған урыны | |
| Ил | |
| Ғилми даирәһе | Механика |
| Эшләгән урыны | |
| Альма-матер | Башҡортостан ауыл хужалығы институты |
| Ғилми дәрәжәһе | техник фәндәр докторы[d] |
| Награда һәм премиялары |
    |
Бәширов Радик Миңлехан улы (рус. Баширов Радик Минниханович; 7 ғинуар 1935 йыл) — инженер-механик-ғалим. 1988—1999 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты ректоры. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1995), техник фәндәр докторы (1982), профессор (1983). Рәсәй Федерацияһының (1994) һәм Башҡорт АССР-ының (1976) атҡаҙанған фән эшмәкәре, Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (1996). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1986).
Биографияһы
Радик Миңлехан улы Бәширов [1] Башҡорт АССР-ының Ҡыйғы районы Үрге Ҡыйғы ауылында 1935 йылдың 7 ғинуарында тыуған.
1959 йылда Башҡортостан ауыл хужалығы институтының ауыл хужалығын механизациялау факультетын тамамлай. 1962 йылдан 1964 йылға тиклем Ленинград ҡалаһындағы Үҙәк ғилми-тикшеренеү дизель институның аспирантураһында уҡый. 1959—1961 йылдарҙа Ногинск яғыулыҡ аппаратураһы заводында инженер булып эшләй. 1961 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы институтында ассистент, доцент булып эшләй.
1964 йылда Ленинград кораблдәр төҙөү институтында «Аккумулятор тибындағы бер секцион яғыулыҡ системаһы буйынса тикшеренеү» тигән темаға кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай.
1967 йылда ул — «Тракторҙар һәм автомобилдәр» кафедраһы мөдире, 1971 йылда — ауыл хужалығын механизациялау факультеты деканы, 1973—1984 йылдарҙа — уҡытыу эштәре буйынса проректор, 1988—1999 йылдарҙа — ректор, «Автотрактор двигателдәре һәм яғыулыҡ техникаһы» кафедраһы мөдире.
Докторлыҡ диссертацияһын 1982 йылда Мәскәү автомобиль-юл дәүләт техник университетында яҡлай. Диссертация темаһы — «Дизелдең техник-иҡтисади күрһәткестәрен артабан күтәреү факторы булған аккумуляторҙарҙың яғыулыҡ биреү системаһын тикшереү».
Ғилми эшмәкәрлегенең төп йүнәлеше — автотрактор техникаһын камиллаштырыу. Ул — гидроаккумулятор форсункаһын (1987), яғыулыҡты циклдар менән биреүҙе үлсәү ҡулайламаһын (1996, яғыулыҡты циклдар менән биреүҙе үлсәү ҡулайламаһын (1998), эске яныу двигателдәре өсөн яғыулыҡ системаһын (2003) һ.б. уйлап табыусы.
Радик Миңлехан улы Башҡортостан Фәндәр академияһының ауыл хужалығы, биология, медицина фәндәре бүлектәренең ауыл хужалығын механизациялау советы рәйесе һәм Башҡорт дәүләт аграр университетының кандидатлыҡ диссертацияларын яҡлау буйынса диссертация советы ағзаһы.
Фәнни эшмәкәрлеге
Ғалим — 180 ғилми хеҙмәт, шул иҫәптән 10 монография, 3 дәреслек һәм 17 уйлап табыуҙар авторы. Уның тикшеренеүҙәренең һөҙөмтәләре «Тракторҙар һәм ауыл хужалығы машиналары», «Ауыл хужалығын механизациялау һәм электрлаштырыу», «Двигатель төҙөлөшө» һ.б. профилле журналдарҙа баҫылып сыҡҡан.
Ҡайһы бер ғилми хеҙмәттәре
• Бәширов Р. М. Дизелдәр өсөн яғыулыҡ биреүҙе үткәреүсе электрон-идара итеү яғыулыҡ системаһы, [Текст] / Р. М. Бәширов, Р. Р. Ғәлиуллин, В. Н. Хөсәйенов // Халыҡ-ара ҡатнашлыҡтағы Бөтә Рәсәй ғилми-ғәмәли конференцияһы материалдары. — Өфө: БДАУ, 2008. — 4-се киҫәк. — 31—35-се биттәр.
• Бәширов, Р. М. Трактор дизелдәрендә яғыулыҡ биреүҙе яйлау [Текст] / Р. М. Бәширов, Р. Р. Ғәлиуллин — Өфө: БДАУ, 2008. — 184 б.
• Бәширов, Р. М. Ғәлиуллин Р. Р. Яғыулыҡ биреүҙе үткәреү буйынса эшләүсе трактор дизелдәренең яғыулыҡ системалары өсөн базалы характеристика төҙөү методикаһы М., // Ауыл хужалығын механизациялау һәм электрлаштырыу, 2008. — № 11. — 46—47-се биттәр.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
• «Почёт Билдәһе» ордены (1986)
• Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1976)
• Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1994)
Иҫкәрмәләр
- ↑ БРФА Аппараыт. Дата обращения: 29 ғинуар 2013. Архивировано 6 февраль 2013 года. 2013 йылдың 25 декабрь көнөндә архивланған.
Һылтанмалар
• «Башҡортостан» төбәк интерактив энциклопедик порталы. БӘШИРОВ Радик Миңлехан улы
• Аппарат АНРБ 2013 йылдың 25 декабрь көнөндә архивланған.
• http://dibase.ru/article/06072009_galiullinrr/12 2014 йылдың 28 март көнөндә архивланған.
- 7 ғинуарҙа тыуғандар
- 1935 йылда тыуғандар
- Ҡыйғы районында тыуғандар
- Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусылары
- «Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары
- «Хеҙмәт ветераны» миҙалы менән бүләкләнгәндәр
- ВДНХ-ның бронза миҙалы менән бүләкләнеүселәр
- Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәрҙәре
- Алфавит буйынса шәхестәр
- Алфавит буйынса ғалимдар
- Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академиктары
- Техник фәндәр докторҙары
- Башҡорт дәүләт аграр университеты