Диспрозий

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
66 ТербийДиспрозийГольмий
Dy

Cf
ВодородГелийЛитийБериллийБорУглеродАзотКислородФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКөкөртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитанВанадийХромМарганецТимерКобальтНикельБаҡырЦинкГаллийГерманийМышьякСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКөмөшКадмийИндийОловоСурьмаТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕвропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТанталВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынТере көмөшТаллийСвинецВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннесинОганесонЭлементтарҙың периодик системаһы
66Dy
Hexagonal.svg
Electron shell 066 Dysprosium.svg
Ябай матдәнең тышҡы күренеше
Мягкий глянцевитый серебристый металл
Dysprosium.jpg
Атом үҙенсәлектәре
Исеме, символы, номеры Диспрозий / Dysprosium (Dy), 66
Атом массаһы
(моляр массаһы)
162,500(1)[1] а. м. б. (г/моль)
Электрон конфигурация [Xe] 4f10 6s2
Атом радиусы 180 пм
Химик үҙенсәлектәре
Ковалент радиус 159 пм
Ион радиусы (+3e) 90,8 пм
Электрод потенциалы Dy←Dy3+ -2,29В
Dy←Dy2+ -2,2В
Окисланыу дәрәжәһе 3
Ионлашыу энергияһы
(первый электрон)
567,0(5,88) кДж/моль (эВ)
Ябай матдәнең термодинамик үҙенсәлектәре
Тығыҙлыҡ (н. ш.) 8,55 г/см³
Иреү температураһы 1685 K (+1958°C)
Ҡайнау температураһы 2835 K (+3108°C)
Парға әйләнеү йылылығы 291 кДж/моль
Моляр йылы һыйышлығы 28,16[2] Дж/(K·моль)
Моляр күләм 19,0 см³/моль
Ябай матдәнең кристалл рәшәткәһе
Рәшәткә структураһы гексагональная
Рәшәткә параметры a=3,593 c=5,654 Å
Отношение c/a 1,574
Башҡа характеристикалар
Йылы үткәреүсәнлек (300 K) 10,7 Вт/(м·К)
66
Диспрозий
162,50
4f106s2

Диспрозий (Dy, лат. Dysprosium[3]) — периодик системаның өсөнсө төркөмөндәге (иҫке классификацияла буйынса — өсөнсө төркөмөнең өҫтәмә төркөмсәһендәге) химик элемент. 66-сы атом номерлы лантаноид ; һирәк осрай торған көмөшһыу-һоро металл. Тәбиғәттә саф килеш осрамай, әммә ҡайһы бер минералдар, мәҫәлән, ксенотима составына инә.

Үҙенсәлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Физик[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Диспрозий — көмөшһыу-һоро металл. 1384 °C градустан түбән температурала тотороҡло, α-модификацияһы гексагональ тығыҙ уратылған рәшәткәле; иреү температураһы — 1407 °C, ҡайнауы — 2567 °C, тығыҙлығы 8551 кг/м3. Тышҡы электрон ҡатламы конфигурацияһы 1s² 2s²p 2^6 3s² 3p^6 4s² 3d^4p 10^6 5s² 4d^5p 10^6 6s² 4f^10. Ферромагнетик, Кюри нөктәһе 88,3 К[3].

Химик[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Берләшмәләрҙә окисланыу дәрәжәһе +3. 20 °C температуралы һауала металлик диспрозий яй окислана[3].

Металлик диспрозий йылытҡанда галогендар, азот, водород менән реакцияға инә. Минераль кислоталар (HF-нан тыш) ҡатнашып Dy (III) тоҙҙары барлыҡҡа килтерә, һелте иретмәләре менән үҙ-ара ҡатнашмай.

Тәбиғәттә[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Диспрозий лантаноид ятҡылыҡтарында сығарыла, шуларҙың иң ҙурҙары Ҡытайҙа, АҠШ-та, Вьетнамда, Афғанстанда, Рәсәйҙә (Кольск ярымутрауында), Ҡырғыҙстанда, Австралияла, Бразилияла, Һиндостанда[4]. Тымыҡ океан утрауының Минамитори утрауында, бары тик Японияның иҡтисади зонаһында, ерҙә һирәк осрай торған минералдар урынлашҡан тәрән һыу ятҡылыҡтарында уның запастары ярайһы уҡ ҙур[5].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report) (инг.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Vol. 85, no. 5. — P. 1047—1078. — DOI:10.1351/PAC-REP-13-03-02.
  2. Химическая энциклопедия: в 5-ти тт / Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.). — Москва: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — С. 82. — 671 с. — 100 000 экз.
  3. 3,0 3,1 3,2 Бердоносов С. С. ДИСПРОЗИЙ. Большая российская энциклопедия (2017). Дата обращения: 3 ғинуар 2020. 2019 йылдың 19 декабрь көнөндә архивланған.
  4. Что такое МИНЕРАЛЬНЫЕ РЕСУРСЫ: РУДЫ РЕДКИХ МЕТАЛЛОВ // Энциклопедия Кольера
  5. The tremendous potential of deepsea mud as a source of rare-earth elements // nature.com

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]