Башкиров Алексей Степанович

Ғилми дәрәжә	тарих фәндәре докторы[d]
Һөнәр төрө	ғалим
Туған тел	урыҫ теле
Эш урыны	Тверь дәүләт университеты;
Заты	ир-ат
Вафат булған урыны	Мәскәү ҡалаһы, СССР;
Уҡыу йорто	историко-филологический факультет Санкт-Петербургского университета[d] (1913); Юғары сәнғәт училищеһы (1914);
Тыуған көнө	31 июль 1885
Ерләнгән урыны	Кузьминское кладбище[d];
Вафат булған көнө	1 ғинуар 1963 (77 йәш)
Тыуған урыны	Ҡуҡмара, Мамаҙыш өйәҙе[d], Ҡазан губернаһы, Рәсәй империяһы;

РУВИКИ интернет-энциклопедияһында Башкиров фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Башкиров Алексей Степанович (31 июль 1885 йыл — 1 ғинуар 1963 йыл) — совет ғалимы, антик тарих белгесе, археолог. Боронғо тарих, сәнғәт фәне һәм архитектура буйынса белгес, этнограф һәм тыуған яҡты өйрәнеүсе, культуролог, совет палеосейсмологияһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Тарих фәндәре докторы (1945), профессор. Сәйәси золом ҡорбаны.

Биографияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Алексей Степанович Башкиров 1885 йылдың 31 июлендә Ҡазан губернаһы Ҡуҡмара ауылында (хәҙер Татарстан Республикаһының Ҡуҡмара районы Ҡуҡмара ҡалаһы) тыуған.

1913 йылда Петербург университетының тарих-филология факультетын тамамлай, бер үк ваҡытта Археология институтында ике курс тыңлай. Студент булған саҡта уҡ Б. В. Фармаковскийҙа Ольвиялағы һәм Р. Х. Леперҙа Херсонестағы археологик ҡаҙыуҙарҙа ҡатнаша. 1914 йылда Петербург сәнғәт академияһының архитектура кластарын тамамлай. Шул уҡ йылда Б. В. Фармаковский һәм М. И. Ростовцевтың рекомендациялары буйынса Константинополгә рус археология институтына йүнәлтелә, ғилми хеҙмәткәр вазифаһында профессор дәржәһендә эшләй. Студий монастыры ҡаҙыуҙарында ҡатнаша.

Бер нисә фәнни маҡсат менән Греция, Италия, Франция, Англия, Скандинавия илдәренә сәйәхәттәренән һуң 1917 йылдың башында Рәсәйгә ҡайта һәм Петроград университетында магистрант була.

1919—1923 йылдарҙа Һамарҙа йәшәй, унда музей директоры була һәм бер үк ваҡытта университетта уҡыта. 1923 йылдан — Мәскәүҙә. Тарихи музейҙа Византия боронғо ҡиммәттәре бүлеге мөдире була. 2-се Мәскәү дәүләт университетының профессоры (1922—1924).

1924 йылда И. Н. Бороздин менән бергә Ҡырымға сәйәхәт ҡыла, унда Гераклей ярымутрауын тикшерә. 1924-34 йылдарҙа — Археология һәм сәнғәт белеме институтның һәм РАНИОН СССР Көнсығыш халыҡтары институтының ағзаһы. 1926—1927 йылдарҙа Тамандә тикшеренеү эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә.

1920 йылдарҙағы уның тикшеренеү объекттары -урта быуаттар боронғолоҡтары, башлыса сәнғәт һәйкәлдәре — Дағстанда (1923—1928), Абхазияла (1925), Татарстанда (1925), Ҡырымда (1925, 1926)^[1].

1930—1931 йылдарҙа — Мәскәү дәүләт университетының тарих-философия факультетында археология кафедраһы мөдире. Нәфис сәнәғәттең ғилми-тикшеренеү институтының мөхбир ағзаһы (1932—1934), 1934 йылдан — Бөтә Союз архитектура академияһының мөхбир ағзаһы. 1935 йылда репрессияллана, ҡулға алына һәм Ҡаҙағстанға һөрөлә. 1955 йылда аҡлана.

1938 йылдан Калинин педагогия институтында (КДПИ) эшләй, профессор, боронғо һәм урта тарих кафедраһы мөдире вазифаһын ваҡытлыса биләй. Институт йылдан ашыу ғәмәлдә була, 1942—1948 йылдарҙа дөйөм тарих кафедраһын етәкләй^[2].

1945 йылда совет ғалим Мәскәү дәүләт университетының тарих факультеты ғилми советында докторлыҡ диссертацияһын яҡлай («Боронғо архитектура антисейсмизмы» темаһы буйынса), диссертацияһы Калинин дәүләт педагогия институтында «Фәнни яҙмалар»ҙа («Ученые записки») нәшер ителә.

1945—1962 йылдарҙа Ярославль дәүләт университетында дөйөм тарих кафедраһын етәкләй. Тамань ярымутрауында ҡаҙыу эштәрен яңырта (1947—1949, 1951, 1961, 1962), башлыса Патрейҙы тикшереүгә иғтибарын йүнәлтә.

Ҡырҡҡа яҡын мәҡәлә һәм ике монография авторы, шул иҫәптән «Волгала болғар-татар мәҙәниәте ҡомартҡылары» (Ҡазан, 1925), «Дағстан сәнғәте. Төрлө таштар» (1931) һәм «Совет Көнсығышының художество мәҙәниәте» (авторҙаш, 1931).

Ғалим 1963 йылдың 1 ғинуарында Мәскәүҙә вафат була.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ Формозов А. А. Русские археологи в период тоталитаризма. Следственное дело трёх профессоров-историков 1935 года
↑ История кафедры всеобщей истории 2015 йылдың 8 декабрь көнөндә архивланған.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Башкиров Алексей Степанович (билдәһеҙ). Летопись Московского университета. Дата обращения: 17 декабрь 2017.
http://мпгу.рф/scientists/bashkirov-aleksey-stepanovich/
http://esu.com.ua/search_articles.php?id=41389

[Формозов1935-1] Формозов А. А. Русские археологи в период тоталитаризма. Следственное дело трёх профессоров-историков 1935 года

[2] История кафедры всеобщей истории 2015 йылдың 8 декабрь көнөндә архивланған.

[1]

[2]