Башҡортостан нефтен тәүге асыусыларға һәйкәл
| Һәйкәл | |
| Башҡортостан нефтен тәүге асыусыларға һәйкәл | |
|---|---|
| Монумент первооткрывателям башкирской нефти | |
 | |
| 53°27′15″ с. ш. 56°02′35″ в. д.HGЯO | |
| Ил |
 Рәсәй Федерацияһы |
| Архитектура стиле | монументаль сәнғәт |
| Скульптор | Т. П. Нечаева, Б. Д. Фузеев |
| Архитектор | Л. В. Хихлуха |
| Строительство | 1967—1969 йылдар |
| Высота | 12 метр |
| Материал | гранит |
Башҡортостан нефтен тәүге асыусыларға һәйкәл (рус. Монумент первооткрывателям башкирской нефти) — Ишембай ҡалаһында билдәле монументаль сәнғәт әҫәре. Ишембай ҡалаһының һәм Башҡортостандың нефть сәнәғәте символы [1].
Тарихы
Монумент 1969 йылда Башҡортостан нефтен тәүге асыусылар майҙанында ҡуйылған[1][2]. Бетон плитәләр менән түшәлгән мемориаль майҙансыҡта урынлашҡан[2]. Ун ике метрлыҡ гранит фигура, ер аҫты байлығын асҡан, геологтың мускуллы торсын һүрәтләй. Геолог башын ауыш тотоп көс менән урал таштарын аҡтарып нефть сығара. Һәйкәл ер аҫты байлыҡтарын асып, уны яулап алған кешенең ҙур рухи һәм физик көсөн сағылдыра[3]. Скульптура авторҙарының идеяһы буйынса, һәйкәл — ҙур таш эсенән үҫеп сыҡҡан батыр геолог фигураһын күрһәтә[1][2].
Ир-егет фигураһының дөйөмләштерелгән һыҙаттарында, гранит эшкәртелеүендә совет осороның хәрби монументтары йоғонтоһо һиҙелә — мәҫәлән, Е. В. Вучетичтың «Ватан-әсә саҡыра!» (Волгоград) скульптураһы йәки Силәбе ҡалаһында 1967 йылда ҡуйылған В. С. Зайковтың «Урал тураһында риүәйәт» һәйкәле. Был эштә лә шәрә атлетик кәүҙә таштан үҫеп сыға. Саҡ ҡына артҡа эйелгән һәм ҡулдарын ташҡа терәгән кеше ер аҫты тәрәнлегенә баҡҡан һымаҡ. Авторҙар фигураны көс һалыуҙан азат итеп, башҡарылған эштең ышаныслылығын раҫлай. Тәбиғәттең хаким көстәрен еңеүсе образы ул осор совет монументаль сәнғәте өсөн хас булған күренеш[4].
Тасуирлама
- Постамент: 4,5 х 6,3 м, бейеклеге — 0,6 м.
- Скульптура: бейеклеге — 12 м[1].
Постамент һәм скульптура Украинанан килтерелгән һоро граниттан эшләнгән[1][2].
Идеяның тарихы
«Ишембайнефть» НГДУ-һының элекке өлкән инженеры А. Сәғәҙиев иҫтәлектәре буйынса, Валентин Шашин скульпторҙар Тамара Нечаева һәм Борис Фузеевҡа Башҡортостан нефтен асыусыларға һәйкәл идеяһын тәҡдим итә: кеше скалаларҙы айырып, ер аҫты байлыҡтарын аса. СССР нефть министры вазифаһында булған Шашин тәҡдиме буйынса һәйкәл Запорожье һоро гранитынан яһала. (А.Сагадеев. Им памятник - наш город// газ. Восход, 19 августа 2014, №127-128 (12867-868). С.2)
Авторҙар
- Скульпторҙар: Тамара Павловна Нечаева һәм Борис Дмитриевич Фузеев[1].
- Архитектор: Лев Васильевич Хихлуха (1999 йылғы РФ Дәүләт премияһы лауреаты)[1].
Символикала ҡулланыу
.jpeg)
2007 йылда почта бүлексәләрендә «Башҡорт нефте асылыуға 75 йыл» исемле рәсемле маркировкалы конверт баҫылып сыға. «Марка» нәшриәт үҙәге өсөн Ишембай ҡалаһы хакимиәте тәҡдим иткән фотоһүрәттә нефте асыусыларға арналған «ҡара алтын» һәйкәле байрамса күренештә күрһәтелә[5].
Иҫкәрмәләр
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Хранители истории Ишимбая (чч. I, II), 2018
- ↑ 1 2 3 4 Узиков Ю. А. Памятник первопроходцам // БАШвестЪ : газета. — Уфа, 2003. — 5 сентября. Архивировано 23 сентябрь 2015 года.
- ↑ Сорокина В. Творец, гражданин и солдат // Бельские просторы : журнал. — Уфа, 2005. — № 6.
- ↑ Миннигулова Ф. М. Монументальная скульптура Башкортостана в 1950-1970-е гг.: к проблеме регионального своеобразия. — Вестник Башкирского университета. — Өфө, 2009. — Т. 14. — С. 208.
- ↑ На конверте — ишимбайский памятник. Инфо-выставочный портал «UfaExpo.ru». Дата обращения: 14 ноябрь 2011. Архивировано 24 ғинуар 2012 года.