Почта

Почта
Ҡайҙа өйрәнелә	Почта тарихы[d]
Код МСОК 4	5310
Тармаҡ	почта тармағы[d]
Файл:Mail.ogg
РУВИКИ.Медиа файлдары

Почта бүлексәһе. Рәссамы — Эдвард Вильерс Риппингилль (1829)

Переяславль-Залесский ҡалаһындағы почта бүлексәһе, 1997 йыл

По́чта (от итал. posta) — түбәндәге осраҡтарҙа ҡулланыла торған термин:
1) почта аша ебәрелгән әйберҙәр (мәҫәлән, почта карточкалары, хаттар, посылкалар); 2) элемтә учреждениелары, уларға түбәндәгеләр ҡарай: яуаплы почта хакимиәте (ОПА) һәм уға буйһонған структуралар — Почтамттар, элемтә узелдары, транспорт подразделениелары һәм сорттарға айырыу пункттары, шулай уҡ почтамттар һәм элемтә узелдары составындағы почта бүлексәләре инә; 3) урындағы, эске һәм халыҡ-ара хеҙмәтләндереү кимәлендә лицензиялар нигеҙендә почта ебәреү хеҙмәттәрен етештереүсе һәм һатыусы монополия предприятиелары.

Бөтә донъя почта союзы 1874 йылда барлыҡҡа килә һәм халыҡ-ара хат алмашыу ҡағиҙәләрен билдәләй, унда 192 дәүләт ағза булып тора.

Терминдың килеп сығышы

Почта һүҙе пол. poczta һәм итал. posta һүҙенән килеп сыҡҡан. Һуңғыһы, үҙ сиратында, posta һәм позднелатин posita һүҙенән килеп сыҡҡан, был, моғайын, statio posita in… ҡыҫҡартып — туҡталыш, билдәле бер урында урынлашҡан алмаш аттар өсөн станция. Шулай итеп, башта был һүҙ почта аттарын йәки курьерҙарҙы алмаштырыу станцияһы тигәнде аңлата. «Почта» мәғәнәһендәге post һүҙе беренсе тапҡыр XIII быуатта ҡулланыла башлай. Бөгөн «почта» һүҙе аҫтында почта учреждениеһы (почтамт, бүлексә), хат, алынған хат-хәбәрҙәр йыйылмаһы ла күҙ уңында тотола.

Почта бөгөн

Заманса почта — ул халыҡ-ара килешеү менән берләштерелгән төрлө дәүләт предприятиеларының глобаль системаһы. Почта ебәреү хеҙмәттәрен халыҡ-ара хеҙмәтләндереү менән шөғөлләнгән бөтә почта предприятиелары монополистар булып тора.

Ҡайһы бер аналитиктар интернет үҫеше менән почта хеҙмәттәре баҙарының тиҙҙән тотороҡһоҙландырасаҡ, тип фаразлай, әммә улай килеп сыҡмай. Төрлө дәүләттәрҙең почта предприятиеларын хосусилаштырыу планлаштырыла.

Германия почтаһы (нем. Deutsche Bundespost) 1995 йылда хосусилаштырыла һәм Deutsche Post AG, Deutsche Telekom AG һәм Deutsche Postbank AG компанияларына бүленә. Шулай уҡ почта хеҙмәттәре күрһәтеүсе башҡа шәхси фирмалар ҙа бар.

XX быуат аҙағында — XXI быуат башында почта элемтәһе иң киң таралған һәм арзан элемтә төрө булып ҡала. Электр элемтәһе, радио элемтәһе, телефон һәм электрон элемтәнең автоматлаштырылған системалары барлыҡҡа килеүенә һәм тиҙ үҫешенә ҡарамаҫтан, почта элемтәһе яҡын киләсәктә лә үҙенең ҙур әһәмиәтен һаҡлап ҡаласаҡ; сөнки матди объекттарҙы (тауарҙарҙы, әйберҙәрҙе һәм башҡаларҙы) электромагнит элемтә төрҙәрен ҡулланып күсереү мөмкин түгел.

Заманса почта хеҙмәттәре баҙары структураһында корреспонденциялар, посылкалар, бандеролдәр (курьер, почта), телекоммуникациялар (ваҡытлы матбуғатҡа яҙылыу, уларҙы таратыу), финанс (пенсиялар, социаль пособиелар һәм аҡса күсереү) хеҙмәттәрен айырып күрһәтергә мөмкин.

Төрлө илдәрҙең дәүләт почталары йыш ҡына тейешле хеҙмәттәргә ихтыяжды ҡәнәғәтләндерә алмай.

Милли почта хеҙмәттәре баҙар үҙ урынын табырға ынтыла. Мәҫәлән, «Австралия почтаһы» граждандар паспорты йәки водитель танытмаһы урынына ҡулланған милли электрон шәхес идентификацияһы системаһын эшләй башлай.

Илдәрҙә почта

Рәсәй

Галерея

• 

  Почта автомобиле USPS (АҠШ)

• 

  Канадала почта йәшниктәре
  

• 

  Американың шәхси почта компанияларының почта йәшниктәре төрлөсә

• 

  Бразилияла почта арбаһы

• 

  Забжела (Польша) төп почтамт,

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Бөтә донъя почта конвенцияһы
• Бөтә донъя почта союзы
• Почта тарихы
• Почтальон
• Почтамт
• Почта маркаһы
• Почта бүлексәһе
• Почта штемпеле
• Почта йәшниге

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

• Большой филателистический словарь / Под общ. ред. Н. И. Владинца и В. А. Якобса. — М.: Радио и связь, 1988. — 320 с. — ISBN 5-256-00175-2. [См. статьи, начинающиеся на Почта и производные от этого слова.]
• Почта // Толковый словарь русского языка : в 4 т. / гл. ред. Б. М. Волин, Д. Н. Ушаков (т. 2—4) ; сост. Г. О. Винокур, Б. А. Ларин, С. И. Ожегов, Б. В. Томашевский, Д. Н. Ушаков ; под ред. Д. Н. Ушакова. — М. : Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1939. — Т. 3 : П — Ряшка. — 1424 стб. (Тикшерелеү көнө: 20 июнь 2016) 2016 йылдың 20 июнь көнөндә архивланған.
• Почтовые знаки // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Филателистический словарь / Сост. О. Я. Басин. — М.: Связь, 1968. — 164 с. [См. статьи, начинающиеся на Почта и производные от этого слова.]

Һылтанмалар

• upu.int — Всемирного почтового союза рәсми сайты  (инг.).
• pochta.ru — ФГУП «Почта России» рәсми сайты.
• postalmuseum.si.edu — Национального музея почты (США) рәсми сайты  (инг.).