Башҡортостанда Крәҫтиәндәр һуғышы (1773—1775)

Башҡорт ихтилалы 1773—1775
Башҡорт ихтилалы 1773—1775
Дата	1773—1775
Урыны	Уҫы даруғаһы, Нуғай даруғаһы һәм Себер даруғаһы биләмәләрендә
Сәбәбе	башҡорттарҙың ер хоҡуҡтарын боҙоу, көсләп суҡындырыу, һалым күләмен арттырыу һ. б.
Нәтижә	Ихтилал ҡанһыҙ баҫтырыла
Ҡаршы тороусылар
Рәсәй империяһы	Е. И. Пугачёв ғәскәрҙәре
Командирҙар
З. Г. Чернышёв, Г. А. Потёмкин, Ф. Ю. Фрейман, В. А. Кар, А. И. Бибиков, П. И. Панин, И. И. Михельсон, Ф. Ф. Щербатов, П. М. Голицын һ. б.	Е. И. Пугачёв, И. Н. Зарубин, Кинйә Арыҫланов, Баҙарғол Юнаев, Ҡаранай Моратов, Салауат Юлаев, Ҡасҡын Һамаров, Юлай Аҙналин, Юламан Ҡушаев, Байым Ҡыҙраев һ. б.

Төп мәҡәлә: 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Башҡорт ихтилалы.

Башҡортостандағы 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы — Тарихи Башҡортостан биләмәһендә үҙен император Пётр III Фéдорович тип танытҡан Е. И. Пугачёвтың өндәмәләре, күрһәтмәләре һәм манифестарына ҡушылып баш күтәргән Яйыҡ казаҡтары һәм башҡорттарҙың, мишәрҙәрҙең, татарҙарҙың, казактарҙың, хөкүмәт, крепостной, завод крәҫтиәндәренең ихтилалы. Башҡортостан биләмәләрендә ихтилал, унда ҡатнашыусыларҙың төркөмдәренә ҡарап, төрлө характерҙа: крәҫтиәндәр өсөн — антифеодаль, башҡорттар һәм башҡа урыҫ булмаған халыҡтар өсөн — милли азатлыҡ характерын йөрөтә.

Башҡортостан ихтилал алдынан

1773 йылдың көҙөндә Польшанан Ф. Ю. Фрейманға буйһонған башҡорт атлылары ҡайтарыла, һәм, күп тә үтмәй, улар тулыһынса тип әйтерлек, Пугачев яғына күсәләр^[1].

Ихтилалдың башланыуы

Һуғыштың башланғыс этабының картаһы

Өфөнө ҡамау

Кама буйы ихтилалы

Крәҫтиәндәр һуғышының икенсе этабының картаһы

Пермь провинцияһындағы ихтилал

Әҙәбиәт

Александер Дж.Т. Емельян Пугачев и крестьянское восстание на окраине России в 1773—1775 гг. — Уфа: ИП Галиуллин Д. А., 2011. — 164 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-905269-03-5.
Андрущенко А. И. Крестьянская война 1773—1775 гг. на Яике, в Приуралье, на Урале и в Сибири. — Москва: Издательство «Наука», 1969. — 360 с. — 3000 экз.
Гвоздикова И. М. Салават Юлаев: Исследование документальных источников. Уфа. Башкирское книжное издательство. 1982 г. 208 с.
Гвоздикова И. М. Башкортостан накануне и в годы Крестьянской войны под предводительством Е. И. Пугачева. — Уфа: Китап Пресс, 1999. — 512 с. — 4000 экз. — ISBN 5-295-01952-7.
Дмитриев-Мамонов А. И. Пугачёвский бунт в Зауралье и Сибири. — Москва: Вече, 2013. — 286 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-4444-1319-7.
Дубровин Н. Ф. Пугачёв и его сообщники. Эпизод из истории царствования Императрицы Екатерины II. Том I. — Санкт-Петербург: тип. Н. И. Скороходова, 1884. — 414 с.
Дубровин Н. Ф. Пугачёв и его сообщники. Эпизод из истории царствования Императрицы Екатерины II. Том II. — Санкт-Петербург: тип. Н. И. Скороходова, 1884. — 424 с.
Дубровин Н. Ф. Пугачёв и его сообщники. Эпизод из истории царствования Императрицы Екатерины II. Том III. — Санкт-Петербург: тип. Н. И. Скороходова, 1884. — 416 с.
Мавродин В. В. Крестьянская война в России 1773—1775 годах. Восстание Пугачёва. Том I. — Москва: Издательство Ленинградского университета, 1961. — 588 с. — 2100 экз.
отв.ред. Мавродин В. В. Крестьянская война в России 1773—1775 годах. Восстание Пугачёва. Том II. — Москва: Издательство Ленинградского университета, 1966. — 512 с. — 2000 экз.
отв.ред. Мавродин В. В. Крестьянская война в России 1773—1775 годах. Восстание Пугачёва. Том III. — Москва: Издательство Ленинградского университета, 1970. — 488 с. — 1500 экз.
Милов Л.В., Зырянов П.Н., Боханов А.Н. История России с начала XVIII до конца XIX века / отв. ред. Сахаров А. Н.. — Москва: АСТ, 1998. — 544 с. — 15 000 экз. — ISBN 5-17-001609-3.
Овчинников Р. В., Большаков Л. Н. Оренбургская Пушкинская энциклопедия. — Оренбург: Димур, 1997. — ISBN 5-7689-0036-5.
Панеях В. М. Иван Никифорович Зарубин-Чика // Пугачев и его сподвижники. — М.-Л.: Наука, 1965. — 138 с.
Панеях В. М. Кинзя Арсланов и Салават Юлаев // Пугачев и его сподвижники. — М.-Л.: Наука, 1965. — 138 с.
Паскаль П. Пугачёвский бунт. — Уфа: Издательство ИП Галиуллин Д. А., 2010. — 184 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-9902117-6-6.
Пушкин А. С. История Пугачёва. — М.: КРАСАНД, 2014. — 156 с. — ISBN 978-5-396-00658-4.
Пушкин А. С. История Пугачёвского бунта. — СПб., 1834. — Т. 2. — 344 с.
Таймасов С. У. Восстание 1773—1774 гг. в Башкортостане. — Уфа: Китап, 2000. — 376 с. — ISBN 5-295-02163-7.
Трефилов Е. Н. Пугачёв. Серия Жизнь замечательных людей. — Москва: Молодая гвардия, 2015. — 399 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-235-03796-0.