Манжурия

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Манжурия.
Манжурия
Northeast China.svg
Манжурия картаһы
Осор XVII быуат — беҙҙең көндәр
Хәҙерге көндәге өлкәләр
Халҡы ҡытайҙар, тунгустар, манжурҙар, монголдар, орочондар, нанайҙар, урыҫтар, йәһүдтәр
Майҙаны 2 369 977 км²
Хәҙерге исеме

Ҡытай Ҡытай

Рәсәй Федерацияһы Рәсәй
Өлкә биләгән урын (хәҙерге картала)

Ҡытай Хэйлунцзян
Ҡытай Гирин
Ҡытай Ляонин
Ҡытай Эске Монголияның көнсығышы
Амур өлкәһе Амур өлкәһе
Ҡалып:Флагификация/ЕАО Йәһүд автономиялы өлкәһе
Хабаровск крайы юг Хабаровск крайының көньяғы

Диңгеҙ буйы крайы Приморский крайы
Файл:-
Тарихи өлкә урынындағы хәҙерге өлкәләр:

Маньчжу́рия, арх. Манджу́рия йки Манжу́рия (маньчж. ᠮᠠᠨᠵᡠ [манчжу]ҙан ҡыт. трад. 滿洲, упр. 满洲, пиньинь: Mǎnzhōu) — хәҙерге Ҡытайҙың төньяҡ-көнсығышындағы тарихи өлкә (Төньяҡ Ҡытай йәки Дунбэй регионы һәм Эске Монголияның көнсығыш өлөшө)[1]. 1858—1860 йылдарға саҡлы «Манжурия» төшөнсәһенә Айгунь килешеүе (1858)]] һәм Пекин трактаты (1860) буйынса Рәсәйгә ҡушылған биләмәләр, йәғни Приамурье һәм Приморье индерелгән. Был территориялар XIX быуатта ваҡыты-ваҡыты менән «Тышҡы Манжурия» тип аталған.

Исеме XVII быуат башында (көньяҡ-тунгус сығышлы) манжур халҡы исеменән килеп сыҡҡан, элек улар үҙ дәүләтселегенә (Цин империяһы) эйә булған. Цин империяһы осоронда төбәк «Өс көнсығыш провинцияһы» тип аталған: Ҡалып:Lang-mnc2 (dergi), Ҡалып:Lang-mnc2 (ilan), Ҡалып:Lang-mnc2 (golo).

XXI быуатта Төньяҡ-Көнсығыш Ҡытай «тутыҡ билбау»ға әйләнә, 2010 йылдан 2020 йылға тиклем 11 миллион кешегә (10 %) кәмеп, бында халыҡ һаны 98,5 миллионға яҡын ҡала. Халыҡтың Ҡытайҙың башҡа төбәктәренә китеүе һәм тыуымдың түбән булыуы арҡаһында дөйөм юғалтыуҙарҙың яртыһынан күберәге төньяҡ Хэйлунцзян провинцияһына тура килә[2][3][4][5].

Хәҙерге географияһы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Әлеге ваҡытта Маньчжурияның тигеҙ өлөшөн Хэйлунцзян, Цзилинь һәм Ляонин провинциялары биләй. Ҙур Һинган һыртының Эске Монголия автономиялы районы территорияһында булыуы билдәле.

Тарихы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Боронғо Манжурия[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Боронғо заманда Манжурия, йә бер баҫып алыусы юлбашсы хакимлығы аҫтында бер дәүләткә берләшеүсе, йә яңынан тарҡалыусы айырым биләмәләргә бүленә. Төньяҡтан төньяҡ Манжурияла хакимлыҡ иткән һуғышсан тунгус ҡәбиләләре хәрәкәт итә. Көньяҡта ҡытай колонизацияһы үҙе менән хань мәҙәниәте башланғыстарын алып килә. Тунгус-маньчжур ҡәбиләләре килгәнгә тиклем пуё телдәрендә һөйләшкән ҡәбиләләр йәшәгән. Б. э. т. II быуаттан 494 йылға тиклем Пуё дәүләте булған. 285 йылда Пуёнан Тонбуё (көнсығыш Пуё) айырыла. 494 йылда Пуё дәүләте ҡалдыҡтары, Пэкче дәүләте кеүек үк, уның вариҫы тип аталған Когурёға инә. Манжурияның байтаҡ өлөшө Когурё составына ингән. 692 йылда көнсығыш Манжурия һәм Төньяҡ Корея территорияһында тунгус мукри ҡәбиләләре Бохай (Пархэ) дәүләтен төҙөгән. X быуатта (926 йыл) Бохай һәм бөтә Манжурия кидандар (Ляо Империяһы) тарафынан яулап алына. 1115 йылдан алып хакимлыҡ итә башлап, чжурчжэни (элекке мукри тоҡомдары), Манжурияны ла, бөтә төньяҡ Ҡытайҙы тиерлек контролдә тотҡан Цзинь династияһын булдырған. 1234 йылда Манжурияны монголдар яулап ала.

Ҡытайҙа монгол хакимлығы ҡолатылғандан һуң (1368 йыл), тергеҙелгән Ҡытай дәүләте — яңы Минь Империяһы — XV быуат башында Манжурияны яулап алырға маташа (ҡара: Ишихи йөҙөүҙәре), ул элек Эске Ҡытай менән Монгол дәүләте составына инә. Әммә Минь дәүеренең күпселек өлөшө дауамында төбәктең иң көньяғы ғына — Ляодун ярымутрауы (хәҙерге Ляонин) — тотороҡло рәүештә Пекин хакимлығы аҫтында ҡала.

Цин империяһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

XVI быуат аҙағында чжурчжэнь башлыҡтарының береһе, Нурхаци, үҙ власы аҫтында күп чжурчжэнь (Хайси[Haixi_Jurchens], Цзяньчжоу Чжурчжэнь[Jianzhou_Jurchens], федерация Хулун гурун[Hulun_(alliance)], Ҡырағай чжурчжэндар һәм башҡа чжурчжэнь кландарын [List_of_Manchu_clans]) һәм монгол аймаҡтарын (ырыуҙар, биләмәләр) берләштерә һәм 1616 йылда үҙен, XII—XIII быуаттарҙағы (1115—1234) Цзинь империя традицияларын дауам итеү билдәһе тип, «Һуңғы Цзинь» тип аталған яңы империяның императоры тип иғлан итә. Һуңынан Минь империяһына ҡараған Ляодун ярымутрауы яулап алына. 1636 йылда Нурхациҙың улы Абахай, Һуңғы Цзинь исемен Цин, ә чжурчжэнды — «манжур» тип үҙгәртә.

1644 йылда цин армияһы Бөйөк ҡытай диуарын артыла һәм Пекинды яулай. Оҙайлы һуғыштан һуң манжурҙар бөтә Ҡытайҙы үҙенең Цин дәүләте составына тулыһынса ҡуша.

Манжурҙар, Цин империяһында өҫтөнлөклө төркөм булып ҡалып, тиҙҙән ҡытай мәҙәниәтен ҡабул итә, әммә уларҙың тарихи тыуған иле, Манжурия, бер ҡасан да тулыһынса буйһондоролған Эске Ҡытай менән берләшмәгән, юридик һәм этник айырмалыҡтарын һаҡлап ҡалған. Этник ҡытайҙарҙың (хань халҡының) инеүен контролдә тотоу өсөн, үҙәк һәм төньяҡ Манжурияға (йәғни Ляодун сигенән ситтә), урынлашыу йәки женьшень һәм башҡа тәбиғәт ресурстары йыйыу өсөн XVII быуат уртаһында хатта «Тал ҡойма» нығытмалар системаһы төҙөлә. XIX быуаттың икенсе яртыһында ғына, Приамурье һәм Приморьены юғалтҡандан һуң, цин етәкселеге дәүләт бюджетын нығытыу маҡсатында илдең төньяҡ-көнсығыш ситтәрендә төпләнеү кәрәклеген аңлай һәм ҡытайҙарҙың Манжурияға күмәкләп күсеп ултырыуына юл аса. Хәҙерге ҡытай тарихнамәһендә ҡытайҙарҙың үтеп инеүенән һаҡлаған кәртә булараҡ «Тал кәртә» төҙөүҙең төп сәбәбе төрлөсә йәшерелә, император аҡһөйәктәренең Маньчжурияның бөтә ерҙәренә айырата шәхси хужа булыуы һәм уларҙың был территорияның тәбиғәт ресурстары менән идара итеү хоҡуғы кәртә булдырыуҙың төп сәбәбе тип атала. Бындай аңлатма этник чжурчжендарға Манжурияға Тал кәртә пункттары аша үтеү өсөн, шулай уҡ кәртәләнгән зона эсендә урынлашыу өсөн махсус рөхсәт талап ителмәүенә тулыһынса ҡаршы килә. Манжур крәҫтиәндәренең тәбиғәт ресурстарын файҙаланыуы ла ниндәйҙер айырым кимәлдә сикләнмәгән була.

XVII—XVIII быуаттарҙа европалылар йыш ҡына, төньяҡ Азияның башҡа ерле халыҡ менән бер рәттән, манжурҙарҙы һәм монголдарҙы дөйөмләштереп, «татарҙар» тип атай. Шуға ярашлы, Цин империяһы составына ингән Манжурия һәм Монголия Көнбайыш Европала «Ҡытай Тартарияһы» (мәҫәлән, Дюальдт атағанса, франц. la Tartarie chinoise, 1773 йылғы Китчен атласында — ингл. Chinese Tartary) булараҡ билдәле була[6], ингл. Chinese Tartary[7]. Татар боғаҙы (франц. manche du Tartarie атамаһыфранц. manche du Tartarie[8]) ла шунан килеп сыҡҡан. XIX быуат башы географтары теүәл мәғәнәле «Манжурия» һүҙен ҡулланыу яҡлы була; мәҫәлән, Парижда 1804 йылда баҫылған Бөтә донъя географияһында («Ҡытай империяһы» бүлегенең бер өлөшө): «Төньяҡтың бойондороҡло провинциялары, йәки Манжурия, Монголия, Ҡалмыҡстан[9], Сифан[10], Кесе Бохария[11] илдәренә ғәҙәттә дөрөҫ аталмаған ТАРТАРИЯ» исеме бирелә[12][13]. Тик XIX быуатта ғына «Манжурия» һүҙе дөйөм ҡулланылышҡа инә.

Рәсәй Маньчжурияла[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рәсәйгә күскән территориялар:      1858 йылғы Айгунь килешеүе буйынса     1860 йылғы Пекин трактаты буйынса

Манжурияның төньяҡ сигендә урыҫтар менән бәрелештәр 1658 йылда рус-цинь һуғышынан башлана, уның барышында урыҫтар шулай уҡ беренсе тапҡыр кореялылар менән бәрелешә.

1689 йылда ҡул ҡуйылған Нерчинск килешеүе хәрби ҡаршы тороу һөҙөмтәһе була, уның буйынса Амур, Аргун һәм Горбица йылғалары урыҫ-ҡытай сигенә әйләндерелә.

Ҡытайҙың Әфиүн һуғыштарында еңелеүе Рәсәй империяһына Нерчинск тыныслығы һөҙөмтәләрен ҡайтанан ҡарау мөмкинлеген бирә. 1858 йылда Айгун килешеүе йомғаҡтары буйынса Приамурье, ә 1860 йылда Пекин килешеүе йомғаҡтары буйынса Приморье Рәсәйгә күсә.

1883 йылда алтын ятҡылыҡтары бай булыуы тураһында имеш-мимештәр Манжурия территорияһында Амур бассейнындағы Албазиха ҡушылдығы Желта йылғаһы ярында стихиялы рәүештә Желтугин республикаһы барлыҡҡа килеүенә килтерә. Желтугин республикаһы 1885—1886 йылдарҙың ҡышында манжур ғәскәрҙәре тарафынан бөтөрөлә.

Японияның Цин империяһы менән һуғыштары (1894—1895) барышында Эске Манжурияның бер өлөшөн япондар баҫып ала, әммә Симоносек килешеүе буйынса Цин империяһына кире ҡайтарыла.

Цинь хөкүмәтенең көсһөҙләнеүе яйлап урыҫ коммерция һәм сәйәси мәнфәғәттәре өлкәһенә индерелгән Манжурияла Рәсәй йоғонтоһоноң көсәйеүенә килтерә. Был, Япония менән һуғышта Цин империяһы ғәскәрҙәре тар-мар ителгәндән һуң, күп осраҡта 1896 йылғы союздашлыҡ килешеүе менән бәйле була.

1896 йылдан алып Харбин аша Владивостокҡа иң ҡыҫҡа маршрут буйынса Көнсығыш Ҡытай тимер юлы (КВЖД) төҙөлә. Манжурияны өйрәнеүҙә һәм был юлды юл төҙөүҙә Н. С. Свиягин күренекле роль уйнай.

1898 йылда Рус-ҡытай конвенцияһы буйынса Рәсәй, яҡын-тирәләге утрауҙары менән, Ляодун ярымутрауын Цин империяһынан ҡуртымға алған, Порт-Артурҙы нығыта һәм Дальний коммерция портын төҙөгән, көнсығыш ҡытай линияһы Владивостокты тимер юл менән тоташтырылған.

1900 йылда Ихэтуань (боксёрҙар) ихтилалын баҫтырыу барышында Манжурияны рус ғәскәрҙәре баҫып ала.

Манжурия XX быуат башында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Манжурия 1901 йылғы картала

1903 йылда Рәсәй Порт-Артурҙа Алыҫ Көнсығыш наместниклығын ойоштора, һәм Рәсәй хөкүмәте Манжурияны «Желтороссия» булараҡ нығытыу проекты итеп ҡарай, КВЖД-ның ситләтелгән һыҙатында яңы казак ғәскәре һәм урыҫ колонистары урынлашҡан 1899 йылда ойошторолған Квантун өлкәһе уның нигеҙе була[14].

Японияның Манжурияға һәм Кореяға дәғүәһе һәм, Рәсәй империяһының союздашлыҡ килешеүен боҙоп, Рәсәйҙең ғәскәрҙәрен Манжуриянан һәм Кореянан сығарыуҙан баш тартыуы 1904—1905 йылдарҙағы рус-япон һуғышына килтерә, бөтә көньяҡ Манжурия Мукденға тиклем хәрби хәрәкәттәр театрына әүерелә.

Портсмут тыныслыҡ килешеүе буйынса Квантун өлкәһе менән Ляодун ярымутрауы һәм Куанченцзынан (Чанчунь) Порт-Артурға тиклем Көньяҡ манжур тимер юлы (ЮМЖД) Японияға күсә. Эске Манжуриялағы иҡтисади рычагтарға таянып, 1905 һәм 1925 йылдар араһында Япония үҙенең йоғонтоһон тағы ла көсәйтә[15].

1910—1911 йылдарҙа Манжурияла кешелек тарихында һуңғы тағун эпидемияһы була.

Синьхай революцияһынан һәм Цин империяһының тарҡалыуынан һуң, 1912 йылдан 1932 йылға тиклем, Манжурия территорияһы ҡытай милитаристарының төньяҡ-көнсығыш төркөмө — Фэньцзянь өйөрө (клика) тарафынан контролдә тотола. 1920 йылдар аҙағына Ҡытай Гоминьдан хөкүмәте был территория өҫтөнән формаль контроль урынлаштыра. 1929 йылда ҡытай милләтселәре Ҡытай-Көнсығыш тимер юлын баҫып алырға маташалар, әммә совет ғәскәрҙәре тарафынан ҡыйратыла.

1929—1931 йылдарҙа Көнсығыш Манжурияның кореялылар йәшәгән ҡайһы бер райондарында «Манжурияла Корея халыҡ Ассоциацияһы (КНАМ) Korean People’s Association in Manchuria» тип аталған анархо-коммунизм урынлаштырыла.

Манжоу-го[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Маньчжоу-го картаһы

1932 йылда Манжурияға япон баҫып инеүе һөҙөмтәһендә Цин Ҡытайының һуңғы императоры Пу И етәкселегендә Манжоу-го дәүләте булдырыла. Ғәмәлдә Манжурия Япония империяһы контроле аҫтында була һәм унда япон Квантун армияһы урынлаша. 1939 йылда Манжурия территорияһынан Япония ғәскәрҙәре һәм уның сателлиттары Халхин-Гол йылғаһында совет ғәскәрҙәренә һөжүм итә. 1945 йылдың авгусында совет-япон һуғышы һөҙөмтәһендә Манжоу-го бөтөрөлә. 1945—1946 йылдарҙа Манжурия совет ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына.

Ҡытай Халыҡ Республикаһы составында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1946 йылда совет ғәскәрҙәре сығарылғандан Һуң, Манжурия совет яҡлы Ҡытай коммунистар партияһы контроле аҫтына тапшырыла. Граждандар һуғышы барышында ҡытай милләтселәре Манжурия өҫтөнән контролде кире ҡайтарырға маташа, әммә 1948 йылғы Ляошэнь алышында ҡытай коммунистары тарафынан ҡыйратыла. Граждандар һуғышы тамамланғандан һуң Манжурия Ҡытай Халыҡ Республикаһы составына инә.

Логистик юлдар

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

«Манжурия—Забайкальск» манжур сик буйы тимер юл үткәүеле Ҡытайҙа ташыу күләме буйынса иң ҙуры булып тора. 2010 йылға тимер юл станцияһының йөк әйләнеше 70 млн тоннаға етә[16].

2009 йылдың июлендә Манжурияла халыҡ-ара автомобиль сик аша сығыу урыны асыла, һөҙөмтәлә автоташыу күләме йылына 6 млн тоннаға тиклем арта.

Әлеге ваҡытта Манжурия бөтә төр йөк: ағас материалдары, нефть, шыйыҡ химик продукттар, газ, ҡорамалдар, контейнерҙар өсөн йөк тейәү базаһы, иң функциональ ҡоро ер порты булып тора.

Урман сәнәғәт комплексы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Манжурия аша Ҡытайға импортланған Рәсәй ағас материалдарының 60%-ы сығарыла — был илгә индерелгән ағастың дөйөм күләменең 30%-ын тәшкил итә. 2012 йылда Манжурия аша экспорт күләме 8,9 млн м³ тәшкил итә, был 2011 йыл менән сағыштырғанда 12,4 %-ҡа кәмерәк[16].

Артабан продукцияны башҡа илдәргә экспортлаусы Ҡытайҙың сик буйы предприятиелары, йомро урман импортёрҙары ике тышҡы сауҙа операцияларын башҡарғанда ла льготалар менән файҙалана. Был льготалар һәм башҡа дәүләт саралары ағас менән импорт-экспорт операцияларын байтаҡ стимуллаштыра. 2014 йылда Ҡытай йомро ағас һәм ағас материалдары импорты буйынса донъяла беренсе урынды биләй.

Төбәк йомро урман һәм ағас материалдары партияларын йүнәлтеүсе трансфер үҙәге генә түгел, әммә иң ҙур үҙағас эшкәртеү зонаһы ла. 2003 йылда иҡтисади хеҙмәттәшлек сиктәрендә 19 км² самаһы майҙанға эйә манжур эшкәртеү сәнәғәте импорт-сеймал зонаһы булдырыла. Бында 130-ҙан ашыу эре предприятие урынлашҡан, улар өсөн Рәсәй Федерацияһынан импортланған урман сеймал булып тора. Уларҙың яҡынса 30%-ы ағасты тәрән эшкәртеүҙә махсуслаша.

2012 йылда Манжурияның бөтә ағас эшкәртеү предприятиеларының дөйөм йыллыҡ етештереү ҡеүәте 7 млн м³ тип баһалана. Урман эшкәртеү күләме 4,034 млн м³ тәшкил итә, был 2011 йыл күрһәткестәренән 16,2 %-ҡа түбәнерәк, шул уҡ ваҡытта аҡсалата сағылышта ул 26,4 %-ҡа, 1,250 миллиард долларға, тиклем артаref name=":0" />. Был етештереүселәрҙең ағас эшкәртеүҙе тәрәнәйтеүгә йүнәлтелеүен күрһәтә.

Манжур сәнәғәт импорт-сеймал зонаһын ойоштороуҙың уңышлы тәжрибәһе 2012 йылда ағас эшкәртеү буйынса сәнәғәт паркы базаһында төбәктең урман сәнәғәте комплексын үҫтереү концепцияһын тәшкил иткән «Бер баҙар, ике база, өс өҫтөнлөклө производство йүнәлеше» яңы дәүләт программаһын әҙерләү өсөн нигеҙ булып торҙо. Был программа Ҡытайҙа импорт урман менән сауҙа итеү буйынса майҙаны 5 км² булған иң ҙур баҙарҙы, ағас йорттар өсөн конструктив етештереү базаһы һәм эшкәртелгән ағас материалдарының иң ҙур сауҙа-логистик пункты булдырыуҙы үҙ эсенә ала.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  • Желтугин республикаһы
  • Манжоу-го

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  1. ↑ Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  2. ↑ В фокусе внимания Китая: китайский "ржавый пояс" рассчитывает на возрождение за счет "Пояса и пути" // Синьхуа.
  3. ↑ NewGeography.com
  4. ↑ China Records First Population Dip Since 1961 as Policymakers Struggle to Catch Up // Asia Pacific Foundation of Canada.
  5. ↑ China population: rust-belt province Heilongjiang unveils plan to halt exodus of residents, boost births // South China Morning Post.
  6. ↑ Jean-Baptiste Du Halde. Description géographique, historique, chronologique, politique et physique de l’empire de la Chine et de la Tartarie chinoise Архивная копия от 22 декабрь 2012 на Wayback Machine — Paris: P.G. Lemercier, 1735.
  7. ↑ Jean-Baptiste Du Halde. Description géographique, historique, chronologique, politique et physique de l’empire de la Chine et de la Tartarie chinoise Архивная копия от 22 декабрь 2012 на Wayback Machine — Paris: P.G. Lemercier, 1735.
  8. ↑ Edme Mentelle, Malte Brun (1804), «Géographie mathématique, physique & politique de toutes les parties du monde», vol. 12, H. Tardieu, с. 144, <https://books.google.com/books?id=CghUAAAAQAAJ&pg=PA144>  Архивная копия от 1 октябрь 2020 на Wayback Machine
  9. ↑ То есть Джунгария.
  10. ↑ Тибет
  11. ↑ Кашгария
  12. ↑ «Les provinces tributaires du nord ou la Mantchourie, la Mongolie, la Kalmouquie, le Sifan, la Petit Bucharie, et autres pays vulgairement compris sous la fausse dénomination de TARTARIE», в Mentelle & Brun 1804, p. 144
  13. ↑ Другой пример раннего использования: «Mandchourie ou pays du Mongols, mantcheoux ou orientaux» («Маньчжурия, или страна маньчжурских или восточных монголов») в: Edme Mentelle (1804), «Le cours complet de cosmographie, de géographie, de chronologie et d'histoire ancienne et moderne», vol. 3, Chez Bernard, с. 334, <https://books.google.com/books?id=XwlVAAAAQAAJ&pg=PA334>  Архивная копия от 31 март 2015 на Wayback Machine
  14. ↑ Дальневосточный проект Российской Империи. // Русский архипелаг. Дата обращения: 29 апрель 2009. Архивировано из оригинала 24 март 2016 года.
  15. ↑ Япония в период с 20-х по 40-е годы. Дата обращения: 28 август 2008. Архивировано из оригинала 4 ғинуар 2010 года.
  16. ↑ 1 2 Рынок сбыта Манчьжурия, журнал Рынок сбыта Манчьжурия от портала 100m3.com. 100m3.com. Дата обращения: 13 апрель 2016. Архивировано из оригинала 24 апрель 2016 года.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  • Аварин В. Национальный вопрос и колонизация в Маньчжурии // Революция и национальности — 1931 — № 4
  • Амур, как путь для маньчжурского экспорта // Сибирская торговая газета. № 207. 24 сентября 1910 года. Тюмень.
  • Анерт Э. Э. Путешествие по Маньчжурии. — СПб.: Тип. Имп. акад. наук, 1904. — 566 с.
  • Болобан А. П. Земледелие и хлебопромышленность Северной Маньчжурии — Харбин, 1909
  • Болобан А. П. Колонизационные проблемы Китая в Маньчжурии // Вестник Азии. Журнал Общества русских ориенталистов. — Харбин — 1910 — № 3 — С. С.85 — 127
  • Буяков А. М. Русская эмиграция в Маньчжурии. Люди и судьбы // Россияне в Азии: Литературно-исторический ежегодник/ Под ред. О. Бакич. — Торонто: Центр по изучению России и Восточной Европы в Торонтском университете. — № 5 (осень 1998). — С. 187—204.
  • Вараксина Л. А. Из истории русской культуры в Харбине в 20-30-е годы ХХ века: По документам Госархива Хабаровского края // Отечественные архивы. — № 4. — М., 1999. — С. 30-35.
  • В Маньчжурии. От собственного корреспондента. Из записок добровольца // Сибирский наблюдатель. Книга 11-12 (ноябрь-декабрь). Томск. 1904.
  • Гребенщиков А. В. По Амуру и Сунгари. Путевые заметки — Харбин, 1909
  • Коростелев В. В., Караулов А. К. Православие в Маньчжурии (1898—1954): Очерки истории / В. В. Коростелев, А. К. Караулов. — М.: Православный Свято-Тихоновский гуманитарный университет, 2019. — 880 с.
  • Маньчжурские города // Сибирская торговая газета. № 76. 5 апреля 1905 года. Тюмень.
  • Маньчжурия и её население // Иллюстрированное приложение к № 35 газеты «Сибирская жизнь». 15 февраля 1904 года. Томск.
  • Маньчжурия и её население (продолжение) // Иллюстрированное приложение к № 69 газеты «Сибирская жизнь». 28 марта 1904 года. Томск.
  • Левошко С. С. Русская архитектура в Маньчжурии. Конец XIX- первая половина ХХ века. — Хабаровск: Издательский дом «Частная коллекция», 2003. — 176 с. илл.
  • Левошко С. С. Церкви-школы и храмы-памятники русской Манчжурии: развитие православной архитектурной традиции // Международные «Макарьевские чтения», посвященные 210-летию со дня рождения основателя Алтайской духовной Миссии Св. Макария. — Горно-Алтайск: Горно-Алтайский государственный университет, 2002. — С. 140—145
  • Мелихов Г. В. Маньчжуры на Северо-Востоке (XVII в). — М.: Наука, 1974. — 246 с.
  • Мелихов Г. В. Маньчжурия далекая и близкая. — М.: Наука, 1991. — 319 с. (2-е изд., М.: Наука, 1994. — 317 с.);
  • Золотопромышленность в Маньчжурии // Сибирская торговая газета. № 11. 13 января 1902 года. Тюмень.
  • О Маньчжурии // Сибирская торговая газета. № 155. 17 июля 1898 года. Тюмень.
  • Позднеев Д. М. Маньчжурия // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  • Попытка ввоза хлеба из Маньчжурии на юг России // Сибирская торговая газета. № 10. 12 января 1908 года. Тюмень.
  • Штейнфельд Н. П. Русская торговля в Маньчжурии в характеристике местного купечества // Вестник Азии. Журнал Общества русских ориенталистов. — Харбин — 1910 — № 3 — С. С. 128—157
  • Япония в Маньчжурии // Сибирская торговая газета. № 196. 13 сентября 1905 года. Тюмень.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Манжурия&oldid=2185642 ҡабул ителгән