Абдуллин Мансур Иҙиәт улы

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Абдуллин Мансур Иҙиәт улы
Мансур Иҙиәт улы Абдуллин
татар. Мансур Һидият улы Габдуллин
Абдуллин Мансур Идиатович.jpg
Тыуған көнө 15 сентябрь 1919({{padleft:1919|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:15|2|0}})
Тыуған урыны Өфө губернаһы, Бәләбәй өйәҙе, Ҡырғыҙ-Миәкә ауылы[1]
Вафат  булған көнө 8 июнь 1996({{padleft:1996|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) (76 йәш)
Вафат булған урыны Өфө
Хеҙмәт иткән урыны Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР
Ғәскәр төрө артиллерия[d]
Хеҙмәт итеү йылдары 1939—1944
Хәрби звание
Лейтенант
Хәрби алыш/һуғыштар Бөйөк Ватан һуғышы
Награда һәм премиялар
Советтар Союзы Геройы
Ленин ордены I дәрәжә Ватан һуғышы ордены— 1985 Ҡыҙыл Йондоҙ ордены  — 1943 Ҡыҙыл Йондоҙ ордены
Медаль «За оборону Сталинграда»
РУВИКИ интернет-энциклопедияһында Абдуллин фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Абдуллин Мансур Иҙиәт улы (15 сентябрь 1919 йыл — 8 июнь 1996 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, педагог. Еңел артиллерия полкының орудие командиры, гвардия өлкән сержанты. Советтар Союзы Геройы (1943). Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1980), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1970). 1945 йылдан ВКП(б) /КПСС ағзаһы.

Биографияһы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Мансур Иҙиәт улы Абдуллин 1919 йылдың 15 сентябрендә Өфө губернаһының Бәләбәй өйәҙе, хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Миәкә районы, Ҡырғыҙ-Миәкә ауылында тыуған[2].

1927 йылда Ҡырғыҙ-Миәкә урта мәктәбенә уҡырға инә, һуңыраҡ ауылдағы колхозда эшләй.

1937 йылда Үзбәк ССР-ына китә. Ленинск, хәҙерге Үзбәкстандың Андижан өлкәһе Асака ҡалаһында «Аркабеш» эшселәр артелендә наҙанлыҡты бөтөрөү уҡытыусыһы булып эшләй[3].

1938 йылда (башҡа мәғлүмәттәр буйынса — 1939 йылда) Фергана өлкәһенең Ленин район хәрби комиссариаты тарафынан Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһына хәрби хеҙмәткә саҡырыла[4].

1941 йылдан Бөйөк Ватан һуғышы фронттарында була[4]. 1941 йылдың көҙөндә яралана һәм госпиталгә дауаланырға ебәрелә. Һауыҡҡандан һуң 1942 йылдың июлендә хәрби хеҙмәткә кире ҡайта[2]. Көнбайыш, Үҙәк, 2-се Белоруссия һәм 1-се Белоруссия фронттарында, Смоленск, Сталинград Һәм Курск алыштарында ҡатнаша[3].

1943 йылдың 5-9 июлендә Теплое-Самодуровка ауылдары янында барған алышта ордияһын алғы һыҙыҡа сығара, тура наводка менән атып ике немец танкын ҡыйрата, дошмандың ротаға яҡын пехотаһының тармар итә. Был ҡаһармалығы өсөн 1943 йылдың 10 июленә Ҡыҙыл Йондоҙ ордены менән бүләкләнә.

1943 йылдың 10 июлендә Курск өлкәһе Фатеж районы Молотычи ауылы янында 167-се гвардия еңел артиллерия полкының (3-сө гвардия еңел артиллерия бригадаһы, 1-се гвардия артиллерия дивизияһы, 70-се армия, Үҙәк фронт) орудие командиры, гвардия өлкән сержант Абдуллин дошман һөжүмен кире ҡағыуҙа батырлыҡ күрһәтә. 60 танк менән берлектә немец пехотаһы полк позицияларына өс тапҡыр һөжүм итә. Позияларға шулай уҡ 150 авиация бомбаһы ташлана, бер нисә йөҙ снаряд һәм мина атыла. Көсөргәнешле алыш ваҡытында Абдуллиндың орудие расчеты тура наводка менән атып 8 танкты, шул иҫәптән 3 «Тигр»ҙы һәм батальонын дошман пехотаһын юҡ итә. Һуғыш барышында үҙе снаряд ярсыҡтарынан ҡаты яралана[5].

1943 йылдың 10 июлендә Молотычи ауылы районында барған алышта күрһәткән батырлығы өсөн СССР Юғары Советы Президиумының 1943 йылдың 7 авгусындағы указы менән өлкән сержант Мансур Иҙиәт улы Абдуллинға Советтар Союзы Геройы исеме бирелә, «Алтын Йондоҙ» миҙалы Һәм Ленин ордены тапшырыла[4].

Госпитальдә дауаланғандан һуң 1944 йылдың октябрендә Абдуллин лейтенант дәрәжәһендә запасҡа сыға һәм Башҡортостанға ҡайта[4]. 1944—1945 йылдарҙа ВКП(б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты ҡарамағындағы партия мәктәбендә уҡый. 1949 йылда К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт педагогия институтын тамамлай. Стәрлебаш районының Стәрлебаш ауылындағы 1-се урта мәктәп директоры, 1956 йылдан — Стәрлебаш районының мәғариф бүлеге мөдире булып эшләй. Һуңыраҡ Абдуллин Өфөгә күсеп килә һәм 1962 йылдан 109-сы урта мәктәп директоры, ә 1976 йылдан — 2-се мәктәп-интернат директоры булып эшләй[3].

Мансур Иҙиәт Улы Абдуллин 1996 йылдың 8 июнендә Өфөлә вафат була, ҡаланың көньяҡ зыяратында ерләнгән[2][6].

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Хәтер

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  • Өфөнең Блюхер урамындпғы 18-се йортҡа мемориаль таҡтаташ ҡуйылған.
  • Өфөнөң 2-се мәктәп-интернатына, 109-сы мәктәп музейына, Миәкә районы Ҡырғыҙ-Миәкә 1-се урта мәктәпбенә Мансур Абдуллин исеме бирелгән.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  1. ↑ Хәҙерге Башҡортостан Республикаһы, Миәкә районы.
  2. ↑ 1 2 3 Уфаркин Н. В. Абдуллин Мансур Иҙиәт улы. «Герои страны» сайты.
  3. ↑ 1 2 3 Абдуллин Мансур Идиятович. Миякинский район Республики Башкортостан. Дата обращения: 18 ғинуар 2017. Архивировано 19 ғинуар 2017 года.
  4. ↑ 1 2 3 Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
  5. ↑ Наградной лист за бои 10.7.43 г., подписан 12.7. 43 г., гв. подп. Бутко, командир 167 гв. лап. Дата обращения: 18 ғинуар 2017. Архивировано 14 апрель 2010 года.
  6. ↑ Жилин В. А., Греждев В. А., Кольтюков А. А. Курская битва. Хроника, факты, люди: [в 2 кн]. — М. : ОЛМА-ПРЕСС, 2003. — Кн. 1. — С. 68. — 415 с. — 5000 экз. — ISBN 5-224-04435-9.
  7. ↑ Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
  8. ↑ Бүләкләнеүсенең учёт карточкаһынан мәғлүмәт «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
  9. ↑ Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
  10. ↑ Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  • Славные сыны Башкирии (очерки о Героях Советского Союза, полных кавалерах ордена Славы). — Уфа: Башкнигоиздат, 1965—1985. — Т. в 5 кн..

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Абдуллин_Мансур_Иҙиәт_улы&oldid=2446592 ҡабул ителгән