Советтар Союзы Коммунистар партияһы
| Советтар Союзы Коммунистар партияһы | |
|---|---|
 | |
| Лидер: | КПСС ҮК генераль (беренсе) секретары |
| Нигеҙләүсе: | В. И. Ленин |
| Төҙөлгән ваҡыты: |
30 июль 1903 (РСДРП(б) булараҡ) 1 март 1898 (РСДРП булараҡ) |
| Тарҡалған ваҡыты: | 6 ноябрь 1991 |
| Штаб-квартира: |
 СССР, Мәскәү, Старая площадь, 4 |
| Идеология: | социализм, марксизм-ленинизм, коммунизм, пролетар интернационализм |
| Интернационал: |
Коминтерн (1919—1943) Коминформ (1947—1956) |
| Йәштәр берләшмәһе: |
ВЛКСМ, В. И. Ленин исемендәге Бөтә Союз пионер ойошмаһы |
| Ағзалар һаны: | 19 487 822 (1 ғинуар 1989) |
| Девиз: |
Бөтә илдәрҙең пролетарийҙары, берләшегеҙ! Фирҡә — беҙҙең дәүерҙең аҡылы, намыҫы һәм выжданы! |
| Урындар Халыҡ депутаттары съезы: |
1957 / 2250 |
| Гимн: | Интернационал |
| Партия баҫмаһы: | «Правда» |
| Шәхестәр: | члены партии в категории (1341 чел.) |
- "КПСС" бите бында йүнәтелә.
Советтар Союзы Коммунистар партияһы (рус. Коммунисти́ческая па́ртия Сове́тского Сою́за, КПСС)[1] (ҡыҫҡартылған атамаһы -аббр. КПСС; көндәлек һөйләштә па́ртия) — Совет Социалистик Республикалар Союзында хакимлек иткән фирҡә (партия).
Тарихы
1898 (1903) йылда Рәсәй марксистары тарафынан нигеҙләнгән РСДРП (Российская социал-демократическая рабочая партия)- Рәсәй социал- демократик эшселәр (большевиктар) партияһы; 1918 йылдың мартынан РКП(б)- Рәсәй коммунистар (большевиктар) партияһы тип атала башлай. 1925 йылдан 1991 йылға тиклем — Бөтә Союз коммунистар партияһы, Советтар Союзы Коммунистар партияһы (Всесоюзная коммунистическая партия большевиков-ВКП(б), Коммунистическая партия Советского Союза-КПСС). 1920-се йылдар башынан алып, 1990 йылға тиклем илдә рөхсәт ителгән берҙән-бер партия. Компартияның хакимлыҡ статусын СССР Конституцияһы билдәләй: 1936 йылғы СССР Конституцияһының 126-сы статьяһында Коммунистар партияһы дәүләт һәм йәмәғәт ойошмаларының «етәксе ядроһы» тип, 1977 йылда ҡабул ителгән СССР Конституцияһында (6-сы статья) бөтә совет йәмғиәтенә, дәүләт һәм йәмғиәт ойошмаларына етәксе һәм йүнәлеш биреүсе көс, тип яҙылған[2]. 1990 йылда СССР-ҙа барған «үҙгәртеп ҡороу» осоронда компартияның сәйәси власть монополияһы бөтөрөлә[3], ләкин яңы редакциялағы СССР Конституцияһында ла КПСС башҡа партиялар араһында айырып күрһәтелгән[4].
1991 йылғы (19—21 август) «август болаһы» менән бәйле ваҡиғаларҙан һуң, ул ваҡыттағы РСФСР Президенты Б.Н.Ельцин КПСС-ты Конституцияға ҡаршы эшмәкәрлектә ғәйепләй. Хоҡуҡҡа ҡаршы килгән РСФСР Президенты Указы менән (№ 169, 6 ноябрь, 1991 йыл) КПСС-тың һәм РСФСР Компартияһы эшмәкәрлеге тыйыла — бөтә ойошмалары ла таратыла, мөлкәте тартып алына. Ләкин Рәсәй Федерацияһы Конституция суды ҡарары буйынса (суд ҡарары № 9-П 30.11.1992), КПСС — РСФСР Компартияһының башланғыс ойошмаларының эшмәкәрлеген тыйыу Конституцияға ярашһыҙ тип табыла. Партияның тарҡалыуы һәм бөтә союз ойошмаһы булыуҙан туҡтауы сәбәпле был эште артабан ҡарау туҡтатыла[5].
Иҫкәрмәләр
- ↑ 1952 йылдың 5 октябренән партияның рәсми атамаһы
- ↑
«Руководящей и направляющей силой советского общества, ядром его политической системы, государственных и общественных организаций является Коммунистическая партия Советского Союза. КПСС существует для народа и служит народу.
Вооружённая марксистско-ленинским учением, Коммунистическая партия определяет генеральную перспективу развития общества, линию внутренней и внешней политики СССР, руководит великой созидательной деятельностью советского народа, придаёт планомерный научно обоснованный характер его борьбе за победу коммунизма».
— Конституция СССР 1977 года в редакции до 14 марта 1990 года
- ↑ Закон СССР от 14.03.1990 № 1360-I «Об учреждении поста Президента СССР и внесении изменений и дополнений в Конституцию (Основной Закон) СССР»
- ↑ Авакьян С. А. Конституция России: природа, эволюция, современность. — М.: Сашко, 2000. — ISBN 5-85597-015-9.
- ↑ Постановление Конституционного Суда РФ № 9-П от 30 ноября 1992 года по Делу КПСС
Әҙәбиәт
- Андреев Герман Наумович Не близнецы, но — братья. // Новый мир. — 1994. — № 4. — С. 185—189. — ISSN 0130-7673
- Введение, состав руководящих органов РКП(б)-ВКП(б)-КПСС, статистика и биографические справки по их членам. // «Известия ЦК КПСС» 1990. № 7.
- Коммунистическая партия Советского Союза // Кварнер — Конгур. — М. : Советская энциклопедия, 1973. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 12).
- Восленский М. С. Номенклатура. Господствующий класс Советского Союза / Предисл. М. Джиласа. — М.: Октябрь; Советская Россия, 1991. — 624 с. — ISBN 1870128176, ISBN 5-268-00063-2.
- Коммунистическая партия Советского Союза в резолюциях и решениях съездов, конференций и Пленумов ЦК (1898—1988). — 9-е изд. — М., 1983—1990.
- История международного коммунистического движения. — М.: Весь мир, 2016. — 472 с. — ISBN 978-5-7777-0606-5.
- История России / Под ред. М. Н. Зуева. — М.: Высшая школа, 1994. — 431 с. — ISBN 5-06-003281-7.
- Коммунистическая партия Советского Союза // Научный коммунизм: Словарь / Александров В. В., Амвросов А. А., Ануфриев Е. А. и др.; Под ред. А. М. Румянцева. — 4‑е изд., доп. — М.: Политиздат, 1983. — 352 с.
- Месяц С. А. История высших органов КПСС. — М.: Открытое общество, 2001.
- Программа Коммунистической партии Советского Союза / Рыженко Ф. Д. // Проба — Ременсы. — М. : Советская энциклопедия, 1975. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 21).
- Список № 5 исключённых из РКП по Сибири // «Советская Сибирь», № 284 (644), 24 декабря 1921.
- Центральный комитет КПСС, ВКП(б), РКП(б), РСДРП(б): Историко-биографический справочник / Сост. Ю. В. Горячев. — М.: Парад, 2005. — 496 с.
- Лукашевич Д. А. Юридический механизм разрушения СССР. М., 2016. 448 с.
Һылтанмалар
- Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991
- Исторические уроки гибели КПСС и СССР
- «Советский архив» — сборник документов ЦК КПСС / Составитель Буковский В. К.
- Communist Party // Encyclopædia Britannica
- Communist Party of the Soviet Union // Encyclopædia Britannica (инг.)
 | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| КПСС структураһы | |
|---|---|
Идара итеү органдары | |
Контроль-ревизия органдары | |
Союздаш республикаларҙың | |
Партийные органы | |
Учебные и научно-исследовательские | |
Баҫма органдар |
|
Йәштәр ойошмалары | |