Төрки телдәр
Төрки телдәр | |
---|---|
Таксон | тармаҡ |
Тарихи тыуған иле | Көньяҡ Себер, Алтай, Үҙәк Азия |
Статус | дөйөм танылған |
Ареал | Балҡандан Яҡутсанға тиклем |
Телде белеүселәр һаны | 167,4 миллиондан артыҡ кеше |
Классификация | |
Категория | Евразия телдәре |
Ностратик телдәр (гипотеза)
|
|
Состав | |
мәҡәләне ҡара | |
Бүленгән ваҡыты | Б.Э.Т. I быуат тирәһе |
Телдәрҙең кодтары | |
ISO 639-2 | — |
ISO 639-5 | trk |
Төрки телдәр — Алтай макро-ғаиләһенә ингән ҡәрҙәш телдәр ғаиләһе; Азияла һәм Көнсығыш Европала киң таралған. Төрки телдәрҙә оло биләмәлә — Көнсығыш Себерҙәге Лена йылғаһынан алып Урта диңгеҙҙең көнсығыш ярҙарына тиклем йәшәүселәр — һөйләшә.
Һөйләшеүселәрҙең дөйөм һаны — 167,4 миллиондан артыҡ кеше.
Төрки тәүтел Көньяҡ Себерҙә һәм Алтайҙа б.э.т. I быуатта барлыҡҡа килгән тип һанала. Төрки телдәре ғәҙәттә Алтай макро-ғаиләһенә индерелә, әммә һуңғы ваҡытта ҡайһы бер тюркологтар (төрки тел белгестәре) быны шик аҫтына ала башланы. Төрки телдәр был макро-ғаиләләге монгол телдәренә оҡшаш.
Төрки телдәр үҙ сиратында Уғыҙ, Ҡыпсаҡ, Ҡарлуҡ, Көньяҡ Себер, Яҡут һәм Болғар тел төркөмдәренә бүленә.
Уғыҙ төркөмө: Төрөк, Төрөк-месхетин, Гагауз, Әзербайжан, Ирандың,Иракдың төрки ҡәбиләләре телдәре, Шахсевендар, Кашкайҙар, Каджарҙар, Төрөкмән, Салар телдәре;
Ҡыпсаҡ төркөмө: Татар, Керәшен, Нуғайбәк, Себер татар, Ҡырым татар, Башҡорт, Ҡарасай, Балҡар, Ҡарайым, Ҡырымсаҡ , Ҡумыҡ теле, Нуғай, Ҡаҙаҡ, Ҡарағалпаҡ, Ҡырғыҙ;
Ҡырым татарҙарының Ҡырым ярымутрауының көньяҡ өлөшендә йәшәгәндәре уғыҙ төркөменә кергән диалектта һөйләшә.
- Ҡарлуҡ төркөмө
- Үзбәк, Уйғыр, Эйну;
- Көньяҡ Себер төркөмө
- Алтай, Телеут, Чулым (урыҫса), Шор, Хакас, Тыва, Тофа, Юйгу;
- Саха төркөмө
- Саха (Яҡут), Долгандар теле;
- Болғар төркөмө
- Сыуаш.