SLIM

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Тикшерелгән мәҡәлә
SLIM
Етештереүсе Mitsubishi Electric[d][1], Sharp[d][1] и Q11512240?[1]
Хеҙмәтләндереүсе Institute of Space and Astronautical Science[d][2]
Юл башы Стартовый комплекс Ёсинобу[d][3]
Рәсми сайт isas.jaxa.jp/home… (яп.)
Ауырлығы 730 килограмм[2] и 190 килограмм[4]
Изображение модели
Йыһан аппаратын осороу датаһы 6 сентябрь 2023[3]
Подрядчик запуска Mitsubishi Heavy Industries[d][5]
Ракета йөрөтөүсе H-IIA[d][3]
Бейеклеге/буйы 2,4 метр[4]
Киңлек 2,7 метр[4]
Оҙонлоҡ
  • 1,7 метр[4]
Ил
Пункт назначения Shioli[d][6]
Логотип РУВИКИ.Медиа РУВИКИ.Медиа файлдары

Айҙы тикшереү өсөн аҡыллы ултыртыу модуле (ингл. Smart Lander for Investigating Moon, ҡыҫҡаса — SLIM, япон. 小型月着陸実証機[7]) — JAXA-ла эшләнгән япон планета-ара автоматик станцияһы[8].

Айҙың башҡа пилотһыҙ проекттарынан Ай өҫтөнә алдан һайланған координаталар буйынса аныҡ ултырыуҙы тәьмин иткән технологиялары менән айырыла. Планлаштырылған ултырыу урынынан 100 метрға ғына тайпылырға мөмкин[9].

Ай эргәһендәге киңлектә эшләүен һәм ултыртыуҙы тәьмин итер өсөн модулдең аппарат һәм программа тәьминәте, ODN объекттарын табыу һәм таныу системалары технологияларын ҡулланып, Ай кратерҙарын таный[10], SELENE (Кагуя) ай орбиталь аппараты миссияһы туплаған күҙәтеүҙәр мәғлүмәттәрен ҡулланып, үҙенең урынын асыҡлай[11].

Станция 2023 йылдың 6 сентябрендә UTC буйынса төнгө 12-се 42 минут 11 секундта (JST буйынса 2023 йылдың 7 сентябрендә иртәнге 9-сы 42 минут 11 секундта осорола, ултырыуы 2024 йылдың 19 ғинуарына UTC буйынса көндөҙгө 4-се 20 минутҡа (JST буйынса 2024 йылдың 20 ғинуарына төнгө беренсе 20 минутҡа) планлаштырыла[12], модуль Ай өҫтөнә уңышлы ултыра[13].

SLIM Айға йомшаҡ ултырған беренсе япон миссияһы була[8].

Ултырған ваҡытында SLIM түңкәрелә һәм ҡояш батареяларынан электр энергияһы ала алмай[14], әммә 29 ғинуарҙа JAXA Ҡояш нурҙарының Ай өҫтөнә төшөү мөйөшө үҙгәргәндән һуң батареяларҙың ҡабат ҡояш нурҙарын тотоуын һәм модуль менән бәйләнештең тергеҙелеүен белдерә[15].

Файл:SLIM Lunar Surface.jpg
Модуль ултырғандан һуң төшөрөлгән Ай өҫтө

Әһәмиәте

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Айға аныҡ ултырыу, киләсәктә Ҡояш системаһының башҡа планеталарын, барлыҡ планеталар системаһын уңышлы фәнни тикшереү өсөн кәрәк. Планеталар, шул иҫәптән ай миссияларын һөҙөмтәле тикшереү өсөн, планетаның айырым өлөшөн тикшереү кәрәк булыуы ихтимал, бының өсөн юлдаштың аныҡ урынға ултырыуы мөһим[16].

SLIM бик еңел, был Ҡояш системаһының башҡа планеталарында тикшеренеү аппараттарының эше өсөн дә мөһим. Йыһан модуленең ауырлығын кәметеү уның файҙаһын арттыра ғына, сөнки уға планета өҫтөн күҙәтеү һәм тикшереү өсөн күберәк аппарат урынлаштырырға була[16].

Проекттың тасуирламаһы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2014 йылдың июнендә SLIM астероидҡа осороуҙы күҙаллаған DESTINY+ миссияһы менән бергә ярымфинал һайлауын үтә, ә 2015 йылдың февралендә һайлап алына. 2016 йылдың апреленән JAXA проекты сиктәрендә проект статусы ала. 2016 йылдың майында Mitsubishi Electric (MELCO) компанияһы станция эшләүгә контракт төҙөй[17].

2017 йылда финанс ҡыйынлыҡтары арҡаһында SLIM-ды осороу Epsilon ракета йөрөтөүсеһенән H-IIA ракета йөрөтөүсеһенә (бер үк ваҡытта XRISM рентген обсерваторияһы менән бергә) күсерелә[18].

2017 йылға ҡарата мәғлүмәттәр буйынса, модулде 2021 йылда осороу планлаштырыла, әммә һуңынан ул XRISM-дың тотҡарланыуы арҡаһында 2023 йылдың 28 авгусына тиклем кисектерелә. 28 августа, Японияның префектураһы булған Кагосималағы Танегасима космодромында һауа торошоноң насар булыуы, атап әйткәндә көслө ел һөҙөмтәһендә, ракета йөрөтөүсене осороу тағы ла кисектерелә. JAXA, осороу 15 сентябргә планлаштырыла, тип белдерә[18].

Модуль 2023 йылдың 7 сентябрендә Япония буйынса 9-сы 42 минут 11 секундта Танегасима космодромынан (Ёсинобу старт комплексы) осорола[19]. Старттан һуң 14 минут 9 секунд үткәс — Америка XRISM рентген телескобы, ә 47 минут 33 секундтан һуң SLIM айырыла[16][20].

2023 йылдың 25 декабрендә UTC буйынса сәғәт 11 тула 9 минутта (JST буйынса 16:51) SLIM Ай тирәләй орбитаға уңышлы сығарыла[21].

17 ғинуарҙа сәғәт төнгө икенсе 14 минутта (JST) ултырыуға әҙерлек этабы башлана. Аппарат түбәнәйеү өсөн кәрәкле маневрҙарҙы башҡарып, 32 километр бейеклектә әйләнә орбитаһына күсә[7].

2024 йылдың 19 ғинуарында модуль Ай өҫтөнә уңышлы[13], әммә «баштүбән» ултыра — системалар күпмелер ваҡыт аккумуляторҙан эшләй, әммә тиҙҙән аппарат йоҡо режимына күсә[14].

Эш 29 ғинуарҙа тергеҙелә. Ҡояш нурҙарының йүнәлеше үҙгәргәндән һуң, батареялар ҡабаттан ҡояш нурҙарын тота һәм JAXA модель менән бәйләнеште тергеҙә[15].

Ай модуле параметрҙары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Бейеклеге — 2,4 метр, сығып торған элементтарҙы ла иҫәпкә алып, иң ҙур киңлеге — 2,7 метр, корпус киңлеге — 1,7 метр[16].

Буш аппараттың ауырлығы — 190 килограмм, тейәлгәндә — 210 килограмм[16].

Ултырыу теүәллеге — 100 метр сигендә[16].

Миссияның үҙенсәлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Уңышлы килеп сыҡһа, SLIM Ер юлдашының өҫтөнә йомшаҡ ултырған, шулай уҡ алдан күрһәтелгән координаталар буйынса Ай өҫтөнә юғары аныҡлыҡ менән ултырған беренсе ай миссияһы булырға тейеш. Алдан күҙаллауҙар буйынса тайпылыш — 100 метр. Сағыштырыу өсөн, Аполлон 11 ай модуленең ултырыу теүәлләге 20 километр тәшкил итә. SLIM 2024 йылдың 19 ғинуарында Кирилл кратерының көнсығыш өлөшөндәге бәләкәй Сиори кратеры (13,3° көньяҡ киңлек, 25,2° көнсығыш оҙайлыҡ) эргәһендә 15:20 UTC буйынса көндөҙгө 4-се 20 минутта (2024 йылдың 20 ғинуарында JST буйынса төнгө беренсе 20 минутта)[16][9] ултырырға тейеш була[22]. Кратер Нектар диңгеҙе эргәһендә урынлаша.

Айгиҙәрҙәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Станция Айға ике ҙур булмаған айгиҙәр килтерергә тейеш була:

  • Lunar Excursion Vehicle 1 (LEV-1) — һикереү механизмы ярҙамында йөрөргә тейешле айгиҙәр. Ул Ер менән тура бәйләнешле ҡорамал, яҡтылыҡты күреүсе киң мөйөшлө камера, ҙур булмаған электр ҡорамалы һәм MINERVA, OMOTENASHI аппараттарында ҡулланылған УВЧ диапазонлы антенналар менән йыһазландырылған[16].
  • Lunar Excursion Vehicle 2 (LEV-2) йәки Sora-Q — JAXA-гың Tomy, Sony Group һәм Дошиша университеты менән берлектә эшләнгән бәләкәй вездеход-трансформер. Ровер 250 грамм тарта һәм ике ҙур булмаған камеры менән йыһазландырылған. LEV-2 Ай өҫтөндә йөрөр өсөн формаһын үҙгәртә ала[16].

Осош планы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

SLIM миссияһы осошо траекторияһы

Ер—Ай системаһында
Ай орбитаһында

Осош 4—6 ай булырға тейеш була (оҙайлығы бер нисә факторҙан, шул иҫәптән аппараттың торошонан тора), ултырыуы 2024 йылға планлаштырыла. Оҙайлы осош — яғыулыҡты экономиялауға йүнәлтелгән ҡатмарлы траектория һөҙөмтәһе[23][24][25].

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  1. ↑ 1 2 3 https://finance.yahoo.com/news/japans-moon-sniper-test-precision-074701174.html
  2. ↑ 1 2 3 https://space.skyrocket.de/doc_sdat/slim.htm
  3. ↑ 1 2 3 Макдауэлл Д. Jonathan's Space Report — Международный космический университет.
  4. ↑ 1 2 3 4 https://www.isas.jaxa.jp/home/slim/SLIM/index.html
  5. ↑ https://news.abplive.com/science/japan-smart-lander-for-investigating-moon-slim-launch-date-all-about-japan-first-lunar-soft-landing-attempt-1628080
  6. ↑ https://global.jaxa.jp/countdown/slim/SLIM-mediakit-EN_2308.pdf
  7. ↑ 1 2 小型月着陸実証機（SLIM）の着陸降下準備フェーズへの移行について (яп.). Официальный сайт JAXA. Дата обращения: 17 ғинуар 2024.
  8. ↑ 1 2 Japan's SLIM precision moon lander enters lunar orbit, JAXA says. The Japan Times (26 декабрь 2023). Дата обращения: 15 ғинуар 2024.
  9. ↑ 1 2 СМИ: японский модуль SLIM совершит посадку на Луне 20 января. ТАСС (1 декабрь 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.
  10. ↑ Aerospace Science and Technology (коллектив авторов). Optical navigation for Lunar landing based on Convolutional Neural Network crater detector (ингл.). ResearchGate GmbH (март 2022). doi:10.1016/j.ast.2022.107503. Дата обращения: 15 ғинуар 2024.
  11. ↑ Brian Wang. Japan Three Weeks From Precision Moon Landing Attempt (ингл.). Next Big Future (27 декабрь 2023). Дата обращения: 15 ғинуар 2024.
  12. ↑ Япония уточнила время посадки модуля SLIM на Луну. Lenta.ru (6 декабрь 2023). Дата обращения: 15 ғинуар 2024.
  13. ↑ 1 2 Первый японский лунный модуль SLIM совершил посадку на Луну. ТАСС (19 ғинуар 2024). Дата обращения: 19 ғинуар 2024.
  14. ↑ 1 2 Японский модуль SLIM перевернулся вверх ногами при посадке на Луну. РБК (25 ғинуар 2024). Дата обращения: 31 ғинуар 2024.
  15. ↑ 1 2 Японский лунный модуль SLIM ожил — Солнце посветило на него с нужной стороны. 3Dnews.Daily.Digital.Digest. (29 ғинуар 2024). Дата обращения: 31 ғинуар 2024.
  16. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Moon Sniper SLIM Project (яп.). Japan Aerospace Exploration Agency. Дата обращения: 15 ғинуар 2024.
  17. ↑ Japanese lunar lander to be built by Mitsubishi Electric. Nikkei Asia (18 май 2016). Дата обращения: 15 ғинуар 2024.
  18. ↑ 1 2 Запуск первого японского лунного модуля отменили в последний момент. iXBT.com (28 август 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.
  19. ↑ Прямая трансляция пуска РН H-IIA с миссией XRISM/SLIM. Всё о космосе (журнал) (27 август 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.
  20. ↑ Successful Launch of the X-ray Imaging and Spectroscopy Mission (XRISM) and the Smart Lander for Investigating Moon (SLIM). JAXA (7 сентябрь 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.
  21. ↑ Японский лунный модуль SLIM успешно вышел на орбиту Луны. Коммерсант (издательский дом) (26 декабрь 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.
  22. ↑ SLIM Project Press Kit. JAXA. Дата обращения: 17 ғинуар 2024.
  23. ↑ XRISM и SLIM стартовали: первый будет изучать Вселенную с помощью рентгеновских лучей, второй отправится на Луну Источник: New-Science.ru https://new-science.ru/xrism-i-slim-startovali-pervyj-budet-izuchat-vselennuju-s-pomoshhju-rentgenovskih-luchej-vtoroj-otpravitsya-na-lunu/. Новая наука (7 сентябрь 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.
  24. ↑ Лунный снайпер: Япония «прицельно» отправила на Луну посадочный модуль. BBC (7 сентябрь 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024. Архивировано 8 сентябрь 2023 года.
  25. ↑ Япония запустила в космос рентгеновский телескоп XRISM и лунный модуль SLIM. Модуль высадится на Луну в 2024 году. N + 1 (7 сентябрь 2023). Дата обращения: 16 ғинуар 2024.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=SLIM&oldid=2296597 ҡабул ителгән