Космонавтика көнө

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Космонавтика көнөнә арналған СССР почта маркаһы. 1965 йыл

Космонавтика көнө — кешенең йыһанға тәүге осошона арналған һәм башта СССР-ҙа, ә һуңыраҡ донъяның башҡа илдәрендә лә билдәләнгән байрам[1].

1961 йылда Юрий Гагариндың йыһанға тәүге осошо хөрмәтенә йыл һайын 12 апрелдә билдәләнә[1].

Тарихы

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1961 йылдың 12 апрелендә совет космонавты Юрий Гагарин «Восток-1» йыһан карабында «Байконур» космодромынан оса һәм донъяла беренсе булып Ер планетаһы тирәләй йыһанға осош яһай[2]. Гагариндың ер тирәһендәге йыһан киңлегендә осоуы 108 минут дауам итә, Ул Һарытау өлкәһенә төшә. Һуңыраҡ был урында «Юрий гагарин исемендәге космос яулаусылар паркы» булдырыла[3].

Космонавтика көнөн байрам итеү Гагарин осошонан һуң киләһе йылында СССР Юғары Советы Президиумының 1962 йылдың 9 апрелендәге указы нигеҙендә билдәләнә, шул уҡ ваҡытта уның исеме Космонавтика көнө тип билдәләнә. Яңы байрамды булдырыу инициаторы СССР-ҙың икенсе летчик-космонавты Герман Титов була, ул 1962 йылдың 26 мартында КПСС Үҙәк Комитетына тәҡдим ебәрә[4][5]

Шулай уҡ был датала «Бөтә донъя авиация һәм космонавтика көнө» билдәләнә, уның исеме Һәм Советтар Союзында ҡабул ителгән байрам менән тап килә. 1968 йылдың ноябрендә үткән Халыҡ-ара авиация федерацияһының 61-се Генераль конференцияһы протоколы (17-се пункт) һәм СССР авиация спорты Федерацияһы тәҡдиме буйынса 1969 йылдың 30 апрелендә ҡабул ителгән Халыҡ-ара авиация федерацияһы Советы ҡарары менән раҫлана[6].

1980 йылда СССР-ҙа Космонавтика көнөн байрам итеү СССР Юғары Советы Президиумының 1 октябрҙәге «Байрамдар, иҫтәлекле көндәр тураһында» № 3018-се Указы менән ҡабаттан раҫлана[1].

Рәсәй Федерацияһында Космонавтика көнө СССР-ҙағы кеүек үк, 1995 йылдың 13 мартындағы «Рәсәйҙең хәрби дан көндәре һәм иҫтәлекле даталары тураһында» № 32-ФЗ һанлы федераль закондың 1.1-се статьяһына ярашлы билдәләнә[7]. Ҡағиҙә булараҡ, байрам сиктәрендә төп саралар Мәскәүҙә һәм Калугала үтә: Мәскәү планетарийында экскурсиялар үткәрелә, ә Rосмонавтика музейында махсус проекттар, лекциялар һәм осрашыуҙар әҙерләнә, Калугала дәүләт космонавтика тарихы музейында саралар ойошторола. Калуга Космонавтика мезейы нигеҙенә беренсе ташты Юрий Гагарин һала[8][9][10].

Космонавтика көнөнә арналған тематик саралар Рәсәйҙең бөтә төбәктәрендә үткәрелә, 2016 йылдан «Космос — это мы» Гагарин дәрестәрен үткәреү ойошторола (2017 йылдан шулай уҡ Рәсәйҙән ситтә үткәрелә)[12].

2011 йылда кешенең космосҡа тәүге осошоноң 50 йыллыҡ юбилейы хөрмәтенә Рәсәйҙә «Рәсәй космонавтикаһы йылы» үткәрелә, 55 йыллыҡ юбилейы хөрмәтенә 2016 йыл «Юрий Гагарин йылы» тип иғлан ителә. Шул уҡ йылда «Беҙ йыһанға ышанабыҙ» арт-проекты үткәрелә[11].

Юрий гагариндың осошоноң 60 йыллығы хөрмәтенә 2021 йылда бер нисә тематик саралар үткәрелә, уларҙың иң мөһиме Мәскәү космонавтика музейында «Беренсе» күргәҙмәһе була, унда төп экспонат булып «Восток-1» корабының төшөү аппараты була[11].

2023 йылда коронавирус сикләүҙәре бөтөрөлгәндән һуң Космонавтика көнөн байрам итеү байтаҡҡа киңерәк була. Мәҫәлән, Мәскәүҙә тематик күргәҙмәләр, оҫталыҡ дәрестәре, кино күрһәтеүҙәр, лерциялар, перформанстар үткәрелә[12]. Юрий Гагарин йәш сағында уҡыған Һарытауҙа Юрий Гагарин һәйкәле янында рәсми кешеләр һәм космонавтар ҡатнашлығында тантаналы митинг үтә. Һарытау традицион рәүештә Космонавтика көнөн байрам итеү үҙәктәренең береһенә әйләнә[13].

Шулай уҡ Космонавтика көнөнә ҡарата саралар Рәсәйҙең башҡа ҡалаларында ла даими үткәрелә — Ҡазанда[14], Калугала[15][16]Санкт-Петербургта[17], Архангельскиҙа[18] һәм башҡа ҡалаларҙа.

Филателияла Космонавтика көнө[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Ю. Гагарин төшөрөлгән почта маркаһы. СССР, 1964

    Ю. Гагарин төшөрөлгән почта маркаһы. СССР, 1964

  • А. Леонов төшөрөлгән почта маркаһы. СССР, 1967

    А. Леонов төшөрөлгән почта маркаһы. СССР, 1967

  • Почта маркаһы. СССР, 1972

    Почта маркаһы. СССР, 1972

  • «Мир» орбиталь станцияһы төшөрөлгән почта маркаһы. СССР, 1990

    «Мир» орбиталь станцияһы төшөрөлгән почта маркаһы. СССР, 1990

  • Почта маркаһы. Ҡаҙағстан, 1996

    Почта маркаһы. Ҡаҙағстан, 1996

Нумизматикала һәм фалеристикала[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Рәсәй Банкы тәңкәһе Ю. А. Гагариндың йыһанға осоуының 40 йыллығы

    Рәсәй Банкы тәңкәһе Ю. А. Гагариндың йыһанға осоуының 40 йыллығы

  • Рәсәй Банкының юбилей тәңкәһе кешенең космосҡа тәүге осоуына 50 йыл, 2011

    Рәсәй Банкының юбилей тәңкәһе кешенең космосҡа тәүге осоуына 50 йыл, 2011

  • Гагарин значогы, 1961 СССР

    Гагарин значогы, 1961 СССР

  • 12 Апрель Космонавтика көнө значогы

    12 Апрель Космонавтика көнө значогы

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
  1. ↑ 1 2 3 День космонавтики (10 малоизвестных фактов о полёте Юрия Гагарина). Ульяновский государственный университет (12 апрель 2019). Дата обращения: 9 август 2023.
  2. ↑ 12 апреля 1961 года состоялся первый полёт человека в космос. Российское историческое общество]] (12 апрель 2023).
  3. ↑ Парк покорителей космоса им. Юрия Гагарина. Объединённый мемориальный музей-заповедник Ю. А. Гагарина. Дата обращения: 9 август 2023.
  4. ↑ День воздушного флота, День космонавтики. Стенгазета Министерство авиационной промышленности СССР «Крылья Родины». Дата обращения: 9 август 2023. Архивировано 26 март 2013 года.
  5. ↑ Дмитрий Писаренко. «Орёл» и романтик. В чём космонавт № 2 оказался первым? Аргументы и факты (11 сентябрь 2020). Дата обращения: 9 август 2023.
  6. ↑ День авиации и космонавтики // Авиация: Энциклопедия / гл. ред. Г. П. Свищев. — М.: Большая Российская Энциклопедия, 1994. — ISBN 5-85270-086-Х.
  7. ↑ Федеральный закон Российской Федерации от 13 марта 1995 г. № 32-ФЗ «О днях воинской славы и памятных датах России». КонсультантПлюс. Дата обращения: 9 август 2023.
  8. ↑ День космонавтики в Московском планетарии. Московский планетарий (1 апрель 2021). Дата обращения: 9 август 2023.
  9. ↑ В Калуге отметили День космонавтики. Калуга BezФормата (12 апрель 2023). Дата обращения: 9 август 2023.
  10. ↑ По всей Калужской области проведут мероприятия в честь Дня космонавтики. НикаTV (12 апрель 2023). Дата обращения: 9 август 2023.
  11. ↑ 1 2 История Дня космонавтики. ТАСС (11 апрель 2021). Дата обращения: 9 август 2023.
  12. ↑ День космонавтики в Москве 2023: экскурсии, спектакли и тематические игры (12 апрель 2023). Дата обращения: 9 август 2023.
  13. ↑ В Саратове началось празднование Дня космонавтики. Саратов BezФормата (12 апрель 2023). Дата обращения: 9 август 2023.
  14. ↑ На «реактивном» субботнике в Казани за 108 минут собрали 14 КАМАЗов мусора. Официальный портал органов местного самоуправления города Казани (12 апрель 2019). Дата обращения: 9 август 2023.
  15. ↑ Полпред президента присвоил Калуге звание «научно-популярной столицы космонавтики». Калуга24 (13 апрель 2022). Дата обращения: 9 август 2023.
  16. ↑ Материалы по тегу День космонавтики: Калужская неделя. Дата обращения: 9 август 2023.
  17. ↑ День космонавтики в Санкт-Петербурге 2023. КП Афиша (апрель 2023). Дата обращения: 9 август 2023.
  18. ↑ Аким Самедов, Светлана Михеевская, Юрий Теленков. Портрет Гагарина и космический остров: как в Поморье отметили День космонавтики. телеканал «Регион 29» (13 апрель 2023). Дата обращения: 9 август 2023.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Космонавтика_көнө&oldid=2547176 ҡабул ителгән