Үрге Йәркәй

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Үрге Йәркәй
Үрге Йәркәй
55° с. ш. 54° в. д.HGЯO
Ил Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы
Федерация субъекты Башҡортостан
Муниципаль район Илеш районы
Тарихы һәм географияһы
Тәүге телгә алыу 1660
Майҙаны
  • 13 км²
Сәғәт бүлкәте UTC+6:00
Халҡы
Халҡы
Милли составы башҡорттар, татарҙар
Һанлы идентификаторҙар
Телефон коды 34762
Почта индексы 452260
Автомобиль коды 02, 102
ОКАТО коды 80 230 884 001
ОКТМО коды 80 630 484 101
ГКГН номеры 0013327
yarkeevosp.jimdo.com

Үрге Йәркәй (Рәсәй)
Үрге Йәркәй
Үрге Йәркәй (Башҡортостан Республикаһы)
Үрге Йәркәй

Үрге Йәркәй (рус. Верхнеяркеево) — Башҡортостандың Илеш районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 9710 кеше[2]. Почта индексы — 452260, ОКАТО коды — 80230884001.

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Файл:Мечеть с.Верхнеяркеево.png
«Тәүбә» йәмиғ мәсете

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар 1778 901 877 50,7 49,3
1959 йыл 15 ғинуар 2417 1086 1331 44,9 55,1
1970 йыл 15 ғинуар 3399 1674 1725 49,2 50,8
1979 йыл 17 ғинуар 6480 3600 2880 55,6 44,4
1989 йыл 12 ғинуар 8423 4055 4368 48,1 51,9
2002 йыл 9 октябрь 9339 4427 4912 47,4 52,6
2010 йыл 14 октябрь 9710 4580 5130 47,2 52,8

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Үрге Йәркәй 1935—1963 йылдарҙа һәм 1965 йылдан Йәркәй ауыл Советы үҙәге. Өфөнән төньяҡ‑көнбайышта 160 саҡрым һәм Бүздәк тимер юл станцияһына төньяҡҡа табан 102 саҡрым алыҫлыҡта Баҙы йылғаһы буйында, Мәскәү—Өфө, Баҡалы—Үрге Йәркәй, Шаран— Яңы Балтас—Андреевка автомобиль юлдарында урынлашҡан. Ауылға XVII быуат аҙағында — XVIII быуат башында Ҡазан даруғаһы Йылан улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә Ялан исеме менән нигеҙләй. Аҙаҡ Йәркәй тип тәүге төпләнеүсе Йәркәй Ейәнсурин исеме менән аталған. 1718 йылда керҙәшлек килешеүе буйынсаса яһаҡлы татарҙар килеп ултыра. Улар һуңынан типтәрҙәр ҡатламына күскән. 1795 йылда 55 йортта 318 кеше йәшәгән (мишәрҙәр менән бергә). 1816 йылда керҙәш башҡорттар күсеп килә. 1865 йылда 132 йортта 1014 кеше йәшәгән. Игенселек, малсылыҡҡ, умартасылыҡ менәнн шөғөлләнгәндәр. 2 мәсет, 6 һыу тирмәне булған. 1906 йылда 2 мәсет, мәҙрәсә, 2 тирмән, почта бүлексәһе, бакалея һәм мануфактура кибеттәре теркәлгән; йәрминкәләр үткәрелгән. 1917 йылда Түбәнге Йәркәй бүлендек ауылы барлыҡҡа килгәндән һуң, хәҙерге исеме менән йөрөй.
Халҡы (мең кеше): 1906 йылда — 1,5; 1920 йылда — 1,1; 1939 йылда — 1,8; 1959 йылда — 2,6; 1989 йылда — 8,4; 2002 йылда — 9,3; 2010 йылда — 9,7 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Аграр‑технологик колледж, 3 урта (шул иҫәптән Үрге Йәркәй урта мәктәбе № 1) һәм музыка мәктәбе, коррекция мәктәп‑интернаты, 8 балалар баҡсаһы, балалар ижад үҙәге, үҙәк район дауаханаһы һәм китапханаһы, мәҙәниәт һарайы (7 үҙешмәкәр халыҡ коллективы), 2 ДЮСШ, ат спорты һәм физкультура‑һауыҡтырыу комплексы, балалар китапханаһы, тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы, М.Гәрәев музейы, мәсет бар[3][4].

Урамдары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Исемдәре:[5]

Октябрҙең 50 йыллығы урамы рус. 50 лет Октября (улица)

Еңеүҙең 70 йыллығы урамы (рус. 70-летия Победы (улица))

8 Март урамы (рус. 8 Марта ( лица))

9 Май урамы (рус. 9 Мая (улица))

Абдуллин урамы (рус. Абдуллина (улица))

Баймаҡ урамы (рус. Баймакская (улица))

Баҡалы урамы (рус. Бакалинская (улица))

Башҡорт урамы (рус. Башкирская (улица))

Китапхана тыҡрығы (рус. Библиотечный (переулок))

Яҙғы урам (рус. Весенняя (улица))

Ғәббәс Рафиҡов урамы (рус. Габбаса Рафикова (улица))

Ғабдрахман Сираев урамы (рус. Габдрахмана Сираева (улица))

Гагарин урамы (рус. Гагарина (улица))

Дзержинский урамы (рус. Дзержинского ( улица))

Дуҫлыҡ урамы (рус. Дружбы (улица))

Жуков тыҡрығы (рус. Жукова (проспект))

З.Биишева урамы (рус. З.Биишевой (улица))

Йондоҙло урамы (рус. Звездная (улица))

Йәшел урам (рус. Зеленая (улица))

Ивановка урамы (рус. Ивановская (улица))

Инкубатор урамы (рус. Инкубаторная (улица))

Ҡазан урамы (рус. Казанская (улица))

Калинин урамы(рус. Калинина (улица))

Киров урамы (рус. Кирова (улица))

Коммуналь урамы (рус. Коммунальная (улица))

Коммунистик урамы (рус. Коммунистическая (улица))

Комсомол урамы (рус. Комсомольская (улица))

Космонавтар урамы(рус. Космонавтов (улица))

Ҡыҙылармеецтар урамы (рус. Красноармейская (улица))

Куйбышев урамы (рус. Куйбышева (улица))

Куйбышев тыҡрығы (рус. Куйбышева (переулок))

Ленин урамы (рус. Ленина (улица))

Ломоносов урамы (рус. Ломоносова (улица))

М.Гәреев урамы (рус. М.Гареева (улица))

М.Ғәфүри урамы (рус. М.Гафури (улица))

М.Горький урамы (рус. М.Горького (улица))

М.Йәлил урамы ((рус. М.Джалиля (улица))

Матросов урамы (рус. Матросова (улица))

Механизаторҙар урамы (рус. Механизаторская (улица)

Тыныслыҡ урамы (рус. Мира ( улица))

Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))

Күпер урамы (рус. Мостовая (улица))

Яр буйы урамы (рус. Набережная (улица))

Нефтселәр урамы (рус. Нефтяников (улица))

Ылау урамы (рус. Обозная (улица))

Урау юл урамы (рус. Объездная (улица))

Беренсе май урамы (рус. Первомайская (улица))

Ялан урамы (рус. Полевая (улица))

Пушкин урамы (рус. Пушкина (улица))

Р.Зорге урамы (рус. Р.Зорге (улица))

Р.Хәйри урамы (рус. Р.Хайри (улица))

Йәйғор урамы (рус. Радужная (улица))

Революция урамы (рус. Революционная (улица))

Рәсәй урамы (рус. Российская (улица))

Рощинск урамы (рус. Рощинская (улица))

С.Юлаев урамы (рус. С.Юлаева (улица))

Ст. База территорияһы (рус. СТ База ( территория))

Баҡса урамы (рус. Садовая (улица))

Сәлимә Ғәзизова урамы (рус. Салимы Газизовой (улица)

Свердлов урамы (рус. Свердлова (улица))

Ирек урамы (рус. Свободы (улица))

Совет урамы рус. Советская (улица))

Ҡояшлы урамы (рус. Солнечная (улица))

Ҡарағай урамы (рус. Сосновая (улица))

Спорт урамы (рус. Спортивная (улица))

Төҙөүселәр урамы (рус. Строительная (улица))

Тимерязов урамы (рус. Тимерязова (улица))

Трансформатор урамы (рус. Трансформаторная (улица))

Ульянов урамы (рус. Ульянова (улица))

Урал урамы (рус. Уральская (улица))

Фадеев урамы (рус. Фадеева (улица))

Фрунзе урамы (рус. Фрунзе (улица))

Һ.ДәүләтшинА урамы (рус. Х.Давлетшиной (улица))

Х.Сәйрән урамы (рус. Х.Сарьян (улица))

Х.Таҡташ урамы (рус. Х.Такташ (улица))

Ылыҫлы урам (рус. Хвойная (улица))

Хоҙайбирҙин урамы (рус. Худайбердина (улица))

Чапаев урамы (рус. Чапаева (улица))

Чеверев урамы (рус. Чеверева (улица))

Чеверев тыҡрығы (рус. Чеверева (переулок))

Ш.Бабич урамы (рус. Ш.Бабич (улица))

Шолохов урамы (рус. Шолохова (улица))

Юбилей урамы (рус. Юбилейная (улица))

Гәрәбә урамы (рус. Янтарная (улица))

Йәримов урамы ({{lang-ru|Яримова (улица)})}

Йәркәй Йәнсурин урамы (рус. Яркея Янчурина (улица))

Роберт Миннуллин исемендәге урам (рус. им. Роберта Миннуллина (улица))

Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы — муниципаль мәҙәниәт учреждениеһы урынлашҡан.
  • Ике тапҡыр Советтар Союзы Геройы Муса Гәрәев музейы.

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ауылда эшләгән шәхестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Ғәзизова Сәлимә Һаҙый ҡыҙы (19146 март 2008 йыл) — табип, медицина өлкәһе эшмәкәре. 1946—1984 йылдарҙа Үрге Йәркәй үҙәк район дауаханаһы табибы, шул иҫәптән 1956—1970 йылдарҙа — баш табибы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табибы (1955) һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1949). Ленин (1966) һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1961) ордендары кавалеры

Видеояҙмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]