Заһитов Ғазый Ҡазыхан улы

Заһитов Ғазый Ҡазыхан улы
Заһитов Ғазый Ҡазыхан улы
Тыуған ваҡыты	20 август 1921
Тыуған урыны	Башҡорт АССР-ы Янағош ауылы
Үлгән ваҡыты	23 август 1953 (32 йәш)
Вафат урыны	Башҡорт АССР-ы Мишкә районы Янағош ауылы
Хеҙмәт иткән урыны	СССР
Хеҙмәт итеү йылдары	1940—1945
Хәрби звание	өлкән сержант
Хәрби алыш/һуғыш	Бөйөк Ватан һуғышы
Отставкала	колхоз рәйесе; Уръяҙы МТС-ы механигы

РУВИКИ интернет-энциклопедияһында Заһитов фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Заһитов Ғазый Ҡазыхан улы (20 август 1921 йыл — 23 август 1953 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яугир, артиллерия бригадаһы разведчигы, өлкән сержант.

1945 йылдың 30 апрелендә 22 сәғәт 40 минутта гвардия капитаны Владимир Николаевич Маков командалығында беренселәрҙән булып Берлинда Рейхстаг бинаһына Ҡыҙыл байраҡ ҡаҙай^[2]^[3]^[4]. Шунда Заһитовтың күкрәгенән дошман пуляһы үтәнән-үтә сыға, әммә ул алышыуын дауам итә^[5]^[2]^[3]

Биографияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Вид на западный фасад Рейхстага, 1926 г. Над центральным входом видна скульптурная группа «Германия», на которой штурмовая группа Макова в 22:40 30 апреля 1945 года водрузила красный флаг.

Ғазый Ҡазыхан улы Заһитов 1921 йылдың 20 авгусында Башҡорт АССР-ы Янағош ауылында^[1] тыуа. Татар^[6]. РККА сафына 1940 йылдың 19 октябрендә саҡырыла. Уның хәрби юлы Берлинғаса барып етә: сержант Заһитов 3-сө удар армияның 79-сы уҡсылар корпусы 136-сы армия пушка артиллерия бригадаһының разведкаһында хеҙмәт итә.

1945 йылдың 27 апрелендә корпус составында Рейхстагты алыу һәм уға Ҡыҙыл Байраҡ ҡаҙау өсөн капитан В. Н. Маков етәкселегендә 25 ирекмәндән торған штурм төркөмө төҙөлә. Төркөм капитан С. А. Неустроев батальоны менән берлектә эш итә. 28 апрель кисенә ғәскәр Моабит районы яғынан Шпрее йылғаһы аша Мольтке күперенән (хәҙер Вилли-Брандт-штрассе) рейхстагтың төньяҡ-көнбайыш яғына сыға. Заһитов В. Н. Маков төркөмөндәге өлкән сержанттар Михаил Петрович Минин, Александр Филиппович Лисименко, сержант Алексей Петрович Бобров менән рейхстаг бинаһына инә. Дошман күҙенә салынмай ғына улар ябыҡ ишекте таба һәм уны бүрәнә менән бәреп аса. Сарҙаҡҡа менеп, тәҙрә аша бина фронтонының көнбайыш (парад) фронтоны түбәһенә менеп, Еңеү алиһәһе скульптураһының тажындағы тишеккә байраҡты беркетә^[3]^[7].

М. П. Минин вспоминал:

Впереди бежал Гия Загитов, который предусмотрительно захватил с собой фонарик. Им-то он и освещал путь по полуразрушенной лестнице. Все выходящие на неё коридоры мы забрасывали гранатами и прочесывали автоматными очередями…

Перед самым чердаком я на ходу запасся «древком», сорвав со стены полутораметровую тонкостенную трубку.

Достигнув просторного чердака, мы столкнулись с проблемой: как выбраться на крышу. И снова выручил Г. Загитов, высветив фонариком грузовую лебедку и две массивные, уходящие куда-то наверх цепи. По звеньям этой цепи через слуховое окно мы выбрались на крышу над западным фронтоном здания. И здесь у еле различимой в темноте башни Загитов и я стали прикреплять Красное знамя. Вдруг на фоне огненного зарева от разорвавшегося на крыше снаряда Лисименко заметил наш дневной ориентир — скульптурную группу: бронзового коня и огромную фигуру женщины в короне. Сразу же решили, что лучше установить знамя там.

Ребята подсадили меня на круп вздрагивающего от разрывов снарядов и мин коня, и я закрепил знамя в короне бронзовой великанши…

Засекли время. Было 22 часа 40 минут по местному времени.^[8]^[9]

Төркөм Байраҡты 1 май таңына, иртәнге бишкә тиклем һаҡлай, һуңынан генерал Семен Никофорович Переверткин бойороғо буйынса Рейхстагты ҡалдыра^[10]^[11].

136-сы артиллерия бригадаһы командованиеһы 1945 йылдың 1 майында тотош төркөмдө юғары хөкүмәт наградаһына — Советтар Союзы Геройы исеменә тәҡдим итә. Әммә 1945 йылдың 18 майында улар Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән наградлана^[3]^[12].

Һуғыштан һуң Ғазый Заһитов Башҡортостанға, тыуған ауылына ҡайта. Колхоз рәйесе, машина-трактор станцияһында механик булып эшләй^[5]. Бик күп орден, шул иҫәптән Ҡыҙыл Байраҡ ордены, һәм миҙалдар менән наградлана.

1953 йылдың 23 авгусында автоһәләкәттә һәләк була^[8].

Иғтибарға лайыҡ дәлил[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1992 йылда СССР Халыҡ депутаттары съезының Даими Президиумы рәйесе итеп һайланған Сажи Умалатова 1997 йылда Г. Ҡ. Заһитовтың туғандарына Советтар Союзы Геройының Алтын Йондоҙон тапшыра, әммә был ваҡытҡа награда дәүләт статусын юғалтҡан була.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡыҙыл Байраҡ ордены (18.05.1945)^[13]^[14]
II дәрәжә Дан ордены (19.05.1945)^[15]
III дәрәжә Дан ордены (05.08.1944)^[16]
«Батырлыҡ өсөн» миҙалы (1943)
«Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалы (1943)

Хәтер[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2021 йылдың 20 авгусында Мишкә районы үҙәге Мишкә ауылында Ғазый Заһитовҡа һәйкәл асылды^[17].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ ^1,0 ^1,1 Хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Мишкә районы
↑ ^2,0 ^2,1 ЦАМО, ф. 136 АПАБр., оп. 1, д. 1, л. 1, 9, 12
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Егоров и Кантария были не первыми // Аргументы и факты : газета. — 2003. — № 19 (1176) от 7 мая.
↑ Лев Корсунский. Сколько знамен у победы? // Русский базар : газета. — New York, 2002. — № 19 (315).
↑ ^5,0 ^5,1 Дементьев, 2007
↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> билдәһе дөрөҫ түгел; pn44531363 төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ Мизеркин С. Неизвестные факты из истории Знамени Победы (билдәһеҙ). Радио «Голос России» (5 май 2009). Архивировано 6 июнь 2012 года. 2016 йылдың 3 март көнөндә архивланған.
↑ ^8,0 ^8,1 Ямской, 2006
↑ Статья:Знамя № 5
↑ Сапрыков, 2008, с. 29
↑ Минин, 2001, с. 221-223
↑ Николай Ямской. Знамя № 5. Рейхстаг бравшие, без вести пропавшие // Литературная газета : газета. — 2001. — № 19-20 (5833) 16-20 мая. Архивировано 21 декабрь 2012 года.
↑ Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
↑ Был представлен к званию Героя Советского Союза.
↑ Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
↑ Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында
↑ В райцентре Мишкинского района открыли памятник славному сыну Башкортостана Гази Загитову. ИА «Башинформ», 20 августа 2021 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 20 август 2021)

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Владимир Пискарев. Кто водрузил Знамя Победы над рейхстагом? // Гасырлар авазы — Эхо веков : журнал. — 1996. — № 1/2. — ISSN 2073-7483.
Валерий Яременко. Кто поднял знамя над Рейхстагом? Героическая история и пропагандистский миф (билдәһеҙ). Полит.ру (6 май 2005).
Яременко В. Кто поднял знамя над Рейхстагом? // Псковская губернiя : газета. — 2005. — № 18 (11-17 мая). — С. 12-13.. — О группах, устанавливавших знамена на Рейхстаге, в том числе о группе капитана В. Макова, куда входил сержант М. Минин.
Лев Сидоровский. Кто водрузил Знамя Победы? // Невское время : газета. — 2007. — № от 28 апреля.
А. Г. Красников и др. Не Иваны ли мы, не помнящие родства? Ветераны труда и воинской службы г. Пскова требуют от властей достойного увековечивания памяти Михаила Петровича Минина // Псковская губерния : газета. — 2009. — № 16 (437) 29 апреля — 4 мая. — С. 14.
Олег Дементьев. Награждён самодельной звездой. Останутся герои навечно в памяти народной // Советская Россия : газета. — 2007. — № от 8 мая.
Полина Санаева. Кто оторвал лоскут от Знамени Победы? (билдәһеҙ) Известия (6 май 2006). Дата обращения: 10 май 2012.
Ҡалып:Книга:Кто брал Рейхстаг. Герои по умолчанию
Ҡалып:Книга:Дважды победное
История Великой Отечественной войны Советского Союза. 1941-1945. — М.: Воениздат, 1963. — Т. 5.
Ҡалып:Книга:Трудные дороги к Победе
История России. XX век. 1939-2007 / Ответственный редактор Зубов А. Б. — М.: Астрель; АСТ, 2009. — Т. 2. — 848 с. — 5000 экз. — ISBN 978-5-17-059363-7, 978-5-271-23891-8.
Морозов А. Знаменосцы // Псковская правда : газета. — 1991. — № от 9 мая. — С. 2. — О воинах штурмовой группы капитана В. Макова, водрузившей Красное знамя на крыше рейхстага ровно в 22 часа 40 минут 30 апреля 1945 года.
Артемьева Е. Знамёна великой Победы // Псковская правда : газета. — 2005. — № за 23-24 февраля. — С. 1, 7. — Об одной из групп советских солдат и офицеров, устанавливавших Красные флаги на рейхстаге — группе в составе М. П. Минина, Г. К. Загитова, А. П. Боброва, А. Ф. Лисименко.
Клевцов В. Штурм Рейхстага… Кто был первым? // Аргументы и факты : газета. — 1999. — № 18 (май). — Прил.: Псков № 4. — С. 1, 3. — О трудной судьбе уроженца деревни Ванино Псковской области М. П. Минина, которому выпала честь поднять Красное Знамя над Рейхстагом. Воспоминания М. П. Минина.
Клевцов В. Последний бой войны // Стерх. — 2001. — № 19а от 9 мая. — С. 6. — О группе, водрузившей Знамя Победы над рейхстагом.

Мәҡәләләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Кто поднял знамя над рейхстагом: Ошибочное донесение долгие пять десятилетий мешало назвать имена подлинных героев ночного штурма // Псковская правда. — 1995. — 10 июня. — С. 2.
Герасимова, Т. Герои, о которых умолчали / Т. Герасимова // Островские вести. — 2003. — 21 июня. — С. 2. — О встрече молодых воинов частей гарнизона Острова — 3 с Героем Советского Союза Михаилом Петровичем Мининым, который рассказал о своем участии в операции по взятию Рейхстага в 1945 году.
Абросимов, А. Михаил Минин: «Мы воевали не за награды» / А. Абросимов // Аргументы и факты. — 2004. — Май (№ 18). — С. 2. — (АиФ. -Северо-Запад ; № 18).
Павлова, Л. К чему ведут перемены? / Л. Павлова // Стерх. — 2005. — 1 июня (#42). — С. 3. — О ходатайстве депутата обл. Собрания П. Николаева о присвоении звания Героев России участникам Великой Отечественной войны, которые под руководством Владимира Макова установили первое знамя на рейхстаге. Среди них живущий в Пскове Михаил Минин.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Заһитов Ғазый Ҡазыхан улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 20 август 2021)

[Х-1] 1,0 ^1,1 Хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Мишкә районы

[f136-2] 2,0 ^2,1 ЦАМО, ф. 136 АПАБр., оп. 1, д. 1, л. 1, 9, 12

[aif1176-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Егоров и Кантария были не первыми // Аргументы и факты : газета. — 2003. — № 19 (1176) от 7 мая.

[4] Лев Корсунский. Сколько знамен у победы? // Русский базар : газета. — New York, 2002. — № 19 (315).

[Дементьев—2007——-5] 5,0 ^5,1 Дементьев, 2007

[pn44531363-6] Өҙөмтә хатаһы: <ref> билдәһе дөрөҫ түгел; pn44531363 төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[7] Мизеркин С. Неизвестные факты из истории Знамени Победы (билдәһеҙ). Радио «Голос России» (5 май 2009). Архивировано 6 июнь 2012 года. 2016 йылдың 3 март көнөндә архивланған.

[Ямской—2006——-8] 8,0 ^8,1 Ямской, 2006

[lg5832-9] Статья:Знамя № 5

[Сапрыков—2008——29-10] Сапрыков, 2008, с. 29

[Минин—2001——221-223-11] Минин, 2001, с. 221-223

[lg5833-12] Николай Ямской. Знамя № 5. Рейхстаг бравшие, без вести пропавшие // Литературная газета : газета. — 2001. — № 19-20 (5833) 16-20 мая. Архивировано 21 декабрь 2012 года.

[13] Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында

[14] Был представлен к званию Героя Советского Союза.

[15] Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында

[16] Бүләкләү ҡағыҙы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында

[17] В райцентре Мишкинского района открыли памятник славному сыну Башкортостана Гази Загитову. ИА «Башинформ», 20 августа 2021 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 20 август 2021)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]