Алайғыр

Алайғыр
Административ-территориаль берәмек	Ефремкин ауыл Советы (Ҡырмыҫҡалы районы)
Дәүләт	Рәсәй
Почта индексы	453023
Рәсми тел	башҡортса‎ и урыҫ теле
Уникальный номер ГАР	6e274a5d-a182-4ba3-b3bb-86b0f30ecbe7
Код КЛАДР	0202900003900
Рәсми атамаһы	Алайғыр
Халыҡ һаны	▼348 чел. (2020)

Алайғыр (рус. Алайгирово) — Башҡортостандың Ҡырмыҫҡалы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 468 кеше. Почта индексы — 453023, ОКАТО коды — 80235820002.

Халыҡ һаны

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) барышында өҫтөнлөк иткән милләт — башҡорттар (99 %).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1906 йыл	268
1920 йыл 26 август	323
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	502
1959 йыл 15 ғинуар	451
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	384
2002 йыл 9 октябрь	611
2010 йыл 14 октябрь	468	229	239	48,9	51,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Ҡырмыҫҡалы): 18 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ефремкин): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Төкөн): 10 км

Урамдары

• Гагарин(урамы) (рус. Гагарина (улица))
• Мәжит Ғафури(урамы) (рус. М.Гафури (улица))
• Ялан(урамы) (рус. Полевая (улица))
• Салауат Юлаев(урамы) (рус. С.Юлаева (улица))
• Мәктәп(урамы) (рус. Школьная (улица))

Тарихы

Алайғыр ауылы (алайғыр — ала айғыр) шул уҡ исемдәге йылға буйында барлыҡҡа килгән. Ауылда XVIII быуат аҙағында 62 кеше йәшәгән 12 йорттан ғына торған. Киләһе быуат уртаһында 16 йортта 125 кеше йәшәгән. 1870 йылда 34 йортта 174 башҡорт һәм 20 типтәр булған. 1920 йылда халыҡ иҫәбен алыуҙа 64 йорт һәм 323 кеше күренә.

1839 йылда 103 кеше 45 ат, 120 һыйыр, 25 һарыҡ һәм 31 кәзә тотҡан. Умартасыларҙың 50 умартаһы булған. Шул уҡ ваҡытта 209 бот ужым һәм 344 бот яҙғы иген сәселгән, йәғни 103 кешенең һәр береһенә 5 бот тура килгән.

Һылтанмалар

Матбуғатта

• Алайғыр ауылында ауыл халҡы ҡатнашлығында «Урындағы башланғыстарҙы хуплау» программаһында ҡатнашыу мәсьәләһе буйынса йыйылыш уҙғарылды
• Аҡбуҙат. 13 декабрь 2020, «Башҡорт телендә һөйләшәм!»

Сайтта

Алайғыр ауылында ауыл халҡы ҡат¬нашлығында «Урындағы баш-ланғыстарҙы хуплау» программаһында ҡатнашыу мәсьәләһе буйынса йыйылыш уҙғарылды. 15 ғинуар 2021.

Видеяҙмалар

• Ҡырмыҫҡалы районы Алайғыр ауылы янындағы урмандағы күл

Билдәле шәхестәре

• Нәзиров Әсғәт Динислам улы (9.10.1914—23.07.1942), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған хәрби хеҙмәткәр. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы артиллерия дивизионының штаб начальнигы ярҙамсыһы, өлкән лейтенант.
• Күзбәков Рөстәм Сөләймән улы (27.08.1952), табип-терапевт, йәмәғәтсе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты.

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)

Иҫкәрмәләр