Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Мөхәммәт (мәғәнәләр).
ғәр. أَبُو الْقَاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ‎
Файл:Muhammad calligraphy.svg
Тыуған ваҡыттағы исеме ғәр. مُحَمَّدٌ‎
Балалары Абдуллах ибн Мухаммад[d], Касим ибн Мухаммед[d], Ибраһим ибн Мөхәммәт[d], Зайнаб бинт Мухаммад[d], Руҡайя — Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡыҙы, Умм Кульсум бинт Мухаммад[d] и Фатима - Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡыҙы
Ерләнгән урыны
Һуғыш/алыш
Хәләл ефете Хәҙисә бинт Хүвәйлид, Сәүҙә бинт Зәмғә, Хафса бинт Ғүмәр, Йүвәйриә бинт әл-Харис, Ғәйшә бинт Әбү Бәкр, Зәйнәб бинт Йәһеш, Сафия бинт Һүәй, Зәйнәб бинт Һүзәймә, Өммө Сәләмә бинт Әбү Һүмәйә, Рәмлә бинт Әбү Суфьян, Рәйхана бинт Зәйед, Мәрйәм (әл-Кибтия) и Мәймүнә бинт Харис
Уҡыусылар Әнәс ибн Мәлик, Ғабдуллаһ ибн Ғәббәс, Укба ибн Амир[d] и Зәйет ибн Сабит
Заты ир-ат[1]
Вафат булған урыны
Ҡыҫҡаса атамаһы محمد, Muḥammad, Mohammadu и Mahoma[2]
Социаль синыф рабовладелец[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты тамамланған[d]
Һөнәр төрө пастух, экспедитор, сауҙагәр, Пәйғәмбәрҙәр, дин өндәүсе, сәйәсмән, полководец
Рәсем
Область интересов монотеизм, ислам, Ҡөрьән и ислам дәүләте[d]
Тыуған көнө 20 апрель 571[3][4][…]
Туған тел Ғәрәп теле
Вафат булған көнө 8 июнь 632 (61 йәш)
Атаһы Ғабдулла ибн Ғәбд әл-Моталлип
Тыуған урыны
Верховое животное Касва[d] и Йәғфур
Волосы на лице Һаҡал[5]
Әсәһе Әминә бинт Үәһәб
Почтительный суффикс Салауат
Хеҙмәттәре тупланмаһы музей диоцеза Таррагона[d]
Милке Мөхәммәт мөһөрө
Ҡайҙа өйрәнелә Хәҙис ғилеме
Нәҫеле Бану Хашим[d]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы Muhammad
Хәрби подразделение армия пророка Мухаммеда[d]
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа
Ислам
Allah1.png

Ислам тарихы

Иман шарттары

Тәүхид
Фәрештәләр
Китаптар
Пәйғәмбәрҙәр
Яуап көнө
Тәҡдир

Исламдың биш нигеҙе

Шәһәҙәт
Намаҙ
Ураҙа
Зәкәт
Хаж

Шәхестәр

Мөхәммәт
Ислам пәйғәмбәрҙәре
Сәхәбәләр
Хәлифәләр

Мөхәммәт мөһөрө

Мөхәммәт, бине Ғәбдулла бине Ғәбд-әл-Моталлиб бине әл-Хашими (ғәр. محمد‎ [mʊħɑmmæd], әйтелешен тыңларға (мәғл.), (ғәр. محمد‎‎‎), (20 (22) апрель 571 (570)[6], Мәккә — 8 июнь 632, Мәҙинә) — Пәйғәмбәр, мәшһүр дин эшмәкәре, бер Аллаһыға табыныу дине — Ислам динен иңдереүсе, Аллаһ ебәргән изге китап — Ҡөрьәнде кешеләргә еткереүсе, дәүләт һәм сәйәсәт эшмәкәре, Ғәрәп ярымутрауында көслө мосолман дәүләтен төҙөгән шәхес.

Мәккә. Әл-Хәрәм мәсете

Мөхәммәт Пәйғәмбәр — Рәсүл[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Бер мәл Мөхәммәт (ғәләйһиссәләм) Мәккә ҡалаһы эргәһендәге Һира тауы мәмерйәһендә ултырғанда, уның алдында Ябраил (ғәрәпсә — Джибрил) фәрештә пәйҙә була һәм Мөхәмәтте ныҡ итеп ҡыҫып: «Уҡы!» — ти. Мөхәммәт: «Мин бит уҡый белмәйем» — тип яуап ҡайтара. Ул ысынлап та уҡый ҙа, яҙа ла белмәгән була. Ябраил фәрештә ғәләйһиссәләм тағы ла берҙе: «Уҡы!» — ти. Мөхәммәт иһә тағы ла шундай уҡ яуап ҡайтара. Ябраил фәрештә уны йәнә ныҡ итеп ҡыҫа һәм уға шундай һүҙҙәр еткерә: «Һине барлыҡҡа килтергән Раббың исеменә уҡы! Ул кешене уҡмашҡан ҡандан яралтты. Уҡы! Һинең Раббың — Иң йомарт, Ул ҡәләм менән кешегә ул белмәгән нәмәләрҙе өйрәтте…» (Ҡөрьән, әл-Ғәләҡ («Уҡмашҡан ҡан») сүрәһе, 96:1-5). Бөйөк Ҡөрьән Кәримдең кешелеккә төшөрөлгән иң беренсе аяттары ошо.

Мөхәммәт Пәйғәмбәр кешеләргә үҙенең яңы дин килтермәүен, ә Ибраһим пәйғәмбәр динен тергеҙергә ебәрелеүен әйтә[7]

« Эй һеҙ, китап әһелдәре! Ни өсөн Ибраһим тураһында һүҙ көрәштерәһегеҙ? Әт-Тәүрат менән Әл-Инжил унан һуң ғына иңдерелде бит. Әллә һеҙ аңламайһығыҙмы?

Бына һеҙ белгән нәмәгеҙ тураһында һүҙ көрәштерәһегеҙ: ни өсөн һуң белемегеҙ булмаған нәмәләр тураһында ла һүҙ көрәштерәһегеҙ? Ысынлап та, һеҙ белмәйһегеҙ, ә Аллаһ белә!

Ибраһим йәһүҙи ҙә, насрани ҙа түгел, ләкин инанған [мосолман] хәниф ине һәм мөшриктәрҙән түгел ине.

»

Исеме[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Каллиграфик һәм ябай яҙыуҙа Мөхәммәт исеме

Мөхәммәт исеме «Маҡтауға лайыҡ» тигән мәғәнәне аңлата. Башҡа исемдәре лә бар: Әхмәт, Мәхмүт, Мостафа. Аллаһ Ҡөрьәндә уға исеме менән дүрт тапҡыр өндәшә[8], шулай уҡ уны Нәби, Рәсүл, Ғәбд, Бәшир, Нәдхир, Мудхәккир, Шәһит, Дәғый кеүек исемдәр менән атай. Мосолмандар Мөхәммәт Пәйғәмбәр исемен әйткәндән йәки яҙғандан Һуң, уға салауат («Саллә-ллаһү ғәләйһи үә сәлләм» (ғәр. صلى الله عليه وسلم‎) тип) әйтәләр[9].

Биографияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Тыуған йылы һәм урыны — 570 йыл тирәһендә хәҙерге Сәғүд Ғәрәбстаны Мәккә ҡалаһы.

Үлгән йылы һәм урыны — 8 июнь 632 йыл, хәҙерге Сәғүд Ғәрәбстаны Мәҙинә ҡалаһы. Пәйғәмбәр Мәҙинә ҡалаһы мәсетендә ерләнгән.

Ҡыҫҡаса хронология[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • 571 йылдың апреле — Мөхәммәт Мәккә ҡалаһында донъяға килә.
  • 595 йыл — Хәҙисәгә өйләнә.
  • 613 йыл — Мөхәммәт халыҡ араһында дәғүәт башлай.
  • 615 йыл — Мөхәммәт тарафдарҙарының мәжүсиҙәрҙең эҙәрлекләүҙәренән Эфиопия (Хәбәшстан) ға ҡасыуы (үҙе Әбү Талип ҡурсыуында ҡала).
  • 619 йыл — Хәҙисә һәм Әбү Талип вафат була.
  • 622 йыл — Һижрәт, Мәҙинәгә күсенеү.
  • 623 йыл — Мосолмандар Мәккә каруандарына һөжүм итә башлайҙар.
  • 624 йыл — Мосолмандар Бәҙр янындағы мәккәлеләр ғәскәрен ҡыйрата.
  • 625 йыл — Үхүд һуғышы. Мосолмандар еңелеүгә осрай.
  • 626 йыл — Мәккәлеләрҙең һөжүме уңышһыҙ тамамлана.
  • 628 йыл — Тыныслыҡ килешеүе төҙөлә.
  • 629 йыл — Мөхәммәт менән мосолмандар тыныс хаж ҡылалар.
  • 630 йыл — Мәҙинә Мөхәммәт яғына күсә, Ҡәғбәлә булған һындар (поттар) емерелә.
  • 632 йыл — Мәккәгә Мөхәммәт ҙең һуңғы хаж ҡылыуы, 8 июнь — Мөхәммәт ҙең вафат булыуы.

Исламда Мөхәммәт Пәйғәмбәр тотҡан урын[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ислам дине Мөхәммәт башҡа 124 (йәки 224) Пәйғәмбәр булыуын таный[10], мәгәр Мөхәммәт барса пәйғәмбәрҙәрҙең тажы — нәби һәм рәсүл тип таныла.

Ул башҡаларҙан айырмалы рәүештә (шул иҫәптән Ғайса Пәйғәмбәрҙән дә), айырым ҡалаға, ауылға йәки халыҡҡа тип түгел, ә ер йөҙөндәге һәммә халыҡтар өсөн һәм заман ахырынаса ебәрелгән. Уның шәриғәте Ҡиәмәт көнөнәсә көсөндә ҡаласаҡ. Бүтән рәсүлдәрҙең шәриғәттәре ваҡытлыса бирелгән һәм Мөхәммәт килеү менән көсөнән сығарылған. Шулай итеп, мосолмандар Изге Китаптарҙы — (Тәурат), Зәбур (Псалтырь), Инжил (Евангелие) — таныһа ла, уларҙы ғәмәлдә тип һанамай, бынан тыш, улар кешеләр тарафынан боҙолған тип белдерә (тәхриф).

Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙәр араһында иң юғары урында тора. Ислам буйынса иманлы булыу, йәғни Мөхәммәт вәкәләтен таныу һәммә кешелеккә, шул иҫәптән нәсраниҙарға, йәһүдиҙәргә мотлаҡ тип белдерелә, һуңғылары уның шәриғәтен ҡабул итергә тейеш тип һанала.

Рамаҙан әл-Буты Мөхәммәт Исламда тотҡан урыны һәм уның шәриғәте тураһында ошолай яҙа: «Монотеик (бер илаһлы) диндәрҙә, боҙолмаған килеш булһа, бер айырма ла юҡ, сөнки улар барыһы ла бер Аллаһ сылбыры өлөштәре, Мөхәммәт рисаләте кешелектең барса дини үҫешенең иң юғары бейеклеге булып тора. Әммә пәйғәмбәрҙәрҙең шәриғәттәрендә генә айырма бар»[11].

Мөхәммәт ҡорайыш ҡәбиләһенән булған.

Пәйғәмбәрлек вазифаһы уға һәм ғаиләһенә бик ҙур ауырлыҡтар алып килә. Рәсүлде кәмһетәләр, ҡыйырһыталар, хыялланған, сихырсы тип ғәйбәт тараталар. Ҡәғбәтулла алдында намаҙ уҡығанда насар һүҙҙәр менән һүгәләр, балбалдарына бағышлап салынған малдың тиҙәкле эсәктәрен өҫтөнә ташлайҙар, таш бәрәләр. Хатта бер саҡ тешен һындыра һуғалар, бер нисә тапҡыр үлтерергә лә маташалар. Тиҙҙән Мәккә ырыуҙары һүҙ беркетеп, Уның туғандары, диндәштәре менән араны өҙә һәм алыш-биреште туҡтата. Тәүге мосолмандарҙы үлтерә лә башлайҙар.

Мәккә мөшриктәре һыйҙырмауы арҡаһында 622 йылда ул Мәккәнән Мәҙинәгә (элек Йәсриб) Һижрәт ҡыла (күсенә). Мосолман календары ошо йылдан иҫәп башлай. Үҙенең арҡалаштары менән ул Мәккәне яулап ала. Мөхәммәт вафат булған мәлгә тотош Ғәрәп ярымутрауы Ислам ҡабул иткән була. Уның вариҫтары — хәлифәләр Азия һәм Африкала, өлөшләтә Европала Ислам динен тарата. Улар ғәрәп теле һәм мәҙәниәте йоғонтоһона эләгә.

Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙе Пәйғәмбәрҙәр мөһөрө, Пәйғәмбәрҙәр хужаһы һәм Ахырызаман Пәйғәмбәре тип тә атайҙар. Мосолмандар иман килтергәндә Шәһәҙәт әйтә, уны Аллаһ Рәсүле тип таный.

Ғаиләһе[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Нәҫеле[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Мөхәммәтҙең шәжәрәһе егерме беренсе быуында Ғәднәнгә — Ибраһим пәйғәмбәр улы Исмәғилдең улына барып тоташа. Шуға күрә төньяҡ ғәрәптәрҙе исмәғилиҙәр йәки ғәднәниҙәр тип атап йөрөтәләр. Көньяҡ ғәрәптәр — ҡәхтәниҙәр. Мөхәммәтҙең шәжәрәһе бик аныҡ билдәләнгән: Мөхәммәт — Ғабдуллаһ — Ғәбдулмоталлиб (Шәйбә) — Хашим — Ғабдулманнаф — Күсәй — Киләб — Мурра — Ҡәғәб — Лүәй — Ғәлиб — Фихр — Мәлик — Нәдер — Кинәнә — Хүзәймә — Мудрикә — Илйас — Мүдар — Низар — Мәғәд — Ғәднән.

Шәжәрәнән күренеүенсә, Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡорайыштарҙың Бәни Хашим ырыуынан, был ырыу әднәниҙәргә, Ибраһим пәйғәмбәр улы Исмәғил пәйғәмбәргә туранан-тура барып тоташа[12].

Ата-әсәһе[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Төп мәҡәлә: Әминә - Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең әсәһе

Мөхәммәтҙең атаһы Ғабдулла — Ғәбд-әл-Моталлиб улы, йәштән үк ҡалала абруй ҡаҙанған шәхес булған. Уны ун һигеҙ йәшендә Мөхәммәтҙең буласаҡ әсәһе Ваһаб ҡыҙы Әминәгә өйләндергәндәр. Ул Мәҙинәнән булған.


Ҡатындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Төп мәҡәлә: Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең ҡатындары

Мөхәммәтҙең хәләл ефеттәре йәки өммел мөьминин (мөьминдәрҙең инәләре) (ғәр. أمهات المؤمنين‎) — Мөхәммәт Пәйғәмбәргә хәләл ефет булған ҡатындар. Тарихсы Әл-Мәсуди «Муружуҙ-ҙәһәб»[13] тигән китабында Пәйғәмбәребеҙҙең 15 ҡатыны булған, тип яҙа. «Сирейи-Ибн Һишам» китабында 11 ҡатын телгә алына[14], шулай уҡ копт Мәрйәм һәм Өммө-Шәрик Ғазийә исемдәре бар[15]. Йософ Кардауи туғыҙ ҡатын тип яҙған, мәгәр Хәдижә (Хәдисә) әйтелмәгән; Ибн Һишам әйтеүенсә, былар Пәйғәмбәребеҙҙән һуң вафат булған. Уотт Монтгомери, күп ҡәбиләләр Мөхәммәт Пәйғәмбәргә туған булып күренергә тырышып, Уның ҡатындары һанын бик арттырып әйтелгән булыуы ла мөмкин, ти. Ул Хәҙисәне (р. ғ.) лә телгә алып, ике кәнизәкте лә әйтеп, 11 ҡатын һанай[16].

Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡатындарына Аллаһы тәғәләнән дүрттән артыҡ ҡатынға өйләнеүҙе тыйыу килгәнгә тиклем өйләнгән булған.[17]. Ғиффәтле Ғәйшәнән (р. ғ) башҡа ҡатындары уға сыҡҡансы ирҙә булған. Һәммә ҡатындары ла өммел мөьминин (мөьминдәрҙең инәләре) дәрәжәһенә эйә булған".

Балалары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Төп мәҡәлә: Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең балалары

Ҡасим — Мәккәлә тыуған, 17 айлыҡ сабый ғына сағында вафат булған.

Зәйнәб — Мәккәлә тыуған.

Руҡайя — Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡыҙы (башҡ. {{{1}}} Раҡия, Орҡоя) — Мәккәлә тыуған[18]

Фатима (Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡыҙы) — Мәккәлә тыуған

Үмм Күлсүм (башҡ. {{{1}}} Өммөгөлсөм) Ислам иңгәс донъяға килгән

‘ Абдуллаһ — атаһына рисаләт инә башлағас тыуған, сабый сағында үлеп ҡалған.

Ибраһим — Һижрәнең 9-сы йылында тыуған.

Мөхәммәтҙең ҡыҙы Фатима р.ғ. генә атаһынан ҡалып баҡыйлыҡҡа күскән[19].

Мәҙинә ҡалаһы. Был мәсет эргәһендә Мөхәммәтҙең һәм яҡындарының ҡәберҙәре

  • Был фотола Мәҙинә ҡалаһы. Был мәсет ихатаһы эсендә Мөхәммәтҙең һәм яҡындарының ҡәберҙәре

Мөхәммәт Пәйғәмбәр башҡорттарҙың рухи донъяһында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ислам динетарихи Башҡортостанға VIII—IX быуаттарҙа уҡ үтеп инә башлай, быға башҡорттар һәм мосолман илдәре араһында урынлаштырылған сауҙа-иҡтисади бәйләнештәр булышлыҡ иткән. Башҡортостандың Ишембай районындағы Левашёв ҡәберлеге Уралдың тәүге мосолман археологик ҡомартҡыһы булып иҫәпләнә[20]..

Ислам дине Мөхәммәт Пәйғәмбәр (с.ғ.с.) исеменән айырылғыһыҙ һәм әлбиттә шул ваҡыттан уҡ уның тормош юлын, уның аша кешелеккә иңдерелгән Ҡөрьән Кәримде, сөннәте (хәҙистәрҙе) өйрәнәләр. Хәҙистәр буйынса йәшәү иһә — ул Мөхәммәтҙең тормош өлгөһө буйынса йәшәү[21].

Ҡөрьән Кәримде башҡорттар иң Изге Китап һанап, ятҡа бикләгәндәр, бик ҙур аҡсалар түгеп, һатып алғандар. Ҡөрьән Кәрим мотивтары эпостарға ла инеп киткән[22]

Ислам ҡабул иткән башҡорттар был изге исемде балаларына ла ҡуша башлайҙар. Үҙенең исемен генә түгел,Мөхәммәтҙең Ҡөрьәнде, мосолман йәшәү рәүешен, ҡануниәтен аңлатып биргән һүҙҙәре, дини йолалар хаҡында әйткәндәре тупланмаһын аңлатҡан Хәҙис һүҙен дә, Пәйғәмбәрҙе ололап атаған ҡушаматтарҙы ла, уның ғаилә ағзаларының исемдәрен дә балаларына ҡушалар.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ Record #97245226 // VIAF (билдәһеҙ) — Даблин: OCLC, 2003.
  2. ↑ Real Academia Española, Asociación de Academias de la Lengua Española Diccionario de la lengua española (исп.) — Real Academia Española, 2014.
  3. ↑ الذهبي ش. ا. سير أعلام النبلاء (ғәр.) — 1 — بيروت: مؤسسة الرسالة, 1985. — т. سيرة 1. — бит 36.
  4. ↑ المباركفوري ص. ا. الرحيق المختوم (ғәр.) — 1976. — бит 588. — ISBN 978-1-59144-070-3
  5. ↑ Mohammad M. N. Did Prophet Muhammad SAW Have Red Hair (ингл.) // (unknown type)
  6. ↑ Точная дата рождения достоверно неизвестна, преимущественно указывают 570 и 571 гг. См. Ризванов М. Р. Мухаммад — основатель новой конфессиональной общности арабов : Дис. … канд. филос. наук : Махачкала, 2005 (афтореферат).
  7. ↑ Кем ул Мөхәммәт?[1] 2018 йылдың 11 ғинуар көнөндә архивланған..
  8. ↑ Jean-Louis Déclais, Names of the Prophet, Энциклопедия Корана
  9. ↑ Сафи ар-Рахман аль-Мубарак Фури. Жизнь пророка Мухаммеда. — С. 236.
  10. ↑ Ахмад ибн Ханбал, Муснад, 5, 266
  11. ↑ Аль-Буты Р. Фикх ас-сира ан-набавия [Понимание жизнеописания Пророка]. Каир: ас-Салям, 1999, с. 34.
  12. ↑ Родословная Пророка
  13. ↑ «Муруджуз-захаб» т.2, стр. 282—283
  14. ↑ Жёны Пророка — Жизнь пророка Мухаммада
  15. ↑ «Тарихи-Йакуби», в переводе на перс. яз., т. 1, стр. 452—455
  16. ↑ М. Уотт. Мухаммад в Медине
  17. ↑ Юсуф аль-Карадави, глава Международной ассоциации улемов. Из книги «Современные фетвы» 2010 йылдың 17 октябрь көнөндә архивланған.
  18. ↑ Руҡайя -Мөхәммәт Пәйғәмбәр ҡыҙы
  19. ↑ http://islamdag.ru/book/30138
  20. ↑ Ахмад Макаров.
  21. ↑ Мустафа Авлийаи. И. К. А. Ховард. Хадисоведение. Москва: «Исток», 2010
  22. ↑ Башҡорт эпостарында Инжил һәм Ҡөрьән-Кәрим мотивтары 2019 йылдың 2 июнь көнөндә архивланған.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Вәлиева М. Ғ., Үтәбай-Кәрими Р. Мөхәммәт // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.

https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Мөхәммәт_(Пәйғәмбәр)&oldid=2117934 ҡабул ителгән