Йонос (Салауат районы)

Ауыл
Йонос
55°03′33″ с. ш. 58°04′00″ в. д.
Ил	Рәсәй Федерацияһы
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Салауат районы
Тарихы һәм географияһы
Сәғәт бүлкәте	UTC+6:00
Халҡы
Халҡы	▼205 чел. (2020)
Һанлы идентификаторҙар
Почта индексы	452481
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 247 805 005
ОКТМО коды	80 647 405 121

Йонос (рус. Юнусово) — Башҡортостандың Салауат районындағы ауыл, Әлкә ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 248 кеше. Почта индексы — 452481, ОКАТО коды — 80247805005.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 8 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Әлкә): 4 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Кропачево): 11 км

Тарихы

Шуҡшиҙе йылғаһы буйындағы (1816 йылда Сукрумеда шишмәһе күрһәтелгән) Йонос ауылында 1795 йылда 20 хужалыҡта 117 кеше йәшәгән.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Теркәү йылы	Улус, ауыл советы	Өйәҙ, кантон, район	Губерна, Республика	Дәүләт
1757	улусы	Троицк өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй Империяһы
1816	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1834	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1847	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1859	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1895	Нәсибаш улусы	Златоуст өйәҙе	Өфө губернаһы	Рәсәй империяһы
1920	Нәсибаш улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	РСФСР
1926	Нәсибаш улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	СССР
1935	Әлкә ауыл советы	Малаяҙ районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1941	Әлкә ауыл советы	Салауат районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1990	Әлкә ауыл советы	Салауат районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XIX быуаттың икенсе яртыһындағы үҫеше

1816 йылда Йонос ауылында 21 хужалыҡта 140 кеше йәшәгән, шуларҙан Ҡыр-Көҙәй ырыуының 2 һәм Шайтан-Көҙәй ырыуының 6 ир-егетен, бер ниндәй килешеүһеҙ-ниһеҙ, керҙәш итеп алғандар.

1816 йылғы VII рәүизендә ауылға нигеҙ һалыусының 67 йәшлек улы Сәркиш Йоносов һәм уның улдары Битенбай, Зәйнетдин, Сөләймән һәм Сәлих иҫәпкә алынған.

1842 йылда 201 кешегә 58 сирек ужым һәм 237 яҙғы ашлыҡ сәселгән. Картуф сәсеү һиҙелерлек тарала башлаған, 12 сирек бәрәнге сәселгән.

33 хужалыҡта 207 ат, 162 һыйыр, 43 һарыҡ 93 кәзә булған. Умартасыларҙың 42 солоғо һәм 24 умартаһы булған. XIX быуат дауамында мәсет иҫәпкә алынып килгән. Йонос ауылында икмәк мөгәзәйе һәм мануфактура кибете булған.

1859 йылғы X йәниҫәптә 40 хужалыҡта 254 кеше йәшәй.

1895 йылда 60 хужалыҡта 191 ир-ат һәм 145 ҡатын-ҡыҙ теркәлгән.

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше

1920 йылғы совет йәниҫәбе Йонос ауылының 78 хужалығында 190 ир-ат һәм 196 ҡатын-ҡыҙ йәшәгәнен күрһәтә.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	248	118	130	47,6	52,4

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001. – 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)
• tv-rb.ru/teleproekty/poznavatelno-razvlekatelnye/bashkorttar/

Әҙәбиәт

• Гвоздикова И.М. Салават Юлаев. Следственные материалы. Уфа, 1992.
• Ахмадиев Б.Х., Гафаров Х.А., Гибадуллин В.Г. На земле легендарного Салавата. Уфа, 1988.
• Асфандияров А.З. История сёл и деревень Башкортостана (справочник). Уфа: Китап, 2001; книга 9, с. 130-139
• Хисамитдинова Ф.Г. Башкирская ойконимия XVI-XIX вв. Уфа, Башкирское книжное издательство, 1991.