Исландия

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Исландия
Ísland
Flag of Iceland.svg Исландия гербы
Флаг
Гимн: «Lofsöngur»
Iceland (orthographic projection).svg
Үҙаллылыҡ датаһы 17 июнь 1944Даниянан)
Рәсми тел Исланд теле
Баш ҡала Рейкьявик
Эре ҡалалар Рейкьявик, Коупавогюр, Хабнарфьордюр, Акюрейри
Идара итеү төрө Парламент республикаһы
Президент

Премьер-министр

Guðni Th. Jóhannesson
 Bjarni Benediktsson
Дәүләт дине Лютеранлыҡ (Исландия сикәүе)
Территория
• Бөтәһе
• % һыу өҫтө
105
103 125 км²
2,7
Халыҡ
• Һаны (2021)
• Халыҡ тығыҙлығы

368 590[1] чел. (181)
3,08 чел./км²
ЭТП (ППС)
  • Бөтәһе
  • На душу населения

19,82 млрд[2] долл.
54 482[2] долл.
ЭТП (номинал)
  • Бөтәһе
  • Бер кешегә

20,81 млрд[2] долл.
57 189[2] долл.
ИЧР (2020) 0,949[3] (очень высокий) (4 урын)
Этнохороним исландар
Валюта Исландская крона, (ISK, код 352)
Интернет-домен .is
Код ISO IS
МОК коды ISL
Телефон коды +354
Сәғәт бүлкәте 0

Исландия (исл. Ísland‎, [ˈistlant]  — «Боҙҙар иле» йәки «Боҙло ил») — Төньяҡ Европаның көнбайышында, Атлантик океандың төньяғында (Бөйөк Британиянан төньяҡ-көнбайыштараҡ) урынлашҡан утрау-дәүләт. Төньяҡта һәм төньяҡ-көнсығышта Төньяҡ Боҙло океан һыуҙары йыуа. Дәүләт территорияһы майҙаны 103 мең км² булған шул уҡ исемле утрауҙан һәм уның эргәһендәге ҙур булмаған утрауҙарҙан тора. Европала иң аҙ халыҡлы ил[4].

Исландияның баш ҡалаһы һәм иң эре ҡалаһы — Рейкьявик, унда (тирә-яҡ райондар менән бергә) илдең 65 проценттан ашыу халҡы йәшәй. Исландия — Урта Атлантик һыртта диңгеҙ кимәленән бейектә урынлашҡан берҙән-бер өлөшө, уның үҙәк яҫы таулығында вулкандар даими атыла[5][6]. Илдең эске өлөшө ҡомло һәм лава баҫыуҙары, тауҙар һәм боҙлоҡло яҫы таулыҡ, уйһыулыҡ аша диңгеҙгә бик күп боҙлоҡ ағымдары аға. Исландияны Гольфстрим ағымы йылыта һәм, Поляр түңәрәк артындағы юғары киңлектә булыуына ҡарамаҫтан, климаты уртаса. Юғары киңлектә һәм океан араһында урынлашыуы арҡаһында бында йәй һалҡынса, ә утрауҙарҙың күбеһендә поляр климат хөкөм һөрә.

"Исландияға күсеп ултырыу тураһында китап"та (Книга о заселении Исландии) яҙылыуынса, беҙҙең эраның 874-се йылдарында Исландияға күсеп килеү башлана. Норвегия юлбашсыһы Ингольф Арнарсон утрауҙа тәүге даими йәшәүсе булып тора[7]. Артабанғы быуаттарҙа норвегтар һәм башҡа скандинавтар Исландияға килә һәм үҙҙәре менән гэль сығышлы трэлдарҙы (ҡолдарҙы) алып киләләр.

Утрау менән урындағы парламент — альтинг етәкселегендә бойондороҡһоҙ берләшмә идара итә, ул донъялағы иң боронғо закондар сығарыу органдарының береһе була. Ун өсөнсө быуатта граждандар сыуалыштары осоронан һуң Исландия Норвегия хакимлығына күсә. 1397 йылда Кальмар союзын төҙөү Норвегия, Дания һәм Швеция короллектәрен берләштерә. Был берлеккә Исландия Норвегия артынан инә, 1523 йылда Швеция союздан сыҡҡандан һуң, Дания хакимлығы аҫтына эләгә. 1550 йылда Дания короллеге Исландияла лютеранлыҡты көсләп индерә[8].

Француз революцияһынан һәм Наполеон һуғыштарынан һуң Исландияның бойондороҡһоҙлоғо өсөн көрәше билдәле бер форма ала һәм 1918 йылда Исландия Короллеге булдырыла. Икенсе донъя һуғышы осоронда Дания оккупацияһы ваҡытында Исландия 1944 йылда республика булыу өсөн тауыш бирә, шуның менән Дания менән ҡалған формаль бәйләнештәрҙе өҙә.

ХХ быуатҡа тиклем Исландия башлыса балыҡсылыҡ һәм ауыл хужалығына бәйле була. Икенсе донъя һуғышынан һуң Маршалл планы буйынса балыҡсылыҡты индустриалләштереү һәм ярҙам күрһәтеү арҡаһында Исландия донъяның иң бай һәм үҫешкән илдәренең береһенә әүерелә. 1994 йылда ул Европа иҡтисади зонаһының бер өлөшө булды, был ил иҡтисадын финанс, биотехнология һәм етештереү кеүек тармаҡтарға тағы ла үҙгәртә (диверсификациялай). Исландия Иҡтисади хеҙмәттәшлек һәм үҫеш ойошмаһының башҡа илдәре менән сағыштырғанда сағыштырмаса түбән һалымлы баҙар иҡтисады менән айырылып тора[9]. Илдә скандинавия моделе эшләй, ул граждандарға дөйөм медицина хеҙмәтләндереүе һәм юғары белем биреүҙе тәьмин итә[10]. Исландия донъяла демократия һәм тигеҙлек индекстары буйынса юғары урынды, өлкәндәр именлеге буйынса өсөнсө урынды биләй. 2020 йылда БМО-ның кеше үҫеше индексы буйынса донъяла дүртенсе урында тора[11]. Ил тулыһынса тиерлек яңыра торған энергия сығанаҡтары ҡуллана.

Күпселек исландтар — норвег һәм гэл күскенселәренең вариҫтары. Исланд теле — төньяҡ герман телдәренең береһе — иҫке норвег теленән килеп сыҡҡан һәм фарер теле менән тығыҙ бәйләнгән.

Илдең мәҙәни мираҫы традицион исланд аш-һыуы, исланд әҙәбиәте һәм урта быуат сагаларынан ғибәрәт.

Исландиялы халыҡ НАТО ағзаһы булған илдәр араһында иң аҙы, шулай уҡ Исландия — яр буйы һағы булмаған берҙән-бер ил[12].

Этимологияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Исланд сагалары мәғлүмәттәре буйынса, утрауҙы викингтар IX быуаттың 60-сы йылдарында аса һәм утрауҙы ҡаплаған боҙҙоң күплеге өсөн Ísland «боҙ иле» (ís «боҙ», land «ил») тип аталған; шул уҡ ваҡытта ҡаршы ярға төшкән тағы бер викинг уны Snjøland — «ҡарлы ил» тип атай.

Икенсе гипотезаға ярашлы, утрау тәүҙә швед викингы Гардар Сваварсон исеменән — Гардархоульмюр («Гәрәҙәр утрауы») тип аталған, уны Исландияла йәшәгән беренсе скандинав тип иҫәпләйҙәр. Шуға ҡарамаҫтан, утрауға Island исеме бирелә, ул үҙенең тәбиғи шарттары арҡаһында бик ҡулай[13].

Иҡтисады[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Тингветлирҙа геотермаль электр станцияһы

Элек Исландияның тулыһынса тиерлек төп килем сығанағы булып балыҡ тотоу һәм балыҡ эшкәртеү тора (2001 йылда сәнәғәттең 32 проценты).

Һуңғы йылдарҙа яңыртыла торған энергияның арзанайыуы (башлыса, илдең гидроэнергетикаһын формалаштырған геотермаль һыу сығанаҡтары) нигеҙендә сәнәғәтте интенсив диверсификациялау бара.

Исландия хөкүмәте алюмин иретеү заводтарын төҙөү буйынса күләмле программа иғлан итте.

Шулай уҡ биотехнология, туризм, банк бизнесы, мәғлүмәт технологиялары әүҙем үҫешә.

Халыҡ мәшғүллеге структураһы буйынса Исландия сәнәғәте үҫешкән илдәргә ҡарай: ауыл хужалығында — 7,8 %, сәнәғәттә — 22,6 %, ә хеҙмәттәр күрһәтеү өлкәһендә эшкә һәләтле халыҡтың 69,6 % мәшғүл.

2008 йылдағы донъя финанс көрсөгө Исландияға ла ҡағыла. Исланд кронаһының курсы 60 процентҡа төшә, фонд баҙары бик ныҡ түбәнәйә. Илдең банк системаһында етди проблемалар башлана — ил ғәмәлдә банкротлыҡ сигендә була. Көрсөк хеҙмәт баҙарына һиҙелерлек йоғонто яһай, сөнки эшһеҙлек кимәле рекордлы 9,4 процентҡа етә. 2016 йылда Исландияла уртаса эш хаҡы айына 617 000 крона[14] (€ 4551,18, тулайым) һәм айына 428 000 крона[15] (€ 3156,78, нетто) тәшкил итә.

Ҡораллы көстәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Исландияның даими ҡораллы көстәре юҡ, шуға күрә оборонаға дәүләт сығымдары символик — 2005 йылда республика бюджетының 0,1 проценты[16]. Хәрбиләштерелгән структураларҙан яр буйы һаҡсылары бар. Тыныс ваҡытта башҡа ҡораллы формированиелар юҡ.

Илде обороналау НАТО тарафынан башҡарыла. Исландия, күмәк протест акцияларына ҡарамаҫтан, НАТО-ға тәүгеләрҙән булып (1949 йылдың 4 апреле) инә. Баш ҡаланан алыҫ түгел Кеблавик ҡалаһында Төньяҡ Атлантик Альянстың авиабазаһы урынлашҡан (2006 йылдың 30 сентябренән база эшмәкәрлеген туҡтата, әммә инфраструктураһы һаҡлана).

Forbes журналы мәғлүмәттәре буйынса, Исландия тыныслыҡты яҡлау буйынса донъяла 1-се урынды биләй (2011).

Халҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2020 йылда Исландия халҡының енси һәм енес пирамидаһы
Исландтар

Исландия халҡы 350 меңдән ашыу кеше тәшкил итә (2018 йылға ҡарата). Бөтә донъя банкы һәм Исландия статистикаһы мәғлүмәттәре буйынса, 2017 йылда Исландияла тыуым тарихи кимәлгә төшә, әммә утрауҙа тыуым үлем осраҡтарына ҡарағанда 30-40 процентҡа юғары. Халыҡтың үҫешен шулай уҡ иммигранттар тәьмин итә, улар дәүләт биләмәһендә күбәйгәндән-күбәйә бара — 2017 йылда дөйөм халыҡ һанынан 11 процент[17].

Халыҡтың 16 % — ауыл хужалығында, 21 % — балыҡсылыҡта, 18 % — сәнәғәттә һәм һөнәрселектә, 25 % — сауҙа һәм транспортта, 10 % башҡа өлкәләрҙә мәшғүл.

Миграция[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Илдән миграция кимәле лә бик түбән; исландтарҙың күбеһе Бөйөк Британия, Норвегия һәм башҡа илдәргә уҡырға барһа ла, һәр ваҡыт тиерлек тыуған иленә ҡайта. Шуға ҡарамаҫтан, Исландияла эске миграция кимәле бик юғары. Күп кенә Исландиялар Рейкьявикка һәм уның тирә-яғына бәләкәй генә балыҡсылар ауылдарынан күсеп, иң яҡшы эшкә һәм торлаҡҡа өмөт итә. Хөкүмәт бының менән көрәшергә тырыша, сөнки күп кенә ауылдар, хатта оҙаҡ йылдар йәшәп килгән ҡалалар ҙа ошо рәүешле ташландыҡ хәлдә. Һуңғы ваҡытта был тенденция туҡтап бара. Исландтарҙың иң ҙур диаспораһы Канадала урынлашҡан — 100 меңләп кеше, иң ҙуры — Манитобела һәм Британия Колумбияһында. АҠШ-та 50 меңгә яҡын Исландия кешеһе йәшәй.

Телдәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Исланд теленең яңғырашына миҫал
исланд телендә китап

Исландияның берҙән-бер дәүләт теле — исланд теле — һинд-европа телдәре ғаиләһенең герман тармағына (скандинавия телдәренә) инә. Герман телдәре араһында ул бөгөн иң боронғоһо һанала һәм боронғоскандинав теленә оҡшаш; күп йылдар дауамында Исландияла тел пуризмы сәйәсәте алып барыла. Был күп кенә Исландтар өсөн туған тел. Уның диалект айырмалыҡтары күп түгел[18].

Дин[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Хадльгримскиркья — Рейкьявиктағы лютеран сиркәүе

Исландияның төп конфессиялары булып Исландияның инжил лютеран сиркәүе тора, ул 1540 йылда рәсми булып китә (ул саҡта Исландия Данияныҡы була), уны илдең дөйөм халҡының 69,9 проценты тәшкил итә. Халыҡтың 3,8 проценты — католицизм, 2,9 % — Рейкьявик ирекле сиркәүе ағзалары, 2 проценты — Хабнарфьордюр ирекле сиркәүе ағзалары, 1,1 % исланд мәжүсиҙәре, 1 проценты — башҡа лютеран конгрегациялары ағзалары, 4 проценты — башҡа конфессиялар ағзаһы. 6,1 % ниндәй ҙә булһа дингә тап килмәй, 9,2 % яуап бирмәй[19].

2016 йыл башында баҫылып сыҡҡан һорау алыу һөҙөмтәләре күрһәтеүенсә, исландтарҙың яртыһынан аҙырағы үҙҙәрен дини һәм йәштәрҙең 40 проценттан ашыуы атеист тип иҫәпләй. Дин Рейкьявиктан ситтә киң таралған: баш ҡалала йәшәүсе һорау алыныусыларҙың 56,2 проценты үҙҙәрен христиан тип танытҡан, ә илдең башҡа территорияларында христиандарҙың өлөшө — 77 — 90 %. Һорау алыу шулай уҡ быуындарҙың диндарлығы айырмаһын күрһәтә: һорау алынған йәштәрҙең береһе лә (25 йәшкә тиклемгеләр) Ерҙең барлыҡҡа килеүе тураһындағы Библия тарихына ышанмай[20].

Мәҙәниәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Халыҡ бейеүе. Исафьордюрҙағы милли музей

Байрамдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Исландияла 24 декабрҙә Йоль байрамы, ҡыш уртаһында мәжүси байрам. Ул, ҡышҡы ҡояш торошо төнөнән башлап, 12 төн дауам итә. Байрам итеү йолалары Раштыуа байрамына оҡшаш. Өйгә ылыҫлы ағастар килтерелә, бүләктәр һәм конкурстар әҙерләнә, мәңге йәшел ағастарҙың ботаҡтары уйынсыҡтар һәм гирляндалар менән биҙәлә. Йоль ағасы аҫтына бүләктәр һалалар.

17 июнь — Исландия бойондороҡһоҙлоғо көнө (республиканы иғлан итеү көнө). Был көндө парадтар үткәрелә, ә байрам персонаждарының береһе — Исландия образын кәүҙәләндергән Тау эйәһе образы[20].

Спорт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1935 йылдан Исландияла 50 километрлыҡ Фоссаватн (инглизсә) саңғы марафоны үтә, ул 2014 йылда Worldloppet федерацияһы составына индерелә.

2016 йылда Исландияның футбол буйынса йыйылма командаһы Францияла Футбол буйынса Европа чемпионатында ҡатнаша. Финалдың 1/8 өлөшөндә Исландия спортсылары, футбол буйынса Англия йыйылмаһын 2:1 иҫәбе менән отоп, Исландия футболы тарихында иң яҡшы һөҙөмтәгә өлгәшә. Сирекфиналда Исландия йыйылмаһы хужаларҙан — Франция йыйылмаһынан 5:2 иҫәбе менән еңелә.

2018 йылда Исландия йыйылма командаһы Рәсәйҙә футбол буйынса 2018 йылғы донъя чемпионатында ҡатнаша, донъя чемпионаттарында халыҡ һаны буйынса иң бәләкәй ил була[21]. Донъя чемпионатында Исландия йыйылма командаһы Аргентина йыйылма командаһы менән тигеҙ иҫәпкә уйнай.

Мәғариф[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Утрауҙа 1903—1904 йылдарҙа тәүге 50 заманса мәктәп булдырыла, уларҙың үҙенсәлеге шунда: уҡытыусылар уҡыусыларҙың өйҙәренә барып кәңәштәр бирә[22]. 1910 йылда 10 йәштән 14 йәшкә тиклемге балаларға мотлаҡ белем биреү индерелә. Артабан мәжбүри белем алыу осоро әкренләп арта бара: 1936 йылда 7 йыл, 1946 йылда — 8 йыл, 1984 йылда — 9 йыл, 1990 йылда — 10 йыл[22]. 2010 йыл башына илдә 213 мәктәп була, шуларҙың 6-һы — шәхси мәктәп[22]. 1995 йылдан — 6-нан 16 йәшкә тиклем уҡыу мотлаҡ[23]. Әлеге ваҡытта мәктәптәрҙә ике сит телде: 6 кластан дат телен һәм 7 кластан инглиз телен өйрәнеү мотлаҡ[24].

2013 йылдың 7 февралендә Акюрейри университеты һәм Исландия сит ил эштәре министрлығы ҡарамағындағы Боргир тикшеренеү үҙәге Исландияның Арктика хеҙмәттәшлеге селтәрен (IACN) аса. Был коммерцияға ҡарамаған, хөкүмәткә ҡарамаған ойошма, уның төп маҡсаты Исландияның дәүләт һәм шәхси ойошмалары, учреждениелары, предприятиелары һәм арктик мәсьәләләр менән шөғөлләнеүсе органдар араһында хеҙмәттәшлеккә булышлыҡ итеү[25][26].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Население увеличилось на 570 человек в четвёртом квартале 2020 года. Дата обращения: 18 март 2021. Архивировано 20 апрель 2021 года.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Report for Selected Countries and Subjects. Дата обращения: 28 ғинуар 2021. Архивировано 5 февраль 2021 года.
  3. Human Development Indices and Indicators 2020 (ингл.). Программа развития ООН. — Доклад о человеческом развитии на сайте Программы развития ООН. Дата обращения: 27 декабрь 2019. Архивировано 16 апрель 2020 года.
  4. Statistics Iceland (ингл.). Statistics Iceland[en]. Дата обращения: 16 июнь 2022. Архивировано 27 март 2020 года.
  5. Alison Rae. Earthquakes and Volcanoes. — Evans Brothers, 2008-11. — С. 9. — ISBN 978-0-237-53763-0.
  6. Mélody Philippon, Christoph Von Hagke, Jacqueline E. Reber, Alain Zanella. Cutting-Edge Analogue Modeling Techniques Applied to Study Earth Systems. — Frontiers Media SA, 2020-01-16. — С. 99. — ISBN 978-2-88963-286-2.
  7. Richard F. Tomasson. Iceland, the First New Society. — University of Minnesota Press[en], 1980. — С. 63. — ISBN 978-0-8166-0913-0.
  8. Jón R. Hjálmarsson. History of Iceland: From the Settlement to the Present Day. — Iceland Review, 1993. — 212 с. — ISBN 978-9979-51-071-0.
  9. OECD Tax Database (ингл.). Организация экономического сотрудничества и развития (25 ғинуар 2010). Дата обращения: 16 июнь 2022. Архивировано из оригинала 25 ғинуар 2010 года.
  10. Stefán Ólafsson. Wayback Machine (ингл.). borg.hi.is (12 май 2004). Дата обращения: 16 июнь 2022. Архивировано из оригинала 18 август 2005 года.
  11. United Nations. Human Development Report 2020: The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. — United Nations Development Programme, 2021. — С. 343—350. — ISBN 978-92-1-126442-5.
  12. The Military Balance 2014 (инг.) // The International Institute of Strategic Studies. — 2014-01. — Vol. 114, iss. 1. — P. 501–504. — ISSN 1479-9022&f=1003&t=1&v1=&f=4&t=2&v2=&f=21&t=3&v3=&f=1016&t=3&v4=&f=1016&t=3&v5=&bf=4&b=&d=0&ys=&ye=&lng=&ft=&mt=&dt=&vol=&pt=&iss=&ps=&pe=&tr=&tro=&cc=UNION&i=1&v=tagged&s=0&ss=0&st=0&i18n=ru&rlf=&psz=20&bs=20&ce=hJfuypee8JzzufeGmImYYIpZKRJeeOeeWGJIZRrRRrdmtdeee88NJJJJpeeefTJ3peKJJ3UWWPtzzzzzzzzzzzzzzzzzbzzvzzpy5zzjzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzztzzzzzzzbzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvzzzzzzyeyTjkDnyHzTuueKZePz9decyzzLzzzL*.c8.NzrGJJvufeeeeeJheeyzjeeeeJh*peeeeKJJJJJJJJJJmjHvOJJJJJJJJJfeeeieeeeSJJJJJSJJJ3TeIJJJJ3..E.UEAcyhxD.eeeeeuzzzLJJJJ5.e8JJJheeeeeeeeeeeeyeeK3JJJJJJJJ*s7defeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeSJJJJJJJJZIJJzzz1..6LJJJJJJtJJZ4....EK*&debug=false 0459-7222, 1479-9022. — DOI:10.1080/04597222.2014.871898.
  13. Поспелов, 2002, с. 174
  14. average salary iceland 2017-06. Архивировано 3 июль 2017 года.
  15. Tax liability | Ríkisskattstjóri. Rsk.is. Дата обращения: 27 март 2017. Архивировано 7 апрель 2017 года.
  16. Институт Европы РАН. Дата обращения: 2 июнь 2015. Архивировано из оригинала 8 сентябрь 2015 года.
  17. Уровень рождаемости в Исландии упал до исторического минимума. ТАСС (31 май 2018). Дата обращения: 31 май 2018. Архивировано 4 июнь 2018 года.
  18. ИСЛА́НДСКИЙ ЯЗЫ́К / А. В. Циммерлинг // Исландия — Канцеляризмы. — М. : Большая российская энциклопедия, 2008. — С. 18. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 12). — ISBN 978-5-85270-343-9.
  19. Iceland (ингл.). The World Factbook. Central Intelligence Agency.
  20. 20,0 20,1 0.0% of Icelanders 25 years or younger believe God created the world, poll reveals (ингл.). Icelandmag. Дата обращения: 26 март 2019. Архивировано 18 март 2019 года.
  21. Самая маленькая страна за всю историю едет на чемпионат мира по футболу. ИноСМИ.Ru (10 октябрь 2017). Дата обращения: 14 май 2020. Архивировано 20 сентябрь 2020 года.
  22. 22,0 22,1 22,2 Аксёнова Э. А. Особенности развития школьного образования в Исландии // Школьные технологии. — 2011. — № 5. — С. 120
  23. Аксёнова Э. А. Особенности развития школьного образования в Исландии // Школьные технологии. — 2011. — № 5. — С. 121
  24. Аксёнова Э. А. Особенности развития школьного образования в Исландии // Школьные технологии. — 2011. — № 5. — С. 124
  25. Арктическая энциклопедия / Коллектив авторов. — Litres, 2017. — С. 284. — 665 с. — ISBN 9785040717958.
  26. Launch of Icelandic Arctic Cooperation Network and arrival of first Nansen Professor (ингл.). News and Publications. Ministry for Foreign Affairs (12 февраль 2013). Дата обращения: 6 ноябрь 2017. Архивировано 7 ноябрь 2017 года.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]