Сәфәрғол
| Ауыл | |||
| Сәфәрғол | |||
|---|---|---|---|
| 54°14′42″ с. ш. 57°36′45″ в. д.HGЯO | |||
| Ил |
 Рәсәй Федерацияһы |
||
| Федерация субъекты | Башҡортостан | ||
| Муниципаль район | Белорет районы | ||
| Тарихы һәм географияһы | |||
| Сәғәт бүлкәте | UTC+6:00 | ||
| Халҡы | |||
| Халҡы | |||
| Һанлы идентификаторҙар | |||
| Почта индексы | 453560 | ||
| Автомобиль коды | 02, 102 | ||
| ОКАТО коды | 80 211 820 010 | ||
| ОКТМО коды | 80 611 420 176 | ||
|
|
|||
Сәфәрғол (рус. Сафаргулово) — Башҡортостандың Белорет районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 99 кеше[2]. Почта индексы — 453560, ОКАТО коды — 80211820010.
Этимологияһы
Ауыл антропонимдан — тәүге булып килеп төпләнгән кеше исеме менән рәсмиләшкән. Шул уҡ ваҡытта ул йәнә 3 исем менән билдәле булған: Туғанаш, Ҡыжат (Кижәт) һәм Шыршы[3].
Географияһы
Сәфәрғол ауылы Башҡортостандың Белорет районында, Эҫемдең һул ҡушылдығы Инйәр йылғаһы буйында урынлашҡан. Ауылға терәлеп тигәндәй Яңы Хәсән (2 км), Манышты (2 км), Көмбә (3 км), Инйәр (4 км), Түбәнге Төлмәй (5 км), Александровка (6 км), Рәүәт (6 км), Уҫманғәле (6км), Кәрпесте (7 км) ауылдары ята[4].
Тарихы
Сәфәрғол XVIII быуаттың 70-се йылдарында барлыҡҡа килгән. 1795 йылда унда 20 ир-ат һәм 11 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән йәмғеһе 7 йорт була. X рәүиздә 35 йортта 369 кеше йәшәгәне күрһәтелгән. 1920 йылда ауылда 75 йортта 371 кеше йәшәгән.
Тәүге төпләнеүсенең улы Мөхәмәтрәхим Сәфәрғолов 1777—1847 йылдарҙа йәшәгән. IX рәүиз бер оҙон ғүмерле кешене — 87 йәшлек Һөйәрғол Өмөтбаевты асыҡлаған.
Йәйләүҙәргә күсенеп йәшәү 10 майҙан 1 октябргә тиклем дауам иткән. Бының өсөн Убалы Ялан, Төлмәй йылғаһы буйын һайлағандар. XIX быуаттың 40-сы йылдары уртаһында 16 йортта 113 кеше йәшәгән, хужалыҡтарҙа 56 ат, 35 һыйыр, 40 һарыҡ аҫралған. Ауылдың бер кешеһе 18 бот яҙғы иген сәскән[3].
Ун туғыҙынсы быуатта Инйәр төбәгендә урман сәнәғәте буйынса эшмәкәрлек башлана. Артынса тау сәнәғәте лә барлыҡҡа килә. Суйын иретеү заводы асыла. Завод эшмәкәрлеге оҙаҡ йылдар Инйәр төбәге халҡының социаль статусын билдәләй. Сәфәрғолдар ҙа урмансылыҡ менән шөғөлләнеп кенә ҡалмай, заводты төҙөлөш материалдары, яғыулыҡ менән тәьмин итә, шулай уҡ һунарсылыҡ, балыҡсылыҡ менән шөғөлләнә[5]..
Халыҡ һаны
Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | |||||
| 2002 йыл 9 октябрь | |||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 99 | 52 | 47 | 52,5 | 47,5 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
- Район үҙәгенә тиклем (Белорет): 104 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Инйәр): 14 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Инзер): 4 км
Иҫкәрмәләр
- ↑ https://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ 1 2 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 111. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- ↑ Сафаргулово
- ↑ Культурно-историческое наследие села. 2018 йылдың 9 сентябрь көнөндә архивланған.
.png)
