Ғәбдөк
| Ауыл | |||
| Ғәбдөк | |||
|---|---|---|---|
| 54°27′08″ с. ш. 57°16′23″ в. д.HGЯO | |||
| Ил |
 Рәсәй Федерацияһы |
||
| Федерация субъекты | Башҡортостан | ||
| Муниципаль район | Белорет районы | ||
| Тарихы һәм географияһы | |||
| Сәғәт бүлкәте | UTC+6:00 | ||
| Халҡы | |||
| Халҡы | |||
| Һанлы идентификаторҙар | |||
| Почта индексы | 453564 | ||
| Автомобиль коды | 02, 102 | ||
| ОКАТО коды | 80 211 817 002 | ||
| ОКТМО коды | 80 611 417 106 | ||
| ГКГН номеры | 0520461 | ||
|
|
|||
.svg)
Ғәбдөк[2] (рус. Габдюково) — Башҡортостандың Белорет районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 558 кеше[3]. Почта индексы — 453564, ОКАТО коды — 80211817002.
Ауыл тарихынан
Башҡортостан Республикаһы Законына (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл) «Ғәбдөк» исеме менән ингән. Шул уҡ ваҡытта рәсми сығанаҡтарҙа «Ғәбдүк» исемендә күрһәтелә[4],[5].
Ауылдың икенсе боронғо исеме — Сысҡан.
1795 йылда — Инйәр йылғаһы буйында урынлашҡан Сысҡан (Ғәбдөк) ауылында 13 йорт-ихата булған, һәр береһендә 3-әр кеше йәшәгән. Бер йортта типтәр кешеһе булған.
1859 йылда — 200 кеше, 21 йорт-ихата
1920 йылда — 334 кеше, 66 йорт-ихата.
Ауыл исеме Ғәбдөк тигән антропонимдан алынған. Легенда буйынса Ғәбдөк менәнСысҡан ағалы-ҡустылы булған.
Улар бүләктәр алып, батшаға ҡалтағай менән барып, Инйәр йылғаһы буйында урынлашырға грамоталар алып ҡайтҡан (икенсе версия буйынса, уларҙың атаһы Ҡолман барған). Ғәбдөк ауылға нигеҙҙе хәҙерге урынына һалған, ә Сысҡан хәҙерге Кәрпесте ауылынан саҡ ҡына аҫтараҡ урынлашҡан. Ҡыҙғанысҡа күрә, ауыл Архангель заводы хужабикәһе графиня Коссоковская биләмәһенә индерелгән, һәм ауыл халҡына был урынды ташлап китергә тура килә. Ауыл халҡының күпселек өлөшө Ғәбдөк ауылының аръяҡ ярына килеп төпләнгән, шуға күрә хәҙерге ваҡытта тиклем ауылды ике исем менән атайҙар[6].
Йәйгеһен ауыл кешеләре Ташлуй тигән тау битендә йәйләү ҡорған. Ауыл кешеләре малсылыҡ, ҡортсолоҡ менән шөғөлләнгән[7].
Ә.З. Әсфәндиәровтың «История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий» тигән китабында Тамъян-Ҡатай кантоны Ҡатай улусына ҡараған Ғәбдөк ауылы тураһында бына ниҙәр яҙылған:
Ауылға тәүге булып килеп нигеҙләнгән кеше тураһында наҡыҫ мәғлүмәттәрҙе М. Ф. Чурконың «Башҡорт АССР-ының Тамъян-Катай кантонының тарихи очеркы» (Өфө, 1927) тигән китабынан алырға мөмкин. Унда XIX башында кантон ярҙамсыһы булып хеҙмәт иткән яһауыл Ғәбдөк Нуғай улы Яуғастиндың шәжәрәһе һүрәтләнгән.
Ғәбдөктәр Татлуй тауы битләүенә йәйләүгә күсеп йөрөгән. 29 йортта 196 кеше йәшәгән, 160 ат, 45 һыйыр, 46 һарыҡ, 15 кәзә тотолған. Малдар һаны тураһында һандар, күренеүенсә, ҙур түгел; улар хужалыҡтың рентабелле булмауын күрһәтә. Шуға күрә халыҡ солоҡсолоҡ (14 солоҡ) һәм умартасылыҡ (16 умарта) менән шөғөлләнгән, күрәһең.[8][9]
Өҙөктән күренеүенсә, Ташлуй хата менән «Татлуй» тип яҙылған. Кеше һәм малдар һаны нисәнсе йылға ҡарай икәне теркәлмәгән.
Ошо уҡ китаптағы 1920 йылда яҙып алған легенда буйынса, Инйәр йылғаһы буйҙарындағы ерҙәргә батшанан жалованный грамота килгән. Ҡолман тархандың Ғәбдүк, Сысҡан, Уҫманғәле, Йөйәк исемле улдары булған, улар шул исемдәге ауылдарға нигеҙ һалған[10]
Халыҡ һаны
Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Халыҡ иҫәбе | ||
|---|---|---|
| 2002[11] | 2009[11] | 2010[12] |
| 461 | ↗518 | ↗558 |
Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса (2002) төп халҡы — башҡорттар (99 %)[13]. 2009 йылдың 1 ғинуарына ауылда 518 кеше йәшәгән[7].
Географик урыны
- Район үҙәгенә тиклем (Белорет): 158 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Йөйәк): 8 км
Һылтанмалар
- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)
Иҫкәрмәләр
- ↑ https://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya
- ↑ Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.
- ↑ Башҡорт теленең академик һүҙлеге: 10 томда. Т. III: (В — И хәрефе) / Ф.Ғ. Хисамитдинова редакцияһында. — Өфө: Китап, 2012. — 864 б. ISBN 978-5-295-05607-9 (т. 3) ISBN 978-5-295-05388-7
- ↑ История и люди
- ↑ 7,0 7,1 Габдюково[ http://nasledie-sela.ru/places/BAK/1479/2669/ 2018 йылдың 10 ғинуар көнөндә архивланған.]
- ↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4. стр.111
- ↑ Чурко, М. Ф. Исторический очерк Тамьян-Катайского кантона А. Б.С. С.Р. (М. Ф. Чурко. Председ. Т.-Катайск. отд-ния О-ва по изучению Башкирии и завед. Кантонным музейным хранилищем) Издан под ред. Ш. Х. Сюнчелей. — Уфа : О-во по изучению Башкирии, 1927 (типо-лит. «Октябрьский натиск» Б. Ц.С. Н.Х.). — 50 с.
- ↑ Баязитова Юлиә. Тыуған ауылым тарихы
- ↑ 11,0 11,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
- ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — приложение в формате Excel 2016 йылдың 4 март көнөндә архивланған..
.png)
