Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы

Бойондороҡһоҙ Федератив Совет Республикаһы (12.03—30.12 1922) СССР составындағы союз республикаһы (1922 — 1936)
Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы
әзерб. Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikası әрм. Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն груз. ამიერკავკასიის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა
Флаг Гербы
Девиз: «әзерб.  Bütün ölkələrin proletarları, birləşin! әрм. Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք груз. : პროლეტარებო ყველა ქვეყნისა, შეერთდით! абх. :Апролетарцәа атәылақәа ӡегьы рҿы иҟоу, шәҽеидышәкыл! рус. Бөтә илдәрҙең пролетарийҙары, берләшегеҙ!»
←  ←  ←  ←   →  →  → 12 март 1922 — 5 декабрь 1936
Баш ҡала	Тифлис
Телдәр	урыҫ, грузин, әзербайжан, әрмән
Рәсми тел	урыҫ теле, Грузин теле, Әзербайжан теле и Әрмән теле
Аҡса берәмеге	Кавказ аръяғы һумы
Майҙаны	186,1 мең км2
Халҡы	6976,1 мең кеше (1932)
Идара итеү формаһы	совет республикаһы
ВКП(б)-ның беренсе секретаре
• 1922 — 1926	Григорий Константинович Орджоникидзе (тәүгеһе)
• 1932 — 1936	Лаврентий Павлович Берия (һуңғыһы)
РУВИКИ.Медиа файлдары

Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы (рус. Закавка́зская Социалисти́ческая Федерати́вная Сове́тская Респу́блика) (Кавказ аръяғы Федерацияһы, 1922 йылдың 13 декабренә тиклем Кавказ аръяғы Социалистик Совет Республикаларының Федератив Союзы тип атала) — 1922 йылдан 1936 йылдың 5 декабренә тиклем СССР составындағы союз республикаһы, СССР-ҙы ойоштороусы республикаларҙың береһе.

Тарихы

Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы 1921 йылдың ноябрендә Рәсәй Коммунистар партияһы Үҙәк Комитетының Кавказ бюроһы ҡарары һөҙөмтәһендә ойошторола, уны Владимир Ленин хуплай. Кавказ аръяғының берләшеүенә ихтилалдарҙы булдырмау һәм Граждандар һуғышы йылдарында Грузия, Әзербайжан, Әрмәнстан араһында өҙөлгән иҡтисади бәйләнештәрҙе тергеҙеү һәм Кавказ менән идара итеүҙе ябайлаштырыу кәрәклеге сәбәпсе була. Рәсми рәүештә (1922 йылдың 13 декабренә тиклем — Кавказ аръяғы Социалистик Совет Республикаларының Федератив Союзы) 1922 йылдың 12 мартында Тбилисиҙа өс республиканың Үҙәк башҡарма комитеты вәкилдәре ҡатнашҡан конференцияла ойошторола.

1922 йылдың 13 декабрендә Советтарҙың 1-се Кавказ аръяғы съезы (Баҡы) уны Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһына үҙгәртә. Шул уҡ ваҡытта уның составындағы республикаларҙың үҙаллылығы һаҡлана. 1936 йылда Азербайжан, Әрмәнстан һәм Грузияны Советтар Союзы составында үҙаллы союздаш республикалар тип иғлан иткән СССР Конституцияһы ҡабул ителеү һөҙөмтәһендә Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы бөтөрөлә.

Административ-территориаль бүленеше

Дәүләт ҡоролошо — федераль дәүләт. Бер нисә республикаға бүленә:

Әзербайжан Социалистик Совет Республикаһы, уға Нахичеван Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы һәм Таулы Карабах автономиялы өлкәһе инә,

Әрмән Социалистик Совет Республикаһы,

Грузия Социалистик Совет Республикаһы, уға Социалистическая Советская Республика Абхазия, Аджар Автономялы Совет Социалистик Республикаһы һәм Көньяҡ Осетия автономиялы өлкәһе инә.

1-се секретарҙары

• Григорий Константинович (Серго) Орджоникидзе: февраль 1922 — сентябрь 1926
• Иван Дмитриевич (Мамия) Орахелашвили: сентябрь 1926 — июнь 1929
• Александр Иванович Криницкий: ноябрь 1929—1930
• Виссарион Виссарионович Ломинадзе: ноябрь 1930 — декабрь 1930
• Лаврентий Иосифович Картвелишвили: декабрь 1930 — 11 ноябрь 1931
• Иван Дмитриевич (Мамия) Орахелашвили: 11 ноябрь 1931 — 17 октябрь 1932
• Лаврентий Павлович Берия: 17 октябрь 1932 — 23 апрель 1937

2-се секретарҙары

• 17.10.1932 — 1934 Жозеф Исаакович Меерзон
• 31.05.1934 — 1936 Сергей Александрович Кудрявцев

Халҡы

Файл:Zsfsr pop map.jpg

Милли составы (1926)

1926 йылда халҡы:

• Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы — 5 861 600 кеше; шул иҫәптән:
  • Әзербайжан ССР-ы — 2 314 600 кеше
  • Әрмән ССР-ы — 880 500 кеше
  • Грузия ССР-ы — 2 666 500 кеше

Кавказ аръяғы Социалистик Федератив Совет Республикаһы
Бөтәһе	5 861 600 кеше	100 %
Грузиндар	1 788 200 кеше	30,5 %
Әзербайжандар	1 652 800 кеше	28,2 %
Әрмәндәр	1 333 600 кеше	22,8 %
Урыҫтар	336 100 кеше	5,7 %
Осетиндар	133 300 кеше	2,3 %
Талыштар	77 000 кеше	1,3 %
Курдтар-мосолмандар	64 700 кеше	1,1 %
Гректар	57 100 кеше	1 %
Абхаздар	56 800 кеше	1 %
Лезгиндар	40 700 кеше	0,7 %
Украиндар 35 400 кеше	0,6 %
Йәһүдтәр	29 900 кеше	0,5 %
Таттар	28 400 кеше	0,5 %
Украинцы 18 200 кеше	0,3 %
Татарҙар	9900 кеше	0,2 %
Фарсылар	9400 кеше	0,2 %
Ассириялылар	3100 кеше	0,05 %
Курдтар-езидтар	2800 кеше	0,05 %
Удиндар	2400 кеше	0,04 %

Әзербайжан ССР-ы Бөтәһе 2 314 600 кеше 100 % Әзербайжандар 1 438 000 кеше 62,1 % Әрмәндәр 283 000 кеше 12,2 % Урыҫтар 220 500 кеше 9,5 % Талыштар 77 000 кеше 3,3 % Курдтар 41 000 кеше 1,8 % Лезгиндар 37 300 кеше 1,6 % Таттар 28 400 кеше 1,2 % Йәһүдтәр 20 600 кеше 0,9 % Украиндар 18 200 кеше 0,8 % Татарҙар 9900 кеше 0,4 % Фарсылар 9400 кеше 0,4 % Удиндар 2400 кеше 0,1 %

Әрмән ССР-ы]] Бөтәһе 880 500 100 % Әрмәндәр 743 600 84,45 % Әзербайжандар 76 900 8,73 % Урыҫтар 19 500 2,21 % Курдтар 15 700 1,73 % Гректар 3000 0,34 % Украиндар 2800 0,32 % Ассириялылар 2200 0,24 %

Грузия Социалистик Совет Республикаһы Бөтәһе 2 666 500 кеше 100 % Грузиндар 1 788 200 кеше 67 % Әрмәндәр 307 000 кеше 11,5 % Әзербайжандар 137 900 кеше 5,2 % Осетиндар 133 300 кеше 5 % Урыҫтар 96 100 кеше 3,6 % Абхаздар 56 800 кеше 2,1 % Гректар 54 100 кеше 2 % Украиндар 14 400 кеше 0,5 % Йәһүдтәр 9300 кеше 0,3 % Курдтар 8000 кеше 0,3 % Лезгиндар 3400 кеше 0,1 % Езидтар 2800 кеше 0,1 % Ассирийҙар 900 кеше 0,03 %

Галерея

• 

  Карта (1928)

• 

  Грузия ҡатын-ҡыҙы (символ)

• 

  Беренсе почта маркаһы. 1923 йыл

• 

  Һуңғы почта маркаһы. 1923 йыл

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

• Закавказская Социалистическая Федеративная Советская Республика // Большая российская энциклопедия [Электронный ресурс]. — 2016.
• Закавказская федерация // Евклид — Ибсен. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 9).
• Розенталь Д. Э. Большой справочник по русскому языку: Орфография. Пунктуация. Орфографический словарь. Прописная или строчная? (рус.) / Савчук С. О.. — Москва: Оникс, 2011. — 1008 с. — 5100 экз. — ISBN 978-5-488-02204-1.
• Лопатин В. В., Нечаева И. В., Чельцова Л. К. Прописная или строчная? Орфографический словарь (рус.) / Н. Уварова. — Москва: Эксмо, 2011. — 512 с. — 2500 экз. — ISBN 978-5-699-49001-1.

Һылтанмалар

• Высшие органы государственной власти ЗСФСР
• Совнарком СССР и союзных республик: Персональный состав, 1923—1991 (ЗСФСР)
• Багирова И. Интеграционные процессы на Южном Кавказе и политика великих держав в исторической ретроспективе XX века // Кавказ и глобализация. 2007. № 2. С.102-113.