Фтор

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Фтор
Асыу датаһы 1810
Химик формула F[1]
Хөрмәтенә аталған плавиковая кислота[d]
Электронная конфигурация 1s² 2s² 2p⁵ и [He] 2s² 2p⁵
Иреү температураһы −363 ± 1 ℉
Ионный радиус 1,33 ангстрем и 0,08 ангстрем
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе Неон
Рәсем
Атом һаны 9
Асыусы йәки уйлап табыусы Анри Муассан[d] и Андре-Мари Ампер
Әселәнеү дәрәжәһе −1
Ауырлығы 18,998403162 ± 5,0E−9 Массаның атом берәмеге[2]
Давление пара 1 ± 1 атмосфера
Элемент символы F[3]
Табылыу урыны Франция
Ҡайнау нөктәһе −307 ± 1 ℉
Электр кирелеге 3,98
Временное среднее значение предела допустимого воздействия 0,2 ± 0,1 mg/m³
Энергия ионизации 15,7 ± 0,1 электронвольт
IDLH 38,75 ± 0,01 mg/m³
PGCH коды 0289
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Фтор (лат. Fluorum), F — Менделеевтың периодик таблицаһының 7-се төп төркөмөндә, 9-сы һан аҫтында тороусы химик элемент. Фтор һарғылт төҫтәге газ, галогендарға инә.

Фтор исеме (грекса phthoros — үлем, емереклек) урыҫ телендә генә ҡулланыла, уны 1810 йылда А.Ампер тәҡдим итә. Күп телдәрҙә «флюор» һүҙе таралған.

Тарихи белешмә[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Фторҙың беренсе атамаһы — флюорит CaF2 — XV быуат аҙағында «флюор» (латинса fluo — ағам) исеме аҫтында яҙылған. Ирекле фторҙы 1986 йылда калий гидрофториды KHF 2 булған, шыйыҡ фторлы водородтың электролизы юлы менән А.Муассен таба.

Фтор химияһы 1930-сы йылдарҙан башлана, уны атом сәнәғәтендә ҡулланалар.

Тәбиғәттә таралышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ер ҡабығындағы уртаса 6,25 * 10−2% (масса буйынса) таралған. Фтор вулкан газдарында һәм термаль һыуҙарҙа бар.

Физик һәм химик үҙенсәлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Газ хәлендәге фторҙың тығыҙлығы 1,693 г/л, шыйыҡтыҡы — 1,5127 г/см3. Иреү температураһы −219,610 С, ҡайнау — −188,130 С. Фторҙың тышҡы электрон конфигурацияһы 2s 2 2р 5. Ҡушылмаларында оксидлашыу кимәле-1.

Фтор металдарҙың күпселеге менән бик актив тәьҫир итешә. Һелтеле һәм һелтеле-ер металдары менән һалҡында ла, Bi, Sn, Ti, Мо, W менән әҙ генә йылытҡанда, Hg, Pb, U, V менән бүлмә температураһында ялҡынланып барыусан. Ҡайһы бер металдар (Fe, Си, Al, Ni, Mg, Zn) менән тәьҫир итешкәндә һаҡлаусы яры хасил була, һәм реакция туҡтай.

Металдарҙың йәки металл булмағандарҙың галогенидтары фтор менән һалҡында ла тәьҫир итешә, фтор галогендарҙы алмаштыра.

Металдарҙың гидроксидтары менән тәьҫир итешкәндә, шул металдың фториды һәм кислород хасил була.

Фтор органик матдәләр менән бик актив реакцияға инә.

Ҡулланылышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Газ хәлендәге өс-фторлы хлорҙы СlF 3 (фторлаштырыусы агент), алты фторлы көкөрттө SF 6 (электротехник сәнәғәттә газлы изолятор) алыу өсөн ҡулланалар. Шыйыҡ фтор — ракета яғыулығы оксидлаштырғысы.

Шулай уҡ фосфорлы ашламалар етештергәндә ҡулланыла.

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ PubChem (ингл.)
  2. ↑ Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report) (ингл.) — IUPAC, 1960. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2019-0603
  3. ↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 370. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Фтор// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 28-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  • Рысс И. Г. Химия фтора и его неорганических соединений. М. Госхимиздат, 1966 г. — 718 с.
  • Некрасов Б. В. Основы общей химии. (издание третье, том 1) М. Химия, 1973 г. — 656 с.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Фтор&oldid=1981118 ҡабул ителгән