Самарий

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Самарий
Электр кирелеге 1,17
Асыу датаһы 1879[1]
Химик формула Sm[2]
Хөрмәтенә аталған Самарскит[d]
Ионный радиус 1,19 ангстрем, 1,27 ангстрем, 0,96 ангстрем, 1,08 ангстрем и 1,24 ангстрем
Ауырлығы 150,36 ± 0,02 Массаның атом берәмеге[3]
Рәсем
Атом һаны 62[4]
Элемент символы Sm[5]
Табылыу урыны Париж[1]
Асыусы йәки уйлап табыусы Лекок де Буабодран, Поль Эмиль[d][1]
Каноническая формула SMILES [Sm][2]
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Самарий (лат. Samarium, Sm) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор элементы. Тәртип номеры — 62. Лантаноидтар төркөмөнән. Ябай матдә самарий — ҡаты металл, аҡ төҫтә.

Символы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Самарий элементының символы — Sm (Самарий тип уҡыла).

Тарихы һәм атаманың килеп сығышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Элемент самарскит минералынан айырып алынған ((Y,Ce,U,Fe)3(Nb,Ta,Ti)5O16). Был минерал 1847 йылда урыҫ тау инженеры, полковник В. Е. Самарский-Быховец хөрмәтенә аталған (шул минерал өлгөһөн тикшеренеүгә алырға рөхсәте өсөн немец химигы Генрих Роза тәҡдиме буйынса)[6]. Самарскитта яңы, бығаса билдәле булмаған француз химик элемент табылған спектроскоп ысулы менән 1878 йылда Делафонтен һәм 1879 йылда Лекок де Буабодран тарафынан табылған. Был 1880 йылда швейцария химигы Ж. де Мариньяк асыш булыуын раҫлай. Элемент минерал буйынса самарий тип атала; был тарихта ысын кеше исеме бирелгән тәүге осраҡ, шуғаса мифологик персонаждар исеме ҡушыла торған булған[7][8]. Тәүге тапҡыр таҙа самарий ХХ быуат башында ғына бүлеп алына.

Тәбиғәттә[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ер ҡабығында самарий йөкмәткеһе — 8 г/т, океан һыуҙарында — 1,7·10−6 мг/л[9].

Ятҡылыҡтары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Самарий лантаноидтар составына инә, уларҙың ятҡылыҡтары Ҡытай, АҠШ, Ҡаҙағстан, Рәсәй, Украина, Австралия, Бразилия, Һиндостан, Скандинавия дәүләттәрендә табылған.

Сығарып алыу[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Металлик самарий етештереү структураһына һәм иҡтисади күрһәткестәргә ярашлы рәүештә, металлургия һәм электролитик ысулдар менән алына. Донъяла самарий сығарып алыу бер нисә йөҙ менән тонна тип баһалана, күбеһе монацит ҡомдан ион алмаштырыу ысулдары менән сығарыла.

Хаҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Самарий хаҡы таҙалығы 99-99,9 % 1 ҡойолмаларында 1 килограмы өсөн 50-60 доллар тирәһендә тирбәлә.

2014 йылда 25 грамм 99,9 % таҙалыҡ самарийҙы 75 евроға һатып алырға мөмкин булған.

Физик үҙенсәлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Самарий металы — тышҡы күренеше менән ҡурғашҡа, ә механик үҙенсәлектәре буйынса — цинкҡа оҡшаған.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Эмсли Д. Nature's Building Blocks: An A-Z Guide of the Elements (New Edition) — Издательство Оксфордского университета, 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 SAMARIUM (ингл.)
  3. ↑ Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305
  4. ↑ Химик элементтарҙың периодик системаһы — 1869.
  5. ↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
  6. ↑ Гейнрих Розе. Состав уранотантала и колумбита из Ильменских гор / Горный журнал, 1847, ч. II, кн. 4, с. 108—126.
  7. ↑ Chemistry in Its Element — Samarium, Royal Society of Chemistry.
  8. ↑ Samarium: History & Etymology.
  9. ↑ J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Самарий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 22-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

https://ba.ruwiki.ru/w/index.php?title=Самарий&oldid=1978493 ҡабул ителгән