Эрбий

Эрбий
	Эрбий
Асыу датаһы	1842
Химик формула	Er
Хөрмәтенә аталған	Иттербю[d]
Ионный радиус	0,89 ангстрем и 1 ангстрем
Ауырлығы	167,259 ± 0,003 Массаның атом берәмеге
Атом һаны	68
Элемент символы	Er
Электр кирелеге	1
Асыусы йәки уйлап табыусы	Карл Густав Мосандер[d]
Каноническая формула SMILES	[Er]
Барлыҡҡа килгән, эшләнгән	Монацит[d]
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

68	Эрбий
Er 167,26
4f¹²6s²

Эрбий (лат. Erbium, Er) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор химик элементы. Тәртип номеры — 68.

Лантаноидтарға һәм һирәк ер элементтарына (иттрий төркөмсәһе) ҡарай.

Символы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Эрбий элементының символы — Er (Эрбий тип уҡыла).

Тарих[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Эрбий 1842 йылда Мосандер Карл Густав тарафынан асыла.

Эрбийҙы 1843 йылда швед химигы Карл Густав Мосандер Иттербю ауылы эргәһендә табылған гадолинит минералынан айырып ала.

Ул Y₂O₃ концентратында ҡушылмалар таба һәм уларҙы өс фракцияға бүлә: иттрий, алһыу terbia (ул хәҙерге заманда эрбий элементы тип атала) һәм төҫһөҙ erbia (быныһы тербий элементы булған).

Эрбий менән тербийҙы күпмелер ваҡыт бутап та йөрөтәләр. Тербийҙы эрбий тип 1860 йылдан һуң үҙгәртәләр, эрбийҙы иһә тербий тип 1877 йылдан һуң атай башлайҙар.

Исеменең килеп сығышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Эрбий элементы атамаһын рәттән өс (эрбий, иттербий, иттрий) менән бергә — Стокгольм архипелагына ингән Ресарё утрауында урынлашҡан Иттербю ауылы хөрмәтенә исем алған.

Тәбиғәттә[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Монацит ҡом

Эрбийҙың кларкы ер ҡабығында (Тэйлор буйынса) — 3,3 г/т, океан һыуҙарындә йөкмәткеһе — 2,4·10⁻⁶^[4]. Был концентрациялар эрбийҙы Ер ҡабығында химик элементтар араһында таралыу буйынса 45-се урында билдәләү өсөн етерлек (йәғни, ул ҡурғашҡа ҡарағанда күберәк таралған).

Ятҡылыҡтары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Эрбий лантаноидтар составына инә, улар иһә бик һирәк осрай. Лантаноидтар АҠШ, Ҡаҙағстан, Рәсәй Украина, Австралия, Бразилия, Һиндостан, Скандинавияла осрай.

Сығарып алыу[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Эрбий (III) хлориды алһыу ҡояш нурҙары аҫтында алһыу булып күренә

Металлик эрбийҙы эрбий хлориды иретмәһе ErCl3 (ErF3) электролизы ярҙамында, шулай уҡ был тоҙҙарҙы кальцийтермик тергеҙеү юлы менән алалар.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ ^1,0 ^1,1 ERBIUM (ингл.)
↑ Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305
↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
↑ J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Кремлёв А. М., Менделеев Д. И.,. Эрбий // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Handbook of the Physics and Chemistry of Rare Earths / Ed.: Karl A. Gschneidner, Jr.; LeRoy Eyring. — Vol. 11. — Elsevier Science Publishers B.V., 1988. — 594 p. — ISBN 9780444870803.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

[_fe41ea09c09de0eb-1] 1,0 ^1,1 ERBIUM (ингл.)

[_1939fc4d25b11527-2] Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305

[_4522e15b36f230ae-3] Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14

[4] J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965

[1]

[2]

[3]

[4]

Тышҡы ресурстарға һылтанмалар
Словари и энциклопедии	Большая датская Большая китайская Большая норвежская Большая российская (старая версия) Большая российская (научно-образовательный портал) Britannica (онлайн) De Agostini Treccani Universalis Настольный
Библиографик каталогтарҙа	GND: 4152588-7 J9U: 987007552901505171 LCCN: sh85044573