Хабаровск крайы

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Рәсәй Федерацияһы субъекты

Хабаровск крайы

Хабаровск крайы флагы Хабаровск крайы гербы
Хабаровск крайы флагы Хабаровск крайы гербы

Хабаровск крайы

Административ үҙәк

Хабаровск

Майҙаны

4-се

- Барлығы
- һыу өҫтө %

787 633 км²
1,1

Халҡы

35-се

- Барлығы
- Тығыҙлыҡ

1 334 552[1] (2016)

1.69 кеше/км²

ТТП

34-се

- Барлығы (ағым. хаҡ.)
- Йән башына

351,3[2] млрд. һум (2010)

194,8 мең һум

Федераль округ

Алыҫ Көнсығыш

Иҡтисади район

Алыҫ Көнсығыш

Губернатор

Михаил Дегтярев (ваҡытлыса башҡарыусы)

Край Думаһы рәйесе

Ирина Зикунова

РФ субъекты коды

27

ISO 3166-2 коды

RU-KHA

Сәғәт бүлкәте

VLAT и Азия/Владивосток[d][3]

Хаба́ровск крайы (рус. Хаба́ровский край) — Рәсәй Федерацияһы субъекты, Алыҫ Көнсығыш федераль округы составына инә[4].

Административ үҙәге — Хабаровск ҡалаһы.

Хабаровск крайы 1938 йылдың 20 октябрендә СССР Юғары Советы Президиумының «Алыҫ Көнсығыш крайын Хабаровск һәм Диңгеҙ крайҙарына бүлеү тураһында указы» менән ойошторола.

География[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Хабаровск крайы төньяҡта — Магадан өлкәһе һәм Саха Республикаһы, көнбайышта — Амур өлкәһе, көньяҡта — Йәһүд автономиялы өлкәһе, Приморье крайы һәм Ҡытай Халыҡ Республикаһы менән сиктәш. Крайҙың төньяҡ-көнсығыш һәм көнсығыш ярҙарын Тымыҡ океандың Охот диңгеҙе, ә көньяҡ-көнсығыш ярҙарын Япон диңгеҙе һыуҙары йыуа. Майҙаны (787 633 км²) буйынса Рәсәй Федерацияһы субъекттары араһында Хабаровск крайы дүртенсе урынды биләй һәм илдең дөйөм майҙанының 4,5 % тәшкил итә.

Төп һырттары — Сихоте-Алинь, Сунтар-Хаята, Джугджур, Бурей, Дуссе-Алинь, Ям-Алинь. Иң бейек нөктәһе — Берилл тауы (2933 м), иң түбән нөктәһе — диңгеҙ кимәле. Крайҙың территорияһы көньяҡтан төньяҡҡа ҡарай 1800 км, көнбайыштан көнсығышҡа — 125—750 км һуҙылған.

Тарих[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Хабаровск крайы 1938 йылдың 20 октябрендә Алыҫ Көнсығыш крайын Хабаровск һәм Приморье крайҙарына бүлеү һөҙөмтәһендә ойошторолған.

Халҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рәсәй Дәүләт статистикаһы федераль хеҙмәте мәғлүмәттәре буйынса, край халҡы 1 334 552 (2016) кеше тәшкил итә. Халыҡ тығыҙлығы — 1.69 кеше/км2 (2016). Ҡала халҡы — 82.06 % (2015).

Хабаровск крайында 1989 йылда — 2185, 2002 йылда — 1458, 2010 йылда — 1265 башҡорт йәшәгәне теркәлгән[5].

Дөйөм алғанда, Хабаровск крайы Рәсәйҙең иң аҙ халыҡ йәшәгән төбәктәренең береһе булып тора, был, беренсенән, совет осоронан һуңғы дөйөм иҡтисади бөлгөнлөккә, ә икенсенән, Алыҫ Төньяҡ райондары менән сағыштырғанда урындағы климаттың ҡатылығына бәйле.

Крайҙа уртаса халыҡ тығыҙлығы — 1,62 кеше/км², төньяҡ һәм үҙәк райондарында ул 0,1 — 0,2 кеше/км² артмай, был Алыҫ Төньяҡ күрһәткестәренә тап килә. Комсомольскиҙан төньяҡҡа ҡарай эре тораҡ пункттар юҡ тиерлек. Тик көньяҡта, үҫешкән райондарҙа ғына халыҡ тығыҙлығы — 1—6 кеше/км². Төбәк халҡы һаны кире тәбиғи үҫеш арҡаһында даими кәмей.

Бөтә Союз һәм Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса бөтә ҡала халҡы[6][7](1939 — Камчатка крайын, Амур, Сахалин һәм Йәһүд автономиялы өлкәләрен, 1959—1989 — Йәһүд автономиялы өлкәһен иҫәпкә алмағанда):

Милли составы (2010)[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Халыҡ иҫәбе
1926[8]1933[9]1939[10]1940[11]1941[12]1942
184 700290 800657 400649 700697 400667 700
19431944194519461950[13]1951[14]
631 900617 800577 300614 100608 100661 300
1952[15]1953[16]1954[17]1955[18]1956[19]1957[20]
717 800786 500836 300885 200918 100940 800
1958[21]1959[22]1960[23]1961[24]1962[25]1963[26]
948 400979 679991 6001 002 3001 021 7001 033 600
1964[27]1965[28]1966[29]1967[30]1968[31]1969[32]
1 064 6001 090 7001 103 5001 116 5001 129 3001 151 800
1970[33]1971[34]1972[35]1973[36]1974[37]1975[38]
1 173 4581 179 1001 200 3001 219 7001 241 8001 265 100
1976[39]1977[40]1978[41]197919801981
1 289 4001 314 0001 343 2001 369 2771 388 0551 402 731
198219831984198519861987
1 422 4361 443 0141 468 5491 495 6401 522 8121 551 434
198819891990[42]1991[43]1992[44]1993[45]
1 579 0871 597 3731 619 6631 624 7041 624 4161 607 662
1994[46]1995[47]1996[48]1997[49]1998[50]1999[51]
1 591 4541 566 6021 543 7011 525 0621 509 5131 493 881
2000[52]2001[53]2002[54]2003[55]2004[56]2005[57]
1 473 8761 459 9081 436 5701 434 2421 427 0481 420 230
2006[58]2007[59]2008[60]2009[61]2010[62]2011[63]
1 412 2601 405 4521 403 7121 401 9151 343 8691 342 887
2012[64]2013[65]2014[66]2015[67]2015[68]2016[69]
1 342 4751 342 0831 339 9121 338 3051 338 3051 333 610
2017[70]2018[71]2019[72]2019[73]2020[74]2021[75]
1 333 2941 328 3021 321 4731 321 4731 315 6431 292 944
2022[76]2022[77]2023[78]2024[79]2024[80]
1 292 7641 292 7641 283 9921 278 1321 278 132
500 000
1 000 000
1 500 000
2 000 000
1940
1945
1953
1958
1963
1968
1973
1978
1983
1988
1993
1998
2003
2008
2013
2017
2021
2024

Административ-территориаль бүленеш[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Хабаровск крайының административ картаһы

Край составына 2 ҡала округы, 17 муниципаль район, 29 ҡала биләмәһе һәм 188 ауыл биләмәһе инә[81][82][83].

Энергетика[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2019 йыл башына Хабаровск крайы территорияһында дөйөм ҡеүәте 2231,3 МВт булған һигеҙ эре йылылыҡ электр станцияһы файҙаланыла. 2018 йылда улар 8905 миллион кВт·сәғ электр энергияһы етештергән[84].

Транспорт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Хабаровскиҙан Мәскәүгә тимер юл буйлап алыҫлығы — 8533 км, һауа юлы менән — 6075 км.

Автомобиль юлы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Региондың автомобиль коды — 27 RUS. Автомобиль юлдары селтәре башлыса Хабаровск крайының көньяғында тупланған. Автомобиль трассаларының оҙонлоғо 6000 км тәшкил итә, шуларҙың 97 проценты ҡаты япмалы юлдар (2010)[85].

Тимер юлы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Тимер юл селтәренең оҙонлоғо 2100 км тәшкил итә. Уның төп өлөшөн Себер аръяғы һәм Байкал-Амур магистралдәре участкалары тәшкил итә.

Материктан Сахалин утрауына Ванино — Хольмск паром менән сығыу урыны бар[85].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
  2. Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в 1998-2010гг. (xls). Росстат.
  3. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  4. Самойлова Г.С., Горячко М.Д. и др. Хабаровский край / председ. Ю.С. Осипов и др.. — Большая Российская Энциклопедия (в 35 т.). — Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2017. — Т. 33. Уланд - Хватцев. — С. 688—696. — 798 с. — 35 000 экз. — ISBN 978-5-85270-370-5. Архивная копия от 24 май 2019 на Wayback Machine
  5. Йосопов Р. М. Башҡорт диаспоралары // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  6. Переписи населения Российской империи, СССР, 15 новых независимых государств. Дата обращения: 30 март 2014. Архивировано 30 сентябрь 2001 года.
  7. Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года. Дата обращения: 27 ноябрь 2019. Архивировано из оригинала 29 июнь 2020 года.
  8. http://kraeved.info/index.php?id=387.
  9. http://istmat.info/files/uploads/53487/adm._delenie_sssr_1934.pdf.
  10. http://kraeved.info/index.php?id=387.
  11. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  12. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  13. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  14. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  15. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  16. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  17. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  18. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  19. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  20. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  21. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  22. https://web.archive.org/web/20131019131830/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg1.php.
  23. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  24. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  25. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  26. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  27. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  28. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  29. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  30. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  31. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  32. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  33. https://web.archive.org/web/20131019131839/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg1.php.
  34. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  35. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  36. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  37. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  38. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  39. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  40. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  41. https://web.archive.org/web/20161117063544/http://habstat.gks.ru:80/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/7947b2004c27833e8068e7b4bce00d93/Динамика+численности+начеления+по+Хабаровскому+краю.htm.
  42. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  43. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  44. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  45. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  46. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  47. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  48. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  49. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  50. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  51. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  52. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  53. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  54. https://web.archive.org/web/20120203125040/http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls.
  55. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  56. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  57. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  58. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  59. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  60. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  61. http://www.fedstat.ru/indicator/data.do?id=31557.
  62. https://web.archive.org/web/20130906112443/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.xlsx.
  63. https://web.archive.org/web/20131204100431/http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/d0c658004ec98de183bebb9dd5046e95/Оценка+численности+постоянного+населения+Хабаровского+края+на+начало+2011+года+по+муниципальным+образованиям.htm.
  64. http://web.archive.org/web/20130516092833/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar.
  65. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar.
  66. https://web.archive.org/web/20140810202114/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar.
  67. https://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar.
  68. https://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar.
  69. http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2016.xls.
  70. http://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar.
  71. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2018/bul_dr/mun_obr2018.rar.
  72. https://web.archive.org/web/20210502132133/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  73. https://web.archive.org/web/20210502132133/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  74. https://web.archive.org/web/20200822004543/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar.
  75. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx.
  76. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_RF_01-01-2022_VPN-2020.xls.
  77. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_RF_01-01-2022_VPN-2020.xls.
  78. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/PrPopul2023_Site_.xlsx.
  79. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx.
  80. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx.
  81. Закон «Об административно-территориальном устройстве Хабаровского края». Дата обращения: 14 август 2017. Архивировано 11 ноябрь 2018 года.
  82. Постановление Правительства Хабаровского края «Об утверждении Реестра административно-территориальных и территориальных единиц Хабаровского края». Дата обращения: 14 август 2017. Архивировано 20 август 2021 года.
  83. Постановление "О внесении изменений в постановление Правительства Хабаровского края от 18 июля 2007 года № 143-пр «Об утверждении Реестра административно-территориальных и территориальных единиц Хабаровского края». Дата обращения: 14 август 2017. Архивировано 28 август 2018 года.
  84. Схема и программа развития электроэнергетики Хабаровского края на 2019-2023 годы. Комитет Правительства Хабаровского края по развитию топливно-энергетического комплекса. Дата обращения: 30 ноябрь 2019. Архивировано 2 октябрь 2020 года.
  85. 85,0 85,1 Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Хабаровскому краю — Регион в цифрах. Дата обращения: 1 октябрь 2011. Архивировано из оригинала 12 сентябрь 2011 года.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡалып:Хабаровский край

Ҡалып:Административно-территориальные образования Дальнего Востока Ҡалып:История Чукотки

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]