Федераль әһәмиәтле ҡала

РУВИКИ — интернет энциклопедия мәғлүмәте
Сәйәсәт
Рәсәй
Coat of Arms of the Russian Federation.svg

Был мәҡәлә — түбәндәге серия өлөшө:
Рәсәйҙең
сәйәси системаһы

Рәсәй Федерацияһы Конституцияһы

Всенародное голосование о принятии Конституции (1993)
Внесение поправок:
2008
февраль 2014
июль 2014
2020 (общероссийское голосование)

Основы конституционного строя

Народовластие
Федерализм
Дәүләт:
Социальное
Дин
Политическое и идеологическое многообразие

Рәсәй Федерацияһы президенты

Владимир Путин

Президенты Хакимиәте

Государственный совет

Именлек советы

Правительство

Состав правительства
Председатель правительства
Михаил Мишустин

Федераль йыйылыш

Федерация Советы
Сенаторы
Председатель СФ
Валентина Матвиенко
Дәүләт думаһы
Депутаты Госдумы
Председатель Госдумы
Вячеслав Володин

Суд системаһы

Конституция суды
Юғары суд

Прокуратура


Федеративное устройство

Федерация субъекттары
Рәсәй Федерацияһы составында республикаКраяӨлкәләр
Города федерального значения
Автономные области
Автономиялы округтар
Главы субъектов федерации

Федеральные территории

Выборы

Парламентские выборы:
19901993199519992003
2007201120162021
Президентские выборы:
19911996200020042008
201220182024
Референдумы: 19911993
Политические партии
Центральная избирательная комиссия

Внешняя политика
Внутренняя политика
Военное положение
Гражданство России
Оппозиция
Права человека
Участие в международных организациях

Федераль әһәмиәтле ҡала — Рәсәй Федерацияһының субъекты булып торған, әммә субъекттың өлөшө булмаған ҡала.

Рәсәй Федерацияһы Конституцияһына ярашлы (65-се статья) был статусҡа өс ҡала эйә: Мәскәү, Санкт-Петербург һәм Севастополь[1]. Был ҡалаларға ил территорияһының 0,03 проценты тәшкил итә, әммә халыҡтың 13,21 проценты һәм тулайым эске продукттың дүрттән бер өлөшө тура килә. Тәүге ике ҡала төрлө ваҡытта Рәсәй дәүләтенең баш ҡалалары функцияларын үтәй йәки башҡарыуын дауам итә.

Бынан тыш, Рәсәй Федерацияһы менән Ҡаҙағстан араһындағы Килешеүгә ярашлы, Байконур космодромы комплексын ҡуртымға алған осорҙа (2050 йылға тиклем) Байконур ҡалаһына (Ҡаҙағстан Республикаһы Ҡыҙыл Урҙа өлкәһенең өлкә буйһоноуындағы ҡалаһы) Рәсәй Федерацияһының федераль әһәмиәттәге ҡала статусы бирелә.

Түбәндә 2022 йылға ҡарата Рәсәй Федерацияһының федераль әһәмиәттәге ҡалалары исемлеге бирелә.

Города федерального значения Российской Федерации
Флаг Федерация субъекты Майҙаны
(км²)
Халҡы
1 Мәскәү Федераль әһәмиәте ҡала
Мәскәү
2 561,5 12 330 126[2]
2 Flag of Saint Petersburg.svg Федераль әһәмиәте ҡала
Санкт-Петербург
1 439,0 5 225 690[2]
3 Севастополь Федераль әһәмиәте ҡала
Севастополь
[lower-alpha 1]
864[3][4][5] 416 263[2]
Бөтәһе 4 864,5 17 972 079

Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рәсәй империяһының ҡала хакимиәттәре Федераль әһәмиәтле ҡалаларҙың элгәрҙәре тип иҫәпләнергә мөмкин. Улар айырым әһәмиәте йә географик урынлашыуы арҡаһында провинцияларҙан айырылған һәм туранан-тура эске эштәр министрына, Хәрби-диңгеҙ флоты министрына һәм башҡаларға буйһонған ҡалалар була. Февраль революцияһынан һуң улар үҙгәртелә, ә Октябрь революцияһынан һуң бөтөрөлә (йышыраҡ өйәҙ йәки округҡа үҙгәртелә).

1931 йылда СССР-ҙың ике эре ҡалаһы — Мәскәү (16 июнь)[6] һәм Ленинград (3 декабрь)[7][8] — ҡабаттан айырым административ берәмектәргә бүленә, улар республика буйһоноуындағы ҡалалар тип атала. 1943 йылда республика буйһоноуындағы ҡалалар категорияһына Свердловск[9], Силәбе, Молотов, Новосибирск, Һарытау, Куйбышев[10] һәм Горький[11], 1945 йылда — Сталинград[12] һәм Дондағы Ростов[13], 1947 йылда — Омск[14], 1948 йылда — Сочи[15] и Севастополь[16],1951 йылда — Красноярск[17] индерелә.Севастополь 1954 йылда РСФСР составынан УССР составына тапшырыла, ә Горький, Красноярск, Куйбышев, Новосибирск, Омск, Пермь, Дондағы Ростов, Һарытау, Свердловск, Сочи, Сталинград һәм Силәбе ҡалалары РСФСР-ҙың республика буйһоноуындағы ҡала статусынан мәхрүм ителә һәм 1958 йылда төбәк һәм өлкә буйһоноуына тапшырыла[18]. СССР тарҡалған мәлдә РСФСР составында республика буйһоноуындағы ике ҡала ғына иҫәпләнә — Мәскәү һәм Ленинград(уға 1991 йылда тарихи исеме — Санкт-Петербург — кире ҡайтарыла. 1992 йылдың 31 мартында ике ҡала ла Рәсәй төбәктәре менән бергә Федератив килешеүгә ҡул ҡуя[lower-alpha 2]. 1993 йылдың ғинуарында Мәскәү һәм Санкт-Петербургҡа федераль әһәмиәтле ҡала статусы бирелә[19]. 1993 йылдың 12 декабрендә ҡабул ителгән Рәсәй Федерацияһының ғәмәлдәге Конституцияһында федераль әһәмиәттәге ҡалалар Рәсәй Федерацияһы субъекттарының бер төрө булараҡ билдәләнә.

Комментарийҙар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Государственная принадлежность территории Севастополя является предметом разногласий между Россией, контролирующей спорную территорию, и Украиной, территорией которой он признаётся большинством государств — членов ООН. Согласно административному делению Украины, Севастополь является регионом Украины — городом со специальным статусом.
  2. За исключением Татарстана и Чечено-Ингушетии.

Сығанаҡтар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Конституция Российской Федерации. // Официальный интернет-портал правовой информации (11 апрель 2014). — «Статья 65
    1. В составе Российской Федерации находятся субъекты Российской Федерации:
    <…>
    Москва, Санкт-Петербург, Севастополь — города федерального значения;…» Дата обращения: 27 май 2014. Архивировано 13 апрель 2014 года.
  2. 2,0 2,1 2,2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
  3. Севастополь в цифрах 2014: Стат.сб./Севастопольстат. — Севастополь, 2015. — 74 с. Архивная копия от 13 июль 2018 на Wayback Machine — с. 10
  4. 864 км² — суша, с морской акваторией (216 км²) —  1080 км² (Севастополь на сайте Совета Федерации РФ Архивная копия от 25 март 2014 на Wayback Machine)
  5. Общая площадь территории региона составляет 1079,6 км², в том числе 216,0 км² морских бухт, являющихся территориальными водами, а также 863,6 км² суши (Управління статистики у м. Севастополі Архивная копия от 10 февраль 2015 на Wayback Machine)
  6. СССР: административно-территориальное деление союзных республик на 1 января 1974 года. — М.: Известия, 1974., стр. 128 Архивная копия от 14 июль 2014 на Wayback Machine
  7. Там же, стр. 116 Архивная копия от 14 июль 2014 на Wayback Machine
  8. Обращение ЦК ВКП(б), СНК СССР от 03.12.1931 «О жилищно-коммунальном хозяйстве Ленинграда». Дата обращения: 7 май 2016. Архивировано 8 август 2016 года.
  9. Указ Президиума ВС РСФСР от 23.04.1943 О выделении города Свердловска в самостоятельный административно-хозяйственный центр
  10. Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 21 августа 1943 года «О выделении городов Челябинска, Молотова, Новосибирска, Саратова и Куйбышева в самостоятельные административно-хозяйственные центры»
  11. Указ Президиума ВС РСФСР от 10.06.1943 О выделении города Горького в самостоятельный административно-хозяйственный центр
  12. Указ Президиума ВС РСФСР от 04.09.1945 О выделении города Сталинграда в самостоятельный административно-хозяйственный центр
  13. Указ Президиума ВС РСФСР от 13.11.1945 О выделении города Ростова-на-Дону в самостоятельный административно-хозяйственный центр
  14. Указ Президиума ВС РСФСР от 20.03.1947 О выделении города Омска в самостоятельный административно-хозяйственный центр
  15. Указ Президиума ВС РСФСР от 27.08.1948 О выделении города Сочи в самостоятельный административно-хозяйственный центр
  16. Указ Президиума ВС РСФСР от 29.10.1948 № 761/2
  17. Указ Президиума ВС РСФСР от 31.08.1951 Об отнесении города Красноярска к категории городов республиканского (РСФСР) подчинения
  18. Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 3 июня 1958 года «О переводе гг. Горького, Красноярска, Куйбышева, Новосибирска, Омска, Перми, Ростова-на-Дону, Саратова, Свердловска, Сочи, Сталинграда, Челябинска из республиканского в краевое и областное подчинения»
  19. Закон Российской Федерации от 9 декабря 1992 года № 4061-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Федерации — России» Архивная копия от 26 февраль 2014 на Wayback Machine. Данный закон вступил в силу с момента опубликования в Российской газете 12 января 1993 года

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡалып:Адресные объекты