Ингушетия
| Рәсәй Федерацияһы субъекты | |||||
|
Ингуш Республикаһы
| |||||
| |||||
|
| |||||
|
Баш ҡала |
Мағас | ||||
| 82-се | |||||
|
- Барлығы |
|||||
|
- Барлығы |
↗472 776[2] (2016) 130.31 кеше/км² | ||||
|
- Барлығы (ағым. хаҡ.) |
21,5[3] млрд. һум (2010) 38,1 мең һум | ||||
| Төньяҡ Кавказ | |||||
| Төньяҡ Кавказ | |||||
| ингуш, урыҫ[4] | |||||
|
Республика башлығы |
Кәлиматов Мәхмүт-Әли Мәкшәрип улы | ||||
|
Хөкүмәт рәйесе |
Сластенин Владимир Владимирович | ||||
|
Халыҡ йыйылышы рәйесе |
Тумгоев Магомет Умарович | ||||
| 06 | |||||
| RU-IN | |||||
| MSD[d] и Европа/Москва[d][5] | |||||
Ингуш Республикаһы (ингуш. Гlалгlай Мохк, Гlалгlайче) — республика, Рәсәй Федерацияһы субъекты, Төньяҡ Кавказ федераль округы составына инә[6].
Баш ҡалаһы — Мағас.
География
Ингуш Республикаһы Оло Кавказ һырты төньяҡ битләүенең үҙәк өлөшөндә) һәм уға яҡын урынлашҡан Терск, Сунженск һәм Скалист һырттарында урынлашҡан. Төньяҡтан көньяҡҡа оҙонлоғо 144 км, көнбайыштан көнсығышҡа оҙонлоғо 72 км тәшкил итә.
Ингуш Республикаһы көнсығышта — Чечен Республикаһы, көньяҡта — Грузия, көнбайышта — Төньяҡ Осетия — Алания менән сиктәш. Федераль әһәмиәтендәге ҡалаларҙы иҫәпкә алмаған осраҡта, республика майҙаны буйынса Рәсәй Федерацияһы субъекттары араһында иң бәләкәйе тип иҫәпләнә.
Тарих
1991 йылдың 30 ноябрендә РСФСР составында булдырылған Ингуш Республикаһын нигеҙендә ингуш дәүләтселеген тергеҙеү буйынса бөтә халыҡ ингуш референдумы үтә. Киң мәғлүмәт сараларында баҫылған референдум комиссия мәғлүмәттәре буйынса, референдумда ҡатнашҡан 92 мең кешенең (ингуштарҙың 70 проценты) 97,4 проценты үҙ республикаһын булдырыу теләген раҫлаған[112]. 1992 йылдың 4 июнендә Рәсәй Федарцияһы Юғары Советы «Рәсәй Федерацияһы составында Ингуш Республикаһын ойоштороу Тураһында» закон ҡабул итә[113]. Юғары Совет ҡарары Рәсәй Федерацияһының Халыҡ депутаттары съезы раҫлауына индерелә[114] һәм 1992 йылдың 10 декабрендә раҫлана[115]. Рәсәй Федерацияһының (РСФСР) 1978 йылғы Конституцияһына төҙәтмә индерәлә, Чечен — Ингуш Республикаһы рәсми рәүештә Ингуш республикаһына һәм Чечен Республикаһына бүленә[116]. Был закон 1992 йылдың 29 декабрендә «Российская газета»ла баҫылып сыға[117] һәм рәсми баҫылып сыҡҡандан һуң 10 көн үткәс, 1993 йылдың 9 ғинуарында көсөнә инә[118]. 1993 йылдың 25 декабрендә ҡабул ителгән Рәсәй Федерацияһының Конституцияһы ла Ингуш Республикаһын раҫлай.
Халҡы
Рәсәй Дәүләт статистикаһы федераль хеҙмәте мәғлүмәттәре буйынса, республика халҡы 472 776 (2016) кеше тәшкил итә. Халыҡ тығыҙлығы — 130,31 кеше/км2 (2016). Ҡала халҡы — 39,98 % (2015).
Республикала башлыса ингуштар (94,1 %), чечендар (4,6 %) һәм урыҫтар (0,8 %) йәшәй. 2002 йылда — 51, 2010 йылда — 22 башҡорт йәшәгәне теркәлгән[7][8].
Иҫкәрмәләр
- ↑ Из-за территориальных споров с Северной Осетией и Чечнёй точная площадь не определена, так как не установлены территориальные границы, поэтому чаще всего она указывается в пределах от 3650 до 4900 км².
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
- ↑ Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в 1998-2010гг. (xls). Росстат.
- ↑ Глава 1, статья 14 Конституции Республики Ингушетия
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
- ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
- ↑ Перепись населения 2002. Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство». 3. Население по национальности и владению русским языком по субъектам Российской Федерации 2007 йылдың 17 февраль көнөндә архивланған.
- ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года. Приложение 7. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации 2012 йылдың 1 июнь көнөндә архивланған.
Әҙәбиәт
- Т. Х. Муталиев. Тернистый путь народа // Ингушетия и ингуши / М. Д. Яндиева. — Москва: Новая Планета, 1992. — Т. II.
- М.А. Яндиев. Древние общественно-политические институты народов Северного Кавказа. — ЛКИ. — Москва, 2007. — 464 с. — ISBN 978-5-382-00285-9.
- Ингушетия и ингуши / М. Д. Яндиева. — Москва: Новая Планета, 2002. — Т. II.
- Казиев Шапи, Карпеев Игорь. Повседневная жизнь горцев Северного Кавказа в XIX в.
Һылтанмалар
Викисклад: Атлас: Ингушетия 
- Официальный сайт Ингушетии
- Законодательство Республики Ингушетия(недоступная ссылка)
- Постпредство Республики Ингушетия при Президенте Российской Федерации
| Республикалар | Адыгея •
Алтай • Башҡортостан • Бүрәт • Дағстан • Ингушетия • Карелия • Коми • Ҡабарҙы-Балҡар • Ҡалмыҡстан • Ҡарасәй-Черкесия • Ҡырым3 • Марий Эл • Мордовия • Саха (Яҡутстан) • Сыуашстан • Татарстан • Төньяҡ Осетия — Алания • Тыва • Удмуртстан • Хакасия • Чечня |
|---|---|
| Крайҙар | Алтай • Байкал аръяғы • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Пермь • Приморье • Ставрополь • Хабаровск |
| Өлкәләр | Амур • Архангельск • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Калининград • Калуга • Кемерово • Киров • Кострома • Курск • Ҡурған • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мәскәү • Новгород • Новосибирск • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Сахалин • Свердловск • Силәбе • Смоленск • Тамбов • Тверь • Томск • Төмән • Тула • Түбәнге Новгород • Ульяновск • Һамар • Һарытау • Ырымбур • Әстерхан • Ярославль |
| Федераль әһәмиәттәге ҡала | |
| Автономиялы өлкә | |
| Автономиялы округтар | Ненец1 • Ханты-Манси2 • Чукот • Ямал-Ненец2 |
