Хәйбулла районы

Хәйбулла районы
Хәйбулла районы
	Флаг
Административ-территориаль берәмек	Башҡортостан Республикаhы
Майҙаны	3912 км²;
Административ үҙәк	Аҡъяр
Дәүләт	Рәсәй;
Нигеҙләү датаһы	20 август 1930
Сиктәш	Баймаҡ районы, Йылайыр районы, Ейәнсура районы и Ырымбур өлкәһе
Рәсми сайт	haibulla.ru
Халыҡ һаны	▲30 705 чел. (2021);
	РУВИКИ.Медиа файлдары

Хәйбулла районы (рус. Хайбуллинский район) – Башҡортостандағы муниципаль район. Административ үҙәге – Аҡъяр ауылы. Районда 32342 кеше йәшәй.

Географик урыны

Хәйбулла район Башҡортостандың көньяҡ-көнсығыш ситендә урынлашҡан, төньяҡта — Баймаҡ һәм Йылайыр райондары, көнбайышта — Башҡортостандың Ейәнсура районы, көньяҡта — Ырымбур өлкәһе менән сиктәш.

Тарихы

Билдәле шәхестәре

Сәйфүн Аҡъюлов — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы, Салауат Юлаев ордены кавалеры. Аҡъюл ауылынан.
Ҡәҙим Аралбай (1.09.1941 — Башҡортостандың халыҡ шағиры, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт һәм бик күп әҙәби премиялар лауреаты, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Таңатар ауылынан.
Йомабикә Ильясова (Аҡъюлова), танылған башҡорт шағиры, журналист, 1999 — 2013 йылдарҙа «Башҡортостан ҡыҙы» журналының баш мөхәррире, Башҡортостан Республикаһының дүртенсе (2008-2013 йылдар) һәм бишенсе саҡырылыш (2013—2018 йылдар) Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты, 2013—2018 йылдарҙа Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай рәйесе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре. Аҡъюл ауылынан.
Арыҫланов Роберт Мөтиғулла улы (8.04.1934), комсомол, партия, дәүләт һәм мәғариф эшмәкәре. 1978–1990 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының мәғариф министры урынбаҫары. Халыҡтар Дуҫлығы (1986) һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Йәнтеш ауылынан.
Мәмбәтов Рәфҡәт Әхмәтхан улы (13.09.1938), ауыл хужалығы ветераны. 1957—1995 йылдарҙа «Маҡан» совхозы тракторсыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
Рудниченко Иосиф Васильевич (20.11.1918—2002), табип-хирург, медицина фәндәре кандидаты. 1963—1980 йылдарҙа Алматы ҡалаһындағы тимер юлсылар дауаханаһының баш хирургы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, медицина хеҙмәте полковнигы. Ҡаҙаҡ ССР-ының атҡаҙанған табибы. Почётлы тимер юлсы. Ленин, Ҡыҙыл Йондоҙ һәм I дәрәжә Ватан һуғышы ордендары кавалеры. Яңы Ергән ауылынан^[3].

Иҫтәлекле ваҡиғалар

«Башинформ» мәғлүмәт агентлығы хәбәр итеүенсә, 2015 йылдың октябрендә республикала «Хәйбулла энциклопедияһы»ның исем туйы үтте^[4]. Баҫманың Әҙәбиәт йылында нәшер ителеүе һәм был ваҡиғаның район юбилейы менән тап килеүе үҙенсәлекле булды. Был бай йөкмәткеле ҡулланмала райондың административ-территориаль ҡоролошо, хәҙерге хәле, мәғариф, һаулыҡ һаҡлау, мәҙәниәт, халыҡ ижады, ауыл хужалығы, сәнәғәт үҫеше сағылдырылған, шулай уҡ тәбиғәт ресурстары, географик объекттар, үҫемлектәр һәм йәнлектәр донъяһы һүрәтләнгән. Энциклопедияла 1800-гә яҡын, шул иҫәптән 1000 самаһы библиографик мәҡәлә, 650-нән артыҡ иллюстрация бар.

Халыҡ һаны

1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):

Йыл	Халыҡ һаны
1939	23 856	^[5]^[6]
1959	28 814	^[7]^[6]
1970	33 368	^[8]^[6]
1979	30 581	^[9]^[6]
1989	30 127	^[10]^[6]

Йыл	Халыҡ һаны
2002	33 072	^[11]^[6]
2008	32 512	^[12]
2009	32 427	^[13]
2010	33 398	^[14]
2012	32 975	^[15]

Йыл	Халыҡ һаны
2013	32 637	^[16]
2014	32 176	^[17]
2015	31 735	^[18]
2016	31 419	^[19]
2017	31 112	^[20]

Йыл	Халыҡ һаны
2018	30 791	^[21]
2019	30 306	^[22]
2021	30 705	^[2]

Милли состав

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу йомғаҡтары буйыынса: башҡорттар — 77,6 %, урыҫтар — 17,8 %, башҡа милләт вәкилдәре — 4,6 %^[23].

Иҫкәрмәләр

↑ GEOnet Names Server — 2018.
↑ ¹ ² https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx
↑ Хайбуллинский историко-краеведческий музей. Официальный сайт. Сведения о юбилеях известных и заслуженных людей района: 13. Рудниченко Иосиф Васильевич(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 17 ноябрь 2018)
↑ — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2015 йыл, 28 октябрь
↑ СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1939)
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — бит 448.
↑ СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1959)
↑ СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1970)
↑ 1979 йылғы Бөтә Союз халыҡ иҫәбен алыу
↑ СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1989)
↑ 2002 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу
↑ http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/88ec76804db875b29208d3356f373569/4+%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB.pdf
↑ https://web.archive.org/web/20150518102941/http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls
↑ 2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу
↑ https://web.archive.org/web/20130516092833/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar
↑ https://web.archive.org/web/20131012013314/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar
↑ https://web.archive.org/web/20140810202114/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar
↑ https://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar
↑ http://web.archive.org/web/20210508043701/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar
↑ http://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
↑ Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — бит 62.
↑ Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан (билдәһеҙ) (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. Дата обращения: 5 март 2013. Архивировано 9 март 2013 года.(недоступная ссылка)

Сығанаҡтар

Һылтанмалар

Хәйбулла районы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 5 апрель 2021)
Хайбуллинская энциклопедия / гл. ред. Р. Х. Ибрагимов. — Уфа: Башк. энцикл., 2015. — 648 с.: ил., карты. ISBN 978-5-88185—243-6 (рус.) (Тикшерелеү көнө: 31 ғинуар 2024)
Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с. (рус.)

[_15bf7c02d050fec8-1] GEOnet Names Server — 2018.

[_a52c0e625b0def47-2] ¹ ² https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx

[3] Хайбуллинский историко-краеведческий музей. Официальный сайт. Сведения о юбилеях известных и заслуженных людей района: 13. Рудниченко Иосиф Васильевич(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 17 ноябрь 2018)

[4] — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2015 йыл, 28 октябрь

[_eadc73f10a40e478-5] СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1939)

[_c962aef18af72720-6] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — бит 448.

[_747647186868544d-7] СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1959)

[_b5d76c826b6d4b53-8] СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1970)

[_b6f3d5df1e828a3d-9] 1979 йылғы Бөтә Союз халыҡ иҫәбен алыу

[_545bab83691fc992-10] СССР-ҙа халыҡ иҫәбен алыу (1989)

[_ffbfccd5546d38f2-11] 2002 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу

[_eec145ba21d297b3-12] ttp://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/88ec76804db875b29208d3356f373569/4+%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB.pdf

[_001ffc50eba865a3-13] ttps://web.archive.org/web/20150518102941/http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls

[_88297514df13c953-14] 2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу

[_2e283d128aa7a9ef-15] ttps://web.archive.org/web/20130516092833/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar

[_416bce11beb42b03-16] ttps://web.archive.org/web/20131012013314/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar

[_5d893f55349d5253-17] ttps://web.archive.org/web/20140810202114/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar

[_6836392f09be13a3-18] ttps://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar

[_69343bcd653d379f-19] ttp://web.archive.org/web/20210508043701/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar

[_04cf995df9d42d91-20] ttp://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar

[_6e003a5aba7c2577-21] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.

[_8d186e15091e4a8d-22] Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — бит 62.

[ВПН-2010-23] Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан (билдәһеҙ) (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. Дата обращения: 5 март 2013. Архивировано 9 март 2013 года.(недоступная ссылка)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Башҡортостан
Ҡалалар	Ағиҙел \| Баймаҡ \| Бәләбәй \| Белорет \| Бөрө \| Благовещен \| Дүртөйлө \| Дәүләкән \| Ишембай \| Күмертау \| Мәләүез \| Межгорье \| Нефтекама \| Октябрьский \| Салауат \| Сибай \| Стәрлетамаҡ \| Туймазы \| Учалы \| Яңауыл
Районы	Архангел \| Асҡын \| Ауырғазы \| Баймаҡ \| Баҡалы \| Балтас \| Бәләбәй \| Балаҡатай \| Белорет \| Бишбүләк \| Бөрө \| Благовар \| Благовещен \| Бүздәк \| Борай \| Бөрйән \| Ғафури \| Дәүләкән \| Дыуан \| Дүртөйлө \| Ейәнсура \| Иглин \| Илеш \| Ишембай \| Йәрмәкәй \| Йылайыр \| Краснокама \| Күгәрсен \| Кушнаренко \| Көйөргәҙе \| Ҡалтасы \| Ҡариҙел \| Ҡырмыҫҡалы \| Ҡыйғы \| Мәләүез \| Мәсетле \| Мишкә \| Миәкә \| Нуриман \| Өфө \| Саҡмағош \| Салауат \| Стәрлебаш \| Стәрлетамаҡ \| Тәтешле \| Туймазы \| Учалы \| Фёдоровка \| Хәйбулла \| Шишмә \| Шаран \| Әбйәлил \| Әлшәй \| Яңауыл
Мәҡәләләр: Герб \| Флаг \| Гимн \| Тарих \| География \| Халыҡ \| Биләмә ҡоролошо