Башҡортостан (милли парк)
| Башҡортостан (милли парк) | |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Башҡортостан Республикаhы |
| Дәүләт | |
| Майҙаны |
|
| Нигеҙләү датаһы | 1986 |
| Рәсми сайт | npbashkiria.ru (рус.) |
 | |
| Әһәмиәтле урын | Мәләүез |
| Урынлашыу | |
| Категория защищённых зон МСОП | МСОП II категорияһы: милли парк[d] |
 | |
 РУВИКИ.Медиа файлдары | |
Башҡортостан милли паркы — 1986 йылдың 11 сентябрендә Башҡортостан Республикаһы биләмәһендә ойошторолған парк.
Географияһы
Милли парк Көньяҡ Уралдың көньяҡ-көнбайыш битләүендә, Уралтауҙың һыу айырғыс һыртынан көнбайышта, Башҡортостандың көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан.
Биләмәһенә өс: Мәләүез районы, Күгәрсен районы, Бөрйән районы ерҙәре, 3,8 мең кеше йәшәгән 15 тораҡ пункты инә.
Милли парктың дөйөм майҙаны 92,0 мең гектар. Шуның эсенән 83,2 мең гектары (дөйөм майҙандың 90,4 %) милли парктың үҙенә бирелгән.
8,8 мең гектар ер айырым ҡулланыусыларҙыҡы һәм милек эйәләренеке. Был ерҙәр хужалыҡ ҡулланылышынан алынмайынса ғына милли парк составына индерелгән.
Урманлы ерҙәр 79,2 мең гектарҙы биләй (милли парк биләмәһенең 95,0 проценты). Шуның 76,5 мең гектары (91,8 %) — урман.
Урманһыҙ ерҙәр 4,1 мең гектарҙы (5,0 %) биләй, шул иҫәптән һөрөнтө ерҙәр, сабынлыҡтар, көтөүлектәр — 1,2 мең (1,4 %), юлдар һәм ҡырҡынты ерҙәр — 0,2 мең (0,2 %), һыу ятҡылыҡтары һәм һаҙлыҡтар 50 гектар самаһы (0,1 %).
Фаунаһы
Имеҙеүселәрҙән йыртҡыстар: һоро айыу, бүре, төлкө, һеләүһен, бурһыҡ, һуҫар, аҫ, йәтсә, европа шәшкеһе, ҡомаҡ, көҙән киң таралған.
Ҡуян һымаҡтарҙан аҡ ҡуян, урғуян; кимереүселәрҙән тейен, осар тейен, әлгәнйәк, ондатра, йомран, алйырҙан, ҡыр сысҡаны, баҡса ҡомағы, ялман; тояҡлыларҙан мышы менән илек тереклек итә.
Милли парк сиктәрендә 231 төр ҡош асыҡланған, уларҙың 148 төрө оя ҡора.
Һыу ятҡылыҡтарында 32 төр балыҡ бар. Йылғаларҙа һәм һыуһаҡлағыста суртан, ҡыҙыл балыҡ, бәрҙе, һыла һәм башҡа балыҡтар үрсей. Тау йылғаларында бағыр осрай.
Флораһы
Милли парктың үҫемлектәр донъяһы дөйөм алғанда киң япраҡлы, шулай уҡ, ваҡ япраҡлы һәм киң япраҡлы ағастарҙан торған ҡатнаш урмандарҙан ғибәрәт.
Бынан тыш утрау-утрау булып ҡарағай һәм ҡарағайлы ҡайын урмандары ла осрай.
Көпшәле үҫемлектәрҙең һаны яҡынса 765 төр тирәһе.
Башҡортостандың Ҡыҙыл китабына ингән һирәк осраған һәм бөтөп барған 40 төр үҫемлек асыҡланған. Шуларҙың 12 төрө Рәсәйҙең Ҡыҙыл китабына ла индерелгән.
Туризм
Йыл әйләнәһендә парк биләмәһендә 30 меңгә яҡын кеше була. Туристарҙы бигерәк тә Ағиҙел (йылға) һәм Нөгөш (йылға), Ҡотоҡ-Сумған, Нөгөш һыуһаҡлағысы үҙенә тартып тора. Ҡотоҡ-Сумғанға спелеологтар өсөн туристик маршрут эшләнгән. Уға 36 карст мәмерйәһе, карст туннель, күпер, төрлө ҙурлыҡтағы соҡорҙар, ҡоҙоҡтар, шишмәләр инә.
Милли парк биләмәһендә өс тәбиғәт ҡомартҡыһы бар: карст мәмерйәһе емеректәренән хасил булған күпер («Күперле»), Ҡотоҡ-Сумған (бөтөп барыусы йылғалар менән спелеологик музей-лаборатория) һәм «Айыулы аҡлан».
Барлыҡ тәбиғәт ҡомартҡыларына ла йәйәүле һәм һыбай маршруттар булдырылған.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
Әҙәбиәт
- Флора и растительность Национального парка «Башкирия»: (Синтаксономия, антропогенная динамика, экологическое зонирование). — Уфа: Гилем, 2010. — 512 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-7501-1188-6.
Һылтанмалар
- Башкирия (национальный парк) / Горбатовский Владимир Васильевич // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- Е.В.Кучеров. Башҡортостан (милли парк) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Сайт Национального парка «Башкирия»
- «Башкирия», Национальный парк. // ecotravel.ru
- Постановление-Совета-Министров-РСФСР-О-создании-государственного-природного-национального-парка-Башкирия-в-Башкирской-АССР-398-от-110986-г Постановление Совета Министров РСФСР «О создании государственного природного национального парка „Башкирия“ в Башкирской АССР» № 398 от 11.09.86 г.
- Ҡотоҡ‑Сумған 2020 йылдың 12 август көнөндә архивланған., Башҡорт энциклопедияһы
 |
|---|
