3 октябрь
3 октябрь (рус. 3 октября) — рәсми календарь буйынса йылдың 276-сы көнө (кәбисә йылында 277-се). Йыл аҙағына тиклем 89 көн ҡала.
| ← октябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Милли
Австралия: Хеҙмәт көнө.
АҠШ: Балалар һаулығы көнө.
Германия: Берҙәмлек көнө.
Ираҡ: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Корея республикаһы: Дәүләт көнө.
Һөнәри
- АҠШ: Технарҙар (техника менән эш итеүселәр) көнө.
Гондурас: Һалдаттар көнө.
Рәсәй Федерацияһы: ОМОН көнө.
- 1828 йыл: Рәсәй Империяһы һәм Бразилия араһында дипломатик бәйләнеш булдырыла.
- 1924 йыл: СССР-ҙа «Учительская газета»ның беренсе һаны донъя күрә.
тулы исемлек
- 1932 йыл: Ираҡ Бөйөк Британиянан бойондороҡһоҙлоҡ ала.
- 1938 йыл: Пермь өлкәһе ойошторола.
- 1945 йыл: Профсоюздарҙың бөтә донъя федерацияһы ойошторола.
- 1990 йыл: Германия берләшә.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Павлюкович Владимир Петрович (1950), инженер, ауыл хужалығы һәм муниципаль орган хеҙмәткәре. 1988—1999 йылдарҙа Әбйәлил район ремонт-техник предприятиеһы директоры, 1999—2009 йылдарҙа Әбйәлил район хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, Рәсәй Федерацияһы мәғарифының почётлы хеҙмәткәре, Салауат Юлаев ордены кавалеры, райондың почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге Силәбе өлкәһенең Магнитогорск ҡалаһынан.
- Тарасов Сергей Александрович (1950), дзюдо буйынса тренер. 1974—2005 йылдарҙа «Юлдаш» физик культура йортонда уҡытыусы-тренер, бер үк ваҡытта 1992 йылдан «Луч» спорт-реабилитация үҙәге, 1995—2001 йылдарҙа Рәсәй паралимпия йыйылма командаһы тренеры. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған тренеры (2001). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (1997). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Кальницкий Дмитрий Иванович (1926—14.06.2017), хужалыҡ эшмәкәре, инженер-технолог, йәмәғәтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1954 йылдан «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһенең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1968 йылдан Спирттар заводы директоры, 1975—1983 йылдарҙа берекмәнең генераль директоры урынбаҫары. Дүрт саҡырылыш (1969—1975) Салауат ҡала Советы депутаты; II дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм «Почёт Билдәһе» (1971) ордендары кавалеры, ҡаланың почётлы гражданы (2015). Сығышы менән хәҙерге Белгород өлкәһенең Яңы Оскол районы Оло Ивановка ауылынан.
- Шарнин Иван Фёдорович (1931—16.01.2017), хеҙмәт алдынғыһы, рационализатор. 1951—1998 йылдарҙа «Салауатнефтемаш» берекмәһенең иретеп йәбештереүсеһе. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған машина эшләүсеһе, Ленин ордены кавалеры, Салауат ҡалаһының почётлы гражданы (1988). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Архангел районы Андреевка ауылынан.
тулы исемлек
- Константинова Ираида Андреевна (1961), педагог. Күмертау ҡалаһының балалар сәнғәт мәктәбе директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2015).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Токарев Евлампий Тимофеевич (1912—1995), механизатор, йәмәғәтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1945-1955 йылдарҙа Кушнаренко районы «Восход» совхозы механизаторы, 1955-1954 йылдарҙа «Заветы Ильича» колхозы рәйесе. Башҡорт АССР-ының 4-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Өс Ленин (1949, 1951, 1954) һәм II дәрәжә Ватан һуғышы ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Кушнаренко районының Кувыков ауылынан.
- Миңгәрәев Рәфхәт Шаһимәрҙән улы (1917—24.10.1990), ғалим-инженер-нефтсе, дәүләт хеҙмәткәре. 1965 йылдан СССР нефть сәнәғәте министры урынбаҫары; 1974—1984 йылдарҙа Нефть һәм газ сәнәғәтен ойоштороу, уға идара итеү һәм иҡтисадының Бөтә Союз ғилми-тикшеренеү институты (ВНИИОЭНГ) директоры. Техник фәндәр кандидаты (1970). Ленин премияһы лауреаты. Ленин, дүрт Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Дәүләкән ҡалаһынан.
тулы исемлек
- Байков Әнүәр Мәүлит улы (1927—15.11.1996), ғалим-инженер-нефтсе, уйлап табыусы. 1960—1988 йылдарҙа «Башнефть» производство берекмәһенең техник бүлек начальнигы. Техник фәндәр кандидаты (1970). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1959). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовар районы Ямаҡай ауылынан.
- Хәйруллин Мәсғүт Нурмый улы (1932), инженер. 1965 йылдан «Сельхозтехника»ның Дүртөйлө район берекмәһе идарасыһы, 1986—1996 йылдарҙа район ауыл хужалығы идаралығы начальнигы урынбаҫары — механизациялау бүлеге начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1992). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1986) һәм «Почёт Билдәһе» (1976) ордендары кавалеры. Дүртөйлө районының почётлы гражданы (2017). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Яңы Балтас ауылынан.
- Золотухин Николай Константинович (1942), нефтсе-геолог. 1967—2005 йылдарҙа «Саҡмағошнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы геологы, өлкән геологы һәм әйҙәүсе геологы. Рәсәйҙең почётлы нефтсеһе (1996) һәм яғыулыҡ-энергетика комплексының почётлы хеҙмәткәре (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Туймазы районынан.
- Ханбиков Фәрит Мансур улы (1952), төҙөүсе. 1977 йылдан «Башнефтезаводстрой» тресының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1997—2006 йылдарҙа — генераль директор урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Үрге Аташ ауылынан.
- Ғималова Фәнүзә Арыҫлан ҡыҙы (1957), ғалим-химик-органик. 1979 йылдан хәҙерге Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө фәнни үҙәге Органик химия институтының ғилми хеҙмәткәре, 1993 йылдан — өлкән, 2008 йылдан төп ғилми хеҙмәткәр. Химия фәндәре докторы (2007), профессор (2010).
- Брагин Николай Александрович (1962), хәрби һәм муниципаль хеҙмәткәр. Рязань өлкәһе губернаторы һәм хөкүмәте аппаратының йәмәғәтселек менән бәйләнеш һәм мәғлүмәт сәйәсәте идаралығы начальнигы. «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» ордены кавалеры. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Лилиә Һаҡмар (Ҡәйепова Лилиә Зәйнулла ҡыҙы; (1962), шағир, драматург, тәржемәсе һәм журналист. Башҡортостан Республикаһы һәм Рәсәй Федерацияһының Журналистар һәм Яҙыусылар союздары ағзаһы. Башҡорт Википедияһы ирекмәне.
- Мәмәтказин Кәмил Кәрим улы (1962), инженер-механик, транспортсы, йәмәғәтсе. 2004—2010 йылдарҙа «Башавтотранс» берекмәһенең генераль директоры. Башҡортостан Республикаһының өсөнсө һәм дүртенсе саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған һәм Рәсәйҙең почётлы транспорт хеҙмәткәре.
- Яҡупов Ирек Йыһанур улы (1962), комсомол, хужалыҡ һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. 1984 йылдан ВЛКСМ-дың Мәсетле район комитеты инструкторы, икенсе һәм беренсе секретары; 1990—1993 йылдарҙа ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты секретары; 2011 йылдан Башҡортостан Республикаһы Президенты һәм Башҡортостан Республикаһы Башлығы Хакимиәтенең эштәр идарасыһы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән хәҙерге Мәсетле районының Яңы Мишәр ауылынан.
- Сологуб Наталья Александровна (1977), балет артисы. 1992 йылдан Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры, 1998 йылдан — Санкт-Петербургтағы Мариин театры, 2006 йылдан — Германияның Дрезден ҡалаһы опера һәм балет театрының балет труппаһы солисы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (1997). Лозанна (Швейцария, 1995) һәм Мәскәү (1997) ҡалаларында үткән халыҡ-ара конкурстар дипломанты. «Иң яҡшы ҡатын-ҡыҙ роле» номинацияһында «Алтын битлек» Милли театр фестивале премияһы лауреаты (Мәскәү, 2002, 2004). Сығышы менән Стәрлетамаҡ ҡалаһынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Ғабдрахманов Рәйес Бикмөхәмәт улы (1918—7.03.1988), башҡорт журналисы, яҙыусы. 1948 йылдан КПСС, 1956 йылдан — СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы.
- Хәйруллин Ринат Мәсғүт улы (1958), дәүләт һәм хужалыҡ эшмәкәре. 2010—2019 йылдарҙа Дүртөйлө районы хакимиәте башлығы. Рәсәй Федерацияһының (2010) һәм Башҡортостан Республикаһының (2002) атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дүртөйлө районы Иҫке Байыш ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Добротворский Пётр Иванович (1839—17.01.1908), Рәсәй империяһы яҙыусыһы, юрист. 1863 йылдан Бөрө, 1865 йылдан — Бәләбәй өйәҙендә мировой аралашсы, 1877—1983 йылдарҙа Өфө өйәҙендә мировой судья. Башҡорт ерҙәрен талауға ҡаршы матбуғатта баҫылған мәҡәләләр авторы. Сығышы менән хәҙерге Ульяновск ҡалаһынан, 1861 йылдан ғүмеренең аҙағынаса Башҡортостанда йәшәй.
- Кондакова Антонина Васильевна (1929—24.08.1997), педагог. 1960—1984 йылдарҙа Күмертау ҡалаһы хәҙерге 3-сө урта мәктәбенең география уҡытыусыһы, уҡытыу бүлеге мөдире. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1966), Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1976), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге Ҡаҙағстандың Аҡтүбә ҡалаһынан.
тулы исемлек
- Бобкова Евгения Владимировна (1934—01.2012), микробиолог-ғалим. 1965—1967 йылдарҙа Башҡорт дәүләт медицина институты уҡытыусыһы, 1967—2007 йылдарҙа «Иммунопрепарат» предприятиеһы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1978 йылдан — лаборатория мөдире. Медицина фәндәре докторы (1992), профессор. (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Сергейчук Анатолий Александрович (1944), табип, йәмәғәтсе. 1987 йылдан Мәләүез район үҙәк дауаханаһының бүлек мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. Райондың почётлы гражданы (2009).
- Исламов Илдус Хизбулла улы (1954), педиатр-табип. 1981 йылдан Күмертау район үҙәк дауаханаһының балалар һәм педиатрия бүлектәре мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2016) һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Ҡолғона ауылынан.
- Ғарифуллин Радик Зөфәр улы (1959), рәссам, хәҙерге һынлы сәнғәттең концептуаль йүнәлеше вәкиле. 1996 йылдан Рәсәй Федерацияһының Рәссамдар союзы ағзаһы (1996). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Емелин Анатолий Анатольевич (1964), хоккейсы, тренер. Шайбалы хоккей буйынса Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1993). Дуҫлыҡ ордены кавалеры (1996).
- Сарбулатова Гөлнара Заһит ҡыҙы (1969), табип. Шишмә район үҙәк дауаханаһының эпидемиолог-табибы ярҙамсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған һаулыҡ һаҡлау хеҙмәткәре (2021).
- Филиппова Ольга Александровна (1974), кардиолог-табип-ғалим. Республика кардиология үҙәгенең кардиология бүлеге мөдире. «Йылдың иң яҡшы табибы» Бөтә Рәсәй конкурсы еңеүсеһе. Медицина фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы.
Дөйөм исемлек
- 1824: Иван Никитин, Рәсәй империяһы шағиры.
- 1837: Пётр Лесгафт, педагог, анатом, Рәсәй империяһында физик культураға фәнни нигеҙ һалыусы.
тулы исемлек
- 1873: Вячеслав Шишков, рус яҙыусыһы («Угрюм-река», «Емельян Пугачев»).
- 1883: Ида Рубинштейн, балерина.
- 1895: Сергей Есенин, рус совет шағиры.
- 1919: Эдуардас Межелайтис, совет шағиры, Социалистик Хеҙмәт Геройы.
- 1935: Армен Джигарханян, совет театр һәм кино актёры.
- 1964: Вадим Самойлов, музыкант, «Агата Кристи» рок-төркөмө ҡатнашыусыһы.
- 1981: Златан Ибрагимович, швед футболсыһы.
