12 апрель
12 апрель — рәсми календарь буйынса йылдың 102-се (кәбисә йылында 103-сө) көнө. Йыл аҙағына тиклем 263 көн ҡала.
| ← апрель → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | ||||
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Милли
Боливия: Балалар көнө.
Либерия: Азатлыҡ көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Космонавтика көнө.
.svg){kind=small}
Һөнәри
АҠШ: Китапханасылар көнө.
Ҡаҙағстан: Фәнни хеҙмәткәрҙәр көнө.
- 1795 йыл: Бөрө өйәҙе Ҡыр-Танып улусы башҡорттары яһаҡлы мариҙарға хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Балтас районындағы Туҡтай ауылына нигеҙ һалырға рөхсәт биргән керҙәшлек килешеүенә ҡул ҡуя.
- 1919 йыл: Совет Рәсәйендә беренсе коммунистик өмә уҙғарыла.
тулы исемлек
- 1943 йыл: СССР-ҙа «Курчатов институт»ы милли тикшеренеү үҙәге ойошторола.
- 1961 йыл: Юрий Гагарин донъяла беренсе булып йыһанға оса.
- 1970 йыл: Башҡортостан Республикаһының Дәүләт академия хор капеллаһының беренсе сығышы.
- 1985 йыл: Горький автозаводында миллионынсы ГАЗ-24 «Волга» еңел машинаһы эшләп сығарыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Сәйрәнов Хәйҙәр Сәйрән улы (1915—1989), тарихсы-ғалим, журналист, комсомол, партия һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. 1954 йылдан КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты секретары, 1963—1980 йылдарҙа СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты директоры. Башҡорт АССР-ының 4—6-сы (1955—1967) саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Тарих фәндәре кандидаты (1952). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы Иҫке Ҡамышлы ауылынан.
- Сөләймәнов Әһлей Фазлый улы (1925—17.11.2002), музыкант-уҡытыусы, һәүәҫкәр скрипкасы, ҡурайсы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1979—1997 йылдарҙа Иҫке Сибай сәнғәт мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1985). II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры.
тулы исемлек
- Ғибатов Франгил Ғиззәт улы (1935), физик-ғалим, инженер, комсомол, партия һәм профсоюз органдары, юғары мәктәп һәм сәнәғәт тармағы хеҙмәткәре, йәмәғәтсе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш (1990—1993) Юғары Советы депутаты. Физика-математика фәндәре кандидаты.
- Ниғмәтуллин Зиннәт Әйүп улы (1950), табип. 1973 йылдан Хәйбулла районы Аҡъяр район үҙәк дауаханаһының терапия бүлеге мөдире, 1974 йылдан — баш табиптың ойоштороу-методик эштәр буйынса урынбаҫары, 1979 йылдан — неврология бүлеге мөдире, 2009 йылдан — невролог-табип. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2010) һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2001). Сығышы менән ошо райондың Оло Әбеш ауылынан.
- Фролова Ирина Васильевна (1970), философ-ғалим. 1996—2013 йылдарҙа һәм 2017 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2017 йылдан БДУ-ның, 2022 йылдан — Өфө фән һәм технологиялар университетының Тарих һәм дәүләт идаралығы институты директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Философия фәндәре докторы (2006), профессор (2011). Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (2004).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Ғәйнуллин Шакир Йомағол улы (1921—4.06.1993), иҡтисадсы. Бөйөк Ватан һуғышында һәм совет-япон һуғышында ҡатнашыусы. «Салаватстрой» тресы идарасыһының иҡтисад мәсьәләләре буйынса элекке урынбаҫары, трестың баш иҡтисадсыһы. Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры. Салауат ҡалаһының почётлы гражданы (1978). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әбйәлил районы Асҡар ауылынан.
- Савоненко Нина Иосифовна (1921—02.1996), табип-фтизиопедиатр. 1944 йылдан хәҙерге Ленинград өлкәһе Гатчина ҡалаһы дауаханалары табибы, шул иҫәптән 1953 йылдан ҡала дауаханаһының балалар бүлеге мөдире, 1957—1960 йылдарҙа баш табип урынбаҫары; 1976—1980 йылдарҙа Ленинград өлкә туберкулёз диспансеры табибы. Балаларҙың туберкулёз менән ауырыуын кәметеү буйынса СССР-ҙың өлгөлө табибы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1969). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
тулы исемлек
- Шәрипова Лира Ғабдулла ҡыҙы (1926–2007), табип, йәмәғәтсе. Башҡорт АССР-ының етенсе саҡрылыш (1967–1971) Юғары Советы депутаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табибы (1975). Ауырғазы районының почётлы гражданы (2000). Сығышы менән ошо райондың Талбазы ауылынан.
- Яруллин Рауил Рафаэль улы (1961), ғалим-иҡтисадсы. Иҡтисад фәндәре докторы (2003), профессор (2006). 1987 йылдан Ҡазан финанс-иҡтисад институты, 1993 йылдан (өҙөклөк менән) Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1997 йылдан — финанстар кафедраһы мөдире. 1994—1997 йылдарҙа Дәүләт һалым инспекцияһының Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында баш дәүләт һалым инспекторы, бүлек етәксеһе урынбаҫары; 2010 йылдан Башҡортостан дәүләт хеҙмәте һәм идара итеү академияһы уҡытыусыһы.
- Ҡасҡынова Гөлнур Нуриман ҡыҙы (1976), әҙәбиәт белгесе-ғалим, йәмәғәтсе. 2005 йылдан хәҙерге Өфө фән һәм технологиялар университетының Бөрө филиалы уҡытыусыһы. Филология фәндәре кандидаты (2007), доцент (2012).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Шәһимәрҙәнов Нуритдин Көжәхмәт улы (1912—1.02.2005), ауыл хужалығы һәм совет органдары хеҙмәткәре. 1939—1940 йылдарҙағы совет—фин һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы. 1947 йылдан Әбйәлил районы колхоздары рәйесе, 1952 йылдан Ленин исемендәге колхоз рәйесе урынбаҫары, 1957 йылдан — ошо хужалыҡтың Таҡһыр бригадаһы бригадиры; 1961—1972 йылдарҙа Гусев ауыл Советы рәйесе. II дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Таҡһыр ауылынан.
- Евсюков Сергей Андреевич (1922—26.10.2008), малсы. 1935—1986 йылдарҙа Хәйбулла районы «Ҡыҙыл Байраҡ» колхозының һарыҡ көтөүсеһе. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Атингән ауылынан.
тулы исемлек
- Артемьев Михаил Алексеевич (1932—12.05.2001), йырсы (лирик тенор). 1965—1995 йылдарҙа Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры солисы. Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1976).
- Фәтхелбаянов Альфред Фәтхелбаян улы (1942—2021), нефтсе. 1982—2005 йылдарҙа «Саҡмағошнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығының начальник урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған нефтсеһе (1999), СССР-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1980), Дүртөйлө районының почётлы гражданы (2017). Сығышы менән ошо райондың Үткен ауылынан.
- Вагина Людмила Михайловна (1947), спорт өлкәһе ветераны. Ауыр атлетика буйынса халыҡ-ара категориялы судья. Башҡортостандың атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре.
- Ғарифуллин Наил Миңләхмәт улы (1947), юғары мәктәп ветераны. Башҡорт дәүләт университетының Физика-техник институты уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре кандидаты, профессор. Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре.
- Аранбаева Сәлимә Рәшит ҡыҙы (1952), хеҙмәт ветераны, инженер. 1975—2007 йылдарҙа Салауат нефть химияһы комбинаты һәм «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһенең химик-технологы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001). Сығышы менән Ишембай ҡалаһынан.
- Хәлисов Нәсих Хөббөтдин улы (1957), рәссам, фоторәссам һәм журналист. 1998 йылдан «Башҡортостан» гәзитенең художество мөхәррире, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2015), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2006), төрлө кимәлдәге ижади конкурстар лауреаты.
- Ишембәтова Зөлфиә Биктимер ҡыҙы (1962), ғалим—педагог, йәмәғәтсе. 1997 йылдан Салауат мәғариф һәм һөнәри технологиялар колледжы директоры. Өсөнсө һәм дүртенсе саҡырылыш ҡала Советы депутаты. 2011—2016 йылдарҙа «Әсә йөрәге» йәмәғәт ойошмаһы рәйесе. Педагогия фәндәре кандидаты (2008). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (2006) һәм мәғариф отличнигы (1995), Рәсәй Федерацияһының почётлы урта һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлебаш районы Ҡабыҡҡыуыш ауылынан.
- Туйсин Рәмил Париж улы (1972), мәҙәниәт хеҙмәткәре, уҡытыусы, йырсы һәм ҡурайсы. 1990 йылдан Баймаҡ районы һәм Сибай ҡалаһы дөйөм белем биреү мәктәптәре һәм балалар сәнғәт мәктәптәре уҡытыусыһы; 2009 йылдан Башҡорт дәүләт аграр университетының Урал арты филиалы Студенттар ижады үҙәге белгесе, 2011 йылдан — Үҙәк етәксеһе. Бер үк ваҡытта 2007 йылдан Туйсиндарҙың ғаилә концерт студияһы етәксеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2009), төрлө кимәл ижади конкурс һәм фестивалдәр лауреаты.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Фәритов Хәбир Салауат улы (1913—5.07.1997), педагог-методист. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1957—1974 йылдарҙа Башҡортостан китап нәшриәтенең уҡытыу-методик әҙәбиәт редакцияһы мөдире, 1963 йылдан — баш мөхәррир, 1971 йылдан — уҡытыу-педагогик әҙәбиәт редакцияһы мөдире. РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985).
- Палеха Борис Яковлевич (1928—29.08.1991), рәссам. 1958 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1974). БАССР Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1962).
тулы исемлек
- Хисаметдинов Ғиҙелхаҡ Фәтҡулла улы (1933—2001), механизатор, төҙөүсе. Мәләүез шәкәр заводының элекке эшсеһе. Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе, Ленин һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордендары кавалеры. Мәләүез районы һәм Мәләүез ҡалаһының почётлы гражданы (1991). Сығышы менән ошо райондың Ҡотош ауылынан.
- Вәлиев Дарвин Зәкирйән улы (1938—11.08.2019), спортсы, тренер-уҡытыусы. 1969 йылдан Өфө нефть институты һәм Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1997 йылдан физик тәрбиә кафедраһы доценты, бадминтон буйынса тренер. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура (1997), Рәсәйҙең почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2000) һәм Физик культура һәм спорт отличнигы (1998). Спорт гимнастикаһы буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1965), Башҡорт АССР-ының иң яҡшы физик культура хеҙмәткәре (1988). Бадминтон буйынса Бөтә Союз (1991) һәм Бөтә Рәсәй (2017) категорияһындағы судья. Сығышы менән хәҙерге Дүртөйлө ҡалаһынан.
- Көнәфин Фәрит Хисаметдин улы (1938), механизатор. 1964—1998 йылдарҙа Бөрйән районы «Ҡыҙыл таң» колхозы тракторсыһы, комбайнсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981).
- Афлетунов Анатолий Апкаримович (1958), нефтсе. 1979—2018 йылдарҙа Төмән өлкәһе нефть һәм газ сығарыу предприятие һәм ойошмалары эшсеһе. Ханты-Манси автономиялы округы — Юграның атҡаҙанған нефть-газ сығарыу сәнәғәте хеҙмәткәре (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дүртөйлө районы Йәрмиә ауылынан.
- Бохәрмәтов Радик Мазһар улы (1958—20.10.2021), инженер-төҙөүсе, муниципаль орган хеҙмәткәре. 2002 йылдан Салауат ҡалаһы хакимиәте башлығы урынбаҫары, 2009—2011 йылдарҙа — хакимиәт башлығы.
- Ғәлләмов Наил Хафиз улы (1958), музыкант-педагог. Балтас балалар сәнғәт мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
- Бикмөхәмәтова Сәүиә Ғәбдрәүеф ҡыҙы (1963), педагог. 1994 йылдан Салауат ҡалаһының 25-се башҡорт гимназияһы уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1998 йылдан этнография музейы етәксеһе һәм 2000 йылдан гимназияның «Сатҡылар» гәзите мөхәррире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (2013) һәм мәғариф отличнигы (2009). Рәсәйҙең «Мәғариф» өҫтөнлөклө милли проектының «Иң яҡшы уҡытыусылар» конкурсы еңеүсеһе (2009), Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәтенең грантын алыусы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Һәргәй ауылынан.
- Хәбибуллин Фәнүз Әфғәл улы (1968), журналист, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1994 йылдан республика матбуғат баҫмалары хеҙмәткәре, шул иҫәптән 2006 йылдан «Ҡызыл таң» гәзитенең иҡтисад бүлеге мөдире. Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия лауреаты (2019). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дүртөйлө районы Үткен ауылынан.
- Әхмәтова-Нәбиева Эльвира Мирзанур ҡыҙы (1973), бейеүсе, 1991—2013 йылдарҙа Фәйзи Ғәскәров исемендәге халыҡ бейеүҙәре ансамбле солисы. Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (2010).
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Исламов Фәнүс Ямур улы (1934), нефтсе-инженер, йәмәғәтсе. 1984—2005 йылдарҙа «Южарланнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы начальнигы. Башҡортостан Республикаһының 1-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған (1984), СССР-ҙың почётлы нефтсеһе (1982), РСФСР-ҙың нефть һәм газ сәнәғәтенең атҡаҙанған хеҙмәткәре, халыҡ мәғарифы отличнигы (1998). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981). Краснокама районының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Яңауыл районы Байғужа ауылынан.
- Абзалов Ралит Мөнир улы (1939—14.11.1985), географ-ғалим. 1966—1985 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, география факультеты деканы урынбаҫары. География фәндәре кандидаты (1974). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәсетле районы Әжекәй ауылынан.
тулы исемлек
- Десяткина Татьяна Григорьевна (1954), иҡтисадсы-ғалим, хеҙмәтләндереү өлкәһендә эшләүсе, йәмәғәтсе. «Фигаро» бөҙрәхана сәнғәте үҙәгенең генераль директоры, бер үк ваҡытта Өфө дәүләт нефть техник университетының Иҡтисад һәм сервис институты уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының «Сәс дизайнерҙары, косметологтар һәм визажистар союзы» коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ рәйесе. Иҡтисад фәндәре кандидаты (2003), доцент. Башҡортостан Республикаһының хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған хеҙмәткәре.
Дөйөм исемлек
- 1760 йыл: Жан-Франсуа Тома де Томон, Рәсәй империяһында эшләгән Франция архитекторы, рәсем төшөрөүсе.
- 1850 йыл: Князь Николай Голицын, дәүләт эшмәкәре. Рәсәй империяһы Министрҙар Советының һуңғы рәйесе.
тулы исемлек
- 1865 йыл: Сергей Мясоедов, Рәсәй империяһының хәрби эшмәкәре, полковник.
- 1905 йыл: Лев Черепнин, тарихсы-ғалим, академик, СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1981, үлгәндән һуң).
- 1930 йыл: Заһира Ғүмәрова, Татарстан шағиры, балалар яҙыусыһы.
- 1940 йыл: Михаил Ромадин (1940), СССР һәм Рәсәй рәссамы, график, Рәсәй Федерацияһының халыҡ рәссамы (2003).
- 1940 йыл: Херби Хэнкок, АҠШ-тың джаз музыканты, композитор, «Грэмми» премияһына 14 тапҡыр лайыҡ булыусы.
- 1985 йыл: Ольга Серябкина, Рәсәй йырсыһы, «Serebro» төркөмөнең элекке солисткаһы.
- 1912 йыл: Клара Бартон, АҠШ-тың Ҡыҙыл Тәре ойошмаһын ойоштороусы.
