4 февраль
4 февраль (рус. 4 февраля) — рәсми календарь буйынса йылдың 35-се көнө. Йыл аҙағына тиклем 330 көн ҡала (кәбисә йылында 331). Мосолман календары буйынса 1446 йылдың Шәғбан айының 5-се көнө. Өфөлә ☀️Ҡояш 8 сәғәт 50 минутта ҡалҡа, 17 сәғәт 47 минутта бата. Көн оҙонлоғо 🕒 8 сәғәт 57 минут. 🌒 Йәш Ай (йәше 5.92 көн).
| ← февраль → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | |||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | ||
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Ер:
- Кешелек туғанлығы көнө.
- Яҡшы кәйеф көнө.
- Резина калуштың тыуған көнө.
- Яман шеш менән көрәш көнө.
Милли
АҠШ: Өй ашы көнө.
- «Балаларҙы йылмайыу менән бүләкләгеҙ» көнө.
Латвия: Бутҡа көнө.
Шри-Ланка: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Япония: Яҙ башланыу байрамы.
Һөнәри
- Ер: Онкологтар көнө.
Ҡытай Республикаһы: Фермерҙар көнө.
- 900 йыл: Людовик IV Сабый Форххаймдағы йыйында көнсығыш франктар короле итеп иғлан ителә.
- 960 йыл: Тай-цзу Ҡытай императоры тәхетен ала, Сун династияһы хакимлығы башлана.
тулы исемлек
- 1508 йыл: Максимилиан Габсбург Тренто ҡалаһында Изге Рим империяһы императоры титулын ҡабул итә.
- 1719 йыл: Пётр I Рәсәй империяһында халыҡ иҫәбен алыу тураһында указ сығара.
- 1722 йыл: Петр I «Рангтар тураһында табель» индерә.
- 1755 йыл: Мәскәү дәүләт университеты эш башлай.
- 1789 йыл: Һайлаусылар коллегияһы Джордж Вашингтонды АҠШ-тың тәүге президенты итеп һайлай.
- 1794 йыл: Бөйөк француз инҡилабы: Милли конвент Францияла һәм уның колонияларында ҡоллоҡто юҡҡа сығара.
- 1824 йыл: АҠШ-та резина калуштың презентацияһы була.
- 1861 йыл: АҠШ-тағы граждандар һуғышы: Америка Конфедератив Штаттары ойошторола.
- 1918 йыл: Ырымбурҙа Башҡортостандың Ваҡытлы революцион комитеты төҙөлә (рәйесе — Бәхтигәрәй Шәфиев).
- 1919 йыл: Совнарком балаларҙы яҡлау тураһында декрет ҡабул итә.
- 1931 йыл: Курскиҙа СССР-ҙағы тәүге ел электростанцияһы эшләй башлай.
- 1932 йыл: Лейк-Плэсидта III ҡышҡы Олимпия уйындары башлана.
- 1934 йыл: СССР һәм Венгрия араһында дипломатик мөнәсәбәттәр урынлаштырыла.
- 1935 йыл: Мәскәү метрополитенында тәүге һынау поезы ебәрелә.
- 1939 йыл: Пенза өлкәһе ойошторола.
- 1945 йыл: СССР, АҠШ, Бөйөк Британия хөкүмәттәре башлыҡтары ҡатнашлығында Ялта конференцияһы эш башлай.
- 1946 йыл: «Партизани» (Тирана) албан футбол клубы ойошторола.
- 1948 йыл: Шри-Ланка Доминион Цейлон исеме аҫтында бойондороҡһоҙлоҡ ала (Бөйөк Британия доминионы булып ҡала).
- 1961 йыл: Анголала португал колонизаторҙарына ҡаршы ҡораллы көрәш башлана.
- 1976 йыл: Инсбрукта XII ҡышҡы Олимпия уйындары башлана.
- 1978 йыл: Джуниус Ричард Джаявардене Шри-Ланка президенты була.
- 1980 йыл: Әбүлхәсән Банисадр Ирандың тәүге президенты була.
- 1993 йыл: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми нәшриәте ойошторола.
- 1998 йыл: Босния һәм Герцеговинаның флагы раҫлана.
- 2000 йыл: Вольфганг Шюссель Австрияның федераль канцлеры була.
- 2003 йыл: Сербия һәм Черногорияның Конституцияһы ҡабул ителә.
- 2004 йыл: Facebook эшләй башлай.
- 2006 йыл: Турин метрополитены асыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Мансуров Гизәр Әхтәм улы (1930—11.05.2013), селекционер-ғалим, йәмәғәтсе. 1959 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институтының бүлек мөдире; 1992—2003 йылдарҙа Ботаника баҡса-институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре һәм лаборатория мөдире; 2000 йылдан Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы, 2011 йылдан — уҡыу-фәнни үҙәгенең өлкән ғилми хеҙмәткәре. 1996 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғәтте һаҡлау йәмғиәтенең Башҡортостан республика советы президиумы рәйесе, 2003 йылдан — почётлы рәйесе. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1999). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980), Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе. СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1981). Телсе-ғалим Әхтәм Мансуровтың улы.
- Фазлыев Илфир Хөснулла улы (1940), нефтехимик. 1964—2001 йылдарҙа «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһенең Химия заводы аппаратсыһы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1980) һәм «Почёт Билдәһе» (1971) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Шишмә районы Бишкәзә ауылынан.
тулы исемлек
- Спивак Семён Израилевич (1945—25.07.2020), математик-ғалим. 1986 йылдан Башҡорт дәүләт университетының математик модель әҙерләү кафедраһы, бер үк ваҡытта 1992 йылдан — Нефтехимия һәм катализ институтының лаборатория мөдире. Физика-математика фәндәре докторы (1985), профессор (1988). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1998), Рәсәй Федерацияһы юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (2014), Рәсәйҙең почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2008).
- Бураҡанов Нәғим Миңлехужа улы (1950), инженер. 2003 йылдан Башҡортостан Республикаһы Дәүләт техник күҙәтеүенең Мәләүез ҡалаһы һәм Мәләүез районы, 2006—2015 йылдарҙа Өфө районы буйынса инспекцияһы начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
- Шакирова Ғәлиә Рәфғәт ҡыҙы (1950), биолог-зоолог-ғалим. 1978 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы институты һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты, 2010 йылдан — К. И. Скрябин исемендәге Мәскәү ветеринария медицинаһы һәм биотехнологияһы академияһы уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2000), профессор (2002), Рәсәй тәбиғи фәндәр академияһының ағза-корреспонденты һәм атҡаҙанған фән һәм мәғариф эшмәкәре. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Йәнбәков Азат Нотфулла улы (1955), рәссам. Вәлиев Камил Абдрахман улы исемендәге Сибай сәнғәт колледжы уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2010).
- Әминева Флүзә Хәниф ҡыҙы (1960), педагог. Дүртөйлө районы Мәскәү урта мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы.
- Николай Красников(1985—16.06.2025), спортсы, боҙҙа мотоциклда уҙышыу буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған (2008) һәм халыҡ-ара класлы (2003) спорт мастеры. Шәхси зачётта һигеҙ тапҡыр, команда зачетында ун ике тапҡыр донъя чемпионы, күп тапҡыр Рәсәй чемпионы. Салауат Юлаев ордены кавалеры (2004).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Протазанов Яков Александрович (1881—8.08.1945), кинорежиссёр. «Салауат Юлаев» тарихи фильмын төшөрөүсе. РСФСР-ҙың (1935) һәм Үзбәк ССР-ының (1943) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән Мәскәү ҡалаһынан.
- Григорьев Захар Борисович (1906—18.12.1977), партия органдары хеҙмәткәре. 1948—1963 йылдарҙа ВКП (б)-ның (1952 йылдан КПСС-тың) Белорет ҡала комитетының беренсе секретары. Башҡорт АССР-ының өсөнсө (1951—1955), дүртенсе (1955—1959) һәм бишенсе (1959—1963) саҡырылыш Юғары Советы депутаты. КПСС-тың XIX съезы делегаты (1952). Ленин, ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Белорет районы һәм Белорет ҡалаһының почётлы гражданы (1967). Сығышы менән Ҡазан губернаһы Келәч ауылынан.
тулы исемлек
- Лебединская Валерия Павловна (1921—19.08.2010), инженер, хужалыҡ һәм партия органдары хеҙмәткәре. КПСС-тың Белорет ҡала комитетының элекке икенсе секретары. Ике «Почёт Билдәһе» ордены (1966, 1976) кавалеры. Белорет районы һәм Белорет ҡалаһының почётлы гражданы (2011, үлгәндән һуң). Сығышы менән хәҙерге Белгород өлкәһенең Алексеев районы Совет ауылынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Дробота Василий Егорович (1912—1979), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1953—1972 йылдарҙа Хәйбулла районы «Таналыҡ» совхозының ветеринар фельдшеры, бригадиры. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1971).
- Ғабдрахманов Хәйфулла Ғабдрахман улы (1927—19.08.2005), нефтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1957—1995 йылдарҙа «Саҡмағошнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы слесары һәм операторы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1969), РСФСР нефть һәм газ сәнәғәтенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (1981). I дәрәжә Ватан һуғышы (1985), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1977), «Почёт Билдәһе» (1966) һәм III дәрәжә Дан (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дүртөйлө районы Гөблөкөсөк ауылынан.
тулы исемлек
- Әхмәтгәрәев Әҡмәлетдин Йыһан улы (1932—28.08.2002), нефтсе, йәмәғәтсе. 1956 йылдан «Туймазыбурнефть» тресы быраулаусыһы һәм быраулау мастеры, 1970 йылдан Нефтекама быраулау эштәре идаралығының быраулау мастеры, 1974—1993 йылдарҙа смена начальнигы. Башҡорт АССР-ының 8-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1965). Нефтекама ҡалаһының почётлы гражданы (1978).
- Мөлөков Муса Ғайса улы (1937—9.06.2022), журналист, әҙәбиәт белгесе-ғалим, фольклорсы. 1986 йылдан «Кызыл таң» гәзитенең баш мөхәррире, 1991—2011 йылдарҙа Башҡорт дәүләт педагогия институты һәм М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы. Филология фәндәре кандидаты (1979), доцент (1991). Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (2012), Башҡортостандың мәғариф отличнигы (1992). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовар районы Һынны (Иҫке Һынны) ауылынан.
- Муллабаева Ләлә Зөфәр ҡыҙы (1947—2010), педагог. 1982—2010 йылдарҙа хәҙерге Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты доценты. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дәүләкән районы Суйынсы ауылынан.
- Нурлығаянов Фират Баян улы (1947), физик-математик-ғалим. 1970—2014 йылдарҙа Бөрө дәүләт педагогия институты һәм Башҡорт дәүләт университетының Бөрө филиалы уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1982—1992 һәм 1997—2000 йылдарҙа физика-математика факультеты деканы. Физика-математика фәндәре кандидаты (1979), доцент (1984). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (2000), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1989). Сығышы менән хәҙерге Дүртөйлө ҡалаһынан.
- Иванов Виталий Николаевич (1952), педагог. 1981—2015 йылдарҙа Баймаҡ ҡалаһының 2-се урта мәктәбе директоры. Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
- Насретдинов Фәүәрис Хәниф улы (1957), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Борай ремонт-техник предприятиеһының элекке водителе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты.
- Ғәлләмов Рәфил Әмин улы (1962), ауыл хужалығы һәм муниципаль орган хеҙмәткәре. 2000—2006 йылдарҙа Тәтешле район хакимиәте башлығының урынбаҫары һәм беренсе урынбаҫары — ауыл хужалығы идаралығы начальнигы; Балтас район хакимиәтенең элекке башлығы, «Башсельхозтехника» предприятиеһының элекке генераль директоры. Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Тәтешле районы Иҫке Һикәяҙ ауылынан.
- Петрова Лилиана Рафиҡ ҡыҙы (1972), социолог-ғалим. Башҡорт дәүләт университетының Идара һәм эшҡыуарлыҡ именлеге институты һәм Өфө фән һәм технологиялар университеты уҡытыусыһы. Социология фәндәре кандидаты (2000). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Агишев Иҙел Миһран улы (1928—2008), телсе, лексиколог, йәмәғәтсе. 1964—1991 йылдарҙа Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты лексикография бүлегенең ғилми хеҙмәткәре. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1985).
- Әхмәт Лотфуллин (1928—10.07.2007), рәссам. 1960 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Рәсәй Сәнғәт академияһы академигы (1997), Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының почётлы академигы. СССР-ҙың (1989) һәм РСФСР-ҙың халыҡ (1982), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1966). Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1982).
тулы исемлек
- Макаров Агавий Григорьевич (1933), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1970—1979 һәм 1989—2002 йылдарҙа Ҡалтасы районының баш ветеринар табибы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ветеринар табибы. Сығышы менән Дүртөйлө районынан.
- Вәлиәхмәтов Рифат Миңләхмәт улы (1938—25.06.2014), ғалим-педагог. Хәҙерге М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының физик культура факультетын ойоштороусы. Педагогия фәндәре кандидаты, профессор. Рәсәй Федерацияһының (2004) һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре. СССР-ҙың мәғариф, РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы, Рәсәй Федерацияһының иң яҡшы физик культура хеҙмәткәре, Физик культура һәм спорт отличнигы.
- Маликова Йондоҙ Таһир ҡыҙы (1948), һаулыҡ һаҡлау өлкәһе хеҙмәткәре. 1992—2003 йылдарҙа Кушнаренко үҙәк район дауаханының баш табип урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы.
- Үлмәҫова Светлана Викторовна (1953—6.04.2009), спортсы. Еңел атлетика буйынса СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1978). Ике тапҡыр Европа (1978, 1982) һәм СССР (1975) чемпионы.
- Әҙиәтов Данис Ғәниәт улы (1958), һаулыҡ һаҡлау өлкәһе хеҙмәткәре. Ҡариҙел районы Кирҙә ауыл участка дауаханаһының элекке баш табибы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Муллайән Халиҡов (1894—23.08.1937), башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте етәкселәренең береһе, дәүләт хеҙмәткәре. 1921—1925 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Халыҡ Комиссарҙары Советы рәйесе. Сәйәси золом ҡорбаны.
- Ишерский Владимир Владимирович (1904—7.03.1981), нефтсе, 1941—1957 йылдарҙа «Башнефть» берекмәһенең бүлек начальнигы. СССР-ҙың почётлы нефтсеһе (1970). Ленин (1954), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1948) һәм «Почёт Билдәһе» (1948) ордендары кавалеры. Сығышы менән Омск ҡалаһынан.
тулы исемлек
- Солтанов Әхмәҙи Сафуан улы (1904–?), урындағы башҡарма органдар хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1933—1938 йылдарҙа Хәйбулла район советы башҡарма комитеты рәйесе. Башҡорт АССР-ының 3-сө саҡырылыш (1951—1955) Юғары Советы депутаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.
- Сәлихов Шәйхелислам Ғүмәр улы (1914—19.06.1978), совет-фин һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы. Дан орденының тулы кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Иҫке Боҫҡаҡ ауылынан.
- Нәзиров Ромэн Ғафан улы (1934—16.01.2004), әҙәбиәт белгесе-ғалим. 1965 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1992—2004 йылдарҙа рус әҙәбиәте һәм фольклоры кафедраһы мөдире. СССР Журналистар союзы ағзаһы. Филология фәндәре докторы (1996), профессор (1997).
- Вәхитов Шамил Хөснулла улы (1954), ауыл хужалығы, партия, муниципаль һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре, зоотехник-ғалим. 1992 йылдан Мәләүез районы хакимиәте башлығы; 1995 йылдан Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте Премьер-министры урынбаҫары, бер үк ваҡытта 2001 йылдан Дәүләт ер комитеты рәйесе, 2007 йылдан – ауыл хужалығы министры; 2010–2012 йылдарҙа Рәсәй ауыл хужалығы министры урынбаҫары. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Рәсәйҙең атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре һәм почётлы ер төҙөлөшө белгесе. Халыҡтар дуҫлығы һәм Салауат Юлаев ордендары кавалеры. Мәләүез районы һәм Мәләүез ҡалаһының, Стәрлетамаҡ районының почётлы гражданы.
- Иванова Наталья Сергеевна (1954), сәнәғәт тармағы хеҙмәткәре. Күмертау авиация етештереү предприятиеһының элекке йыйыусыһы, быяла-сус производствоһы контролеры, бригадиры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған машиналар эшләүсеһе.
Дөйөм исемлек
- 1933 йыл: Жак Превер, Франция шағиры, сценарист.
- 1933 йыл: Игорь Кваша, СССР һәм Рәсәй-ҙең театр һәм кино актёры, режиссёр, телетапшырыуҙар алып барыусы. РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1978).
тулы исемлек
- 1945 йыл: Полад Бюль-Бюль Оглы, СССР һәм Әзербайжан йырсыһы, дәүләт эшмәкәре һәм дипломат. Әзербайжан ССР-ының халыҡ артисы (1982).
- 1975 йыл: Луис Джордан, джаз музыканты, композитор.
