21 март
21 март — рәсми календарь буйынса йылдың 80-се (кәбисә йылында 81-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 285 көн ҡала. Өфөлә ☀️Ҡояш 7 сәғәт 11 минутта ҡалҡа, 19 сәғәт 26 минутта бата. Көн оҙонлоғо 🕒 12 сәғәт 14 минут. 🌗 Айҙың һуңғы сиреге (йәше 21.39 көн).
| ← март → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | |||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| 31 | ||||||
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
БМО:
Ер:
- Белем азатлығы көнө.
- Ҡурсаҡ театрҙары көнө.
- Боронғо көй (музыка) көнө.
- Йорт хужалығы (йорт-ҡаралты) көнө.
- Ағас (ағас материалдары) көнө.
- Төҫ көнө.
- «Бәхетле булығыҙ!» көнө.
- Даун синдромлылар көнө.
Милли
Австралия: Гармония көнө.
АҠШ: Именлек-бәрәкәтлек көнө.
- Йәш үҫмерҙәр көнө.
- Хәтер көнө.
Ираҡ: Яҙ көнө.
Намибия: Бойондороҡһоҙлпҡ көнө.
Тунис: Йәштәр көнө.
Һөнәри
- Ер: Штурмандар көнө.
Грузия: Ил сиге һаҡсыһы көнө.
Башҡортостан: Башҡортостан статистикаһы көнө
- 1835 йыл: Рәсәй империяһы Хөкүмәт Сенатының 28 ғинуарҙағы указы нигеҙендә Өфөлә Губерна статистика комитеты ойошторола.
- 1922 йыл: Лондонда Ватерлоо вокзалы асыла.
тулы исемлек
- 1969 йыл: Башҡорт АССР-ы Октябрь Революцияһы ордены менән бүләкләнә.
- 1995 йыл: Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтайҙың тәүге ултырышы асыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Пономарёв Николай Георгиевич (1900–19.05.1942), СССР-ҙың оптик-инженеры, астрономия ҡорамалдары конструкторы. 1920 йылдан Ленинградтағы Оптика һәм Астрономия институттары хеҙмәткәре, 1934 йылдан Оптика механика заводының Конструкторлыҡ бюроһы етәксеһе, бер үк ваҡытта Пулково обсерваторияһы хеҙмәткәре. Сталин премияһы лауреаты (1941).
- Акимова Мария Степановна (1915—1.11.1971), антрополог-ғалим. 1944 йылдан Мәскәү дәүләт университеты уҡытыусыһы. Тарих фәндәре кандидаты (1942), доцент. 1963—1965 һәм 1967 йылдарҙа Көньяҡ Уралға, шул иҫәптән Башҡортостанға антропология экспедициялары ойоштороусы.
тулы исемлек
- Нуриев Зыя Нурый улы (1915—19.10.2012), СССР-ҙың партия һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре, иҡтисадсы-ғалим. 1957—1969 йылдарҙа КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитетының 1-се секретары, 1969 йылдан СССР-ҙың әҙерләүҙәр министры, 1973—1985 йылдарҙа — СССР Министрҙар Советы Рәйесе урынбаҫары. Иҡтисад фәндәре докторы (1966). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бөрө районы Үрге Ыласынтау ауылынан.
- Сәғитов Минсаяф Миңлебулат улы (1920—2009), ауыл хужалығы һәм партия органдары хеҙмәткәре, йәмәғәтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1955 йылдан Ҡырмыҫҡалы районы «Бүләк» колхозы бухгалтеры, Шайморатов исемендәге колхоздың баш бухгалтеры, 1964 йылдан — партком секретары, 1969 йылдан — хужалыҡ рәйесе. СССР-ҙың 7-се саҡырылыш (1974-1979) Юғары Советы депутаты. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Иҫке Муса ауылынан.
- Йәнекәев Дәрд Ғәли улы (1925—13.04.2016), психиатр-ғалим. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1966 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты, 1973 йылдан — Ҡазан табиптарҙың белемен камиллаштырыу институты уҡытыусыһы, психиатрия һәм наркология кафедраһы мөдире, 1996 йылдан — хәҙерге Ҡазан медицина академияһы уҡытыусыһы, психиатрия һәм наркология кафедраһы мөдире. Медицина фәндәре докторы (1979), профессор (1980). 2‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм Ҡыҙыл Йондоҙ (1944) ордендары кавалеры. Дворян Йәнекәевтәр нәҫеленән. Сығышы менән Бәләбәй ҡалаһынан.
- Нухов Фәрит Әйүп улы (1930—19.03.1990), сәнәғәт тармағы эшсеһе, йәмәғәтсе. 1948—1950 һәм 1954—1990 йылдарҙа Өфө моторҙар эшләү заводының (производство берекмәһенең) авиация двигателдәрен слесарь-йыйыусыһы. Башҡорт АССР-ының 10-сы (1980—1985) һәм 11-се (1985—1990) саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Иглин районы Меңйетәр ауылынан.
- Кәримов Вил Сәғит улы (1935—31.10.2017), режиссёр, дәүләт органдары хеҙмәткәре. 1969—1976 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының мәҙәниәт министры, 8-се һәм 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1985).
- Илизаров Симон Семёнович (1950), тарихсы-ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1975 йылдан СССР һәм Рәсәй Фәндәр академияһының Тәбиғәт фәне һәм техника тарихы институты хеҙмәткәре, 1990 йылдан өлкән ғилми хеҙмәткәр, 2000 йылдан — директор урынбаҫары, 2004 йылдан — «Фән һәм техника» мәғлүмәт аналитика үҙәгенең бүлек мөдире, бер үк ваҡытта 1994 йылдан Рәсәй гуманитар университеты уҡытыусыһы. Тарих фәндәре докторы (2004), профессор (2006). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Фәсхетдинов Әхәт Әхмәт улы (1950—11.01.2010), бейеүсе, мәҙәниәт өлкәһе хеҙмәткәре. 1967 йылдан (өҙөклөк менән) хәҙерге Фәйзи Ғәскәров исемендәге дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле солисы, шул иҫәптән 1989—1990 йылдарҙа ансамбль директоры. 1993—1996 һәм 2008—2010 йылдарҙа — хәҙерге Рудольф Нуриев исемендәге Башҡорт хореография колледжы, 1998—2002 йылдарҙа — Нефтекама филармонияһы директоры. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы (1987).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Искәндәров Алексей Искәндәр улы (1906—2.01.1999), хор дирижёры, композитор. 1940 йылдан СССР-ҙың Композиторҙар союзы ағзаһы. 1933—1966 йылдарҙа Йошкар-Ола музыка-театр училищеһы уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1954 йылға тиклем Мари филармонияһы Йыр һәм бейеү ансамбленең художество етәксеһе һәм дирижёры; 1952 йылдан Мари АССР‑ының Композиторҙар союзы рәйесе, 1956—1965 йылдарҙа яуаплы секретары. Хәҙер уның исемен йөрөткән Мари хор капеллаһын ойоштороусы (1933). РСФСР-ҙың (1960) һәм Мари АССР-ының (1942) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, Мари АССР-ының дәүләт премияһы лауреаты (1981). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мишкә районы Ирсай ауылынан.
- Мурсаиков Леонид Васильевич (1926—5.08.2013), партия һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1957 йылдан партия район комитеттарында яуаплы вазифаларҙа, шул иҫәптән 1964—1970 йылдарҙа КПСС-тың Стәрлетамаҡ район комитетының пропаганда һәм агитация бүлеге мөдире, райком секретары; 1970—1987 йылдарҙа Стәрлетамаҡ район Советы башҡарма комитеты рәйесе урынбаҫары. Икенсе дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры. Райондың почётлы гражданы (2005). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Петровский ауылынан.
тулы исемлек
- Ҡудашев Ринат Шәғәли улы (1936—10.11.2024), инженер-төҙөүсе-ғалим. 1955—1981 йылдарҙа СССР-ҙың Нефть һәм газ сәнәғәте предприятиеларын төҙөү министрлығының «Туймазанефтестрой» тресының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән идарасыһы; 1981—1988 йылдарҙа шул уҡ министрлыҡтың Нефть һәм газ сәнәғәте предприятиеларын төҙөү буйынса баш идаралыҡ начальнигы; 1988—2007 йылдарҙа Бөтә Рәсәй газ һәм нефть сығарыу һәм транспортлау объекттарының махсус төҙөлөш конструкциялары ғилми-тикшеренеү һәм проект-конструкторлау институтының генераль директоры. Техник фәндәр кандидаты. РСФСР-ҙың, Башҡорт АССР-ының һәм Болгария Халыҡ Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе. Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ, Халыҡтар Дуҫлығы һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Октябрьский ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бүздәк районының 1970 йылдарҙа Бүздәккә ҡушылған Табанлыкүл ауылынан.
- Павлов Сергей Витальевич (1961), ғалим-педагог, йәмәғәтсе. 1987 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, 2000 йылдан — Башҡортостан физик культура институты директорының уҡыу-уҡытыу эштәре буйынса урынбаҫары, 2015 йылдан — директорҙың беренсе урынбаҫары. 1990 йылдан Башҡортостандың Тхэквондо союзы президенты. Педагогия фәндәре докторы (2005), профессор (2009). Рәсәй Федерацияһының (2008) һәм Башҡортостан Республикаһының (1998) атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре, Рәсәйҙең физик культура һәм спорт отличнигы (2003) һәм почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2012). Дзюдо буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1982). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Кургин Владимир Петрович (1932—17.03.2003), нефтехимик. 1960—1996 йылдарҙа Салауат нефть химияһы комбинаты һәм «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе аппаратсыһы. Октябрь Революцияһы (1980) һәм «Почёт Билдәһе» (1975) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Алтай крайының Новопетровка ауылынан.
- Рудько Нина Владимировна (1947), техник-технолог. 1965—2003 йылдарҙа Салауат нефть химияһы комбинаты һәм «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе операторы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған химигы (1985). Сығышы менән хәҙерге Архангельск өлкәһе Плесецк районы Пуксоозеро ҡасабаһынан.
тулы исемлек
- Шәймөхәмәтов Фәнил Сафуан улы (1957), педагог, рәссам-график. Республика балалар сәнғәт мәктәптәренең элекке уҡытыусыһы. 1991 йылдан Рәсәй Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (2015).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Имаев Юрий Хәким улы (1938), инженер, һөнәри-техик белем биреү өлкәһе хеҙмәткәре. 1965—2009 йылдарҙа Салауат ҡалаһының 19-сы һөнәри училищеһының производствоға өйрәтеү мастеры, 1988—1992 йылдарҙа — өлкән мастер. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған һөнәри-техник белем биреү хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Бөрйән районының Иҫке Собханғол ауылынан.
- Кәбилов Әнүз Ғәҙи улы (1938), ғалим-иҡтисадсы, инженер. 1986 йылдан хәҙерге «Башнефтехим» берекмәһенең генераль директор урынбаҫары, 1997—1998 йылдарҙа вице-президент, иҡтисад буйынса директор. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1992). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған иҡтисадсыһы (1998). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Дүртөйлө районының Тәкәрлек ауылынан.
тулы исемлек
- Бондарук Анатолий Моисеевич (1958), ғалим, йәмәғәтсе. 2011—2015 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһынан Рәсәй Федерацияһы Федераль Йыйылышы Федерация Советы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының дүртенсе саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Техник фәндәр докторы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы.
- Ниғмәтйәнов Азат Әҙип улы (1973), ғалим-агроном-агрохимик. 1999 йылдан Башҡорт дәүләт аграр университеты, 2018 йылдан — Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (2001). Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Әхмәрова Әминә Мөхәмәтйән ҡыҙы (1909—3.06.1996), педагог-методист. 1958—1975 йылдарҙа РСФСР Педагогия фәндәре академияһы Милли мәктәптәр ғилми-тикшеренеү институты Башҡортостан филиалының өлкән ғилми хеҙмәткәре. Педагогия фәндәре кандидаты (1963). Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1968), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1964). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Пермь крайының Луговая ауылынан.
- Зубакина Людмила Николаевна (1944), терапевт-табип. 1974 йылдан Белорет ҡалаһы бала табыу йорто табибы, 1976 йылдан – бүлек мөдире, 1986-2001 йылдарҙа – баш табип. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1997).
тулы исемлек
- Бакулин Алексей Вениаминович (1949—29.11.2019), педагог, мәғариф, партия һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. 1987 йылдан КПСС-тың Бөрө ҡала комитетының беренсе секретары, 1992 йылдан ҡаланың 7-се урта мәктәбе директоры, артабан Башҡортостан Республикаһы Тәбиғәттән файҙаланыу һәм экология министрлығының Бөрө территориаль комитеты етәксеһе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты.
- Латипов Эдуард Ратмил улы (1994), спортсы, биатлонсы. Олимпия уйындарының өс бронза миҙалын яулаусы, донъя, Европа һәм Рәсәй чемпионаттары һәм беренселектәренең күп тапҡыр еңеүсеһе һәм призёры. Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры. II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы менән бүләкләнеүсе һәм Салауат Юлаев ордены кавалеры.
Дөйөм исемлек
- 1825 йыл: Александр Можайский, Рәсәй империяһы уйлап сығарыусыһы, авиацияға нигеҙ һалыусыларҙың береһе.
- 1839 йыл: Модест Мусоргский, Рәсәй империяһы композиторы.
тулы исемлек
- 1880 йыл: Николай Максимов, СССР-ҙың ботаник-ғалимы, академик.
- 1920 йыл: Георг Отс, йырсы һәм актёр, СССР-ҙың халыҡ артисы.
- 1930 йыл: Симон Шноль, СССР һәм Рәсәй биофизигы, фән тарихын өйрәнеүсе.
- 1950 йыл: Сергей Лавров, дипломат, Рәсәй Федерацияһының сит ил эштәре министры.
- 1958 йыл: Гэри Олдмен, Бөйөк Британия киноактёры.
- 1998 йыл: Галина Уланова, СССР балеринаһы.
- 2000 йыл: Аляев Иван Павлович, совет-фин (1939—1940) һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы, Советтар Союзы Геройы (1940).
