20 октябрь
20 октябрь (рус. 20 октября) — рәсми календарь буйынса йылдың 293-сө көнө (кәбисә йылында 294-се). Йыл аҙағына тиклем 72 көн ҡала.
| ← октябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
БМО: Бөтә донъя статистика көнө. БМО-ның статистика комиссияһы ҡарарына ярашлы, 2010 йылдан башлап 5 йылға бер тапҡыр билдәләнә: 2010, 2015, 2020, 2025, 2030 һәм артабан.
Ер: Остеопороз менән көрәш көнө.- Кредит союздары көнө.
- Ялҡауҙар көнө.
Милли
АҠШ: Йәштәргә ышаныу көнө.
- Рухи яҡтан көслөләр көнө.
Вьетнам: Ҡатын-ҡыҙҙар көнө.
Гватемала: Революция көнө.
Кения: Геройҙар көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Атайҙар көнө (октябрҙең өсөнсө йәкшәмбеһе).
- Ҡышҡа һаҡламдарҙы тулыландырыу көнө.
Чехия: Ағас ултыртыу көнө.
Ямайка: Батырҙар көнө.
Төбәк байрамдары
- Рәсәй Федерацияһы: Диңгеҙ буйы крайы көнө.
Һөнәри
- Ер: Авиадиспетчерҙар көнө.
- Ашнаҡсылар, коктар көнө.
- АҠШ: Йәмәғәт мәғлүмәт саралары көнө.
- Рәсәй Федерацияһы: Хәрби элемтәселәр көнө.
- Аҙыҡ-түлек сәнәғәте хеҙмәткәрҙәре көнө (октябрҙең өсөнсө йәкшәмбеһе).
- Юл хужалығы хеҙмәткәрҙәре көнө (октябрҙең өсөнсө йәкшәмбеһе).
Әзербайжан: Энергетиктар көнө.
- 1852 йыл: Оттава ҡалаһына нигеҙ һалына.
- 1911 йыл: Руаль Амундсен экспедицияһы Көньяҡ полюсҡа юллана.
тулы исемлек
- 1929 йыл: СССР-ҙа тотошлай коллективлаштырыу иғлан ителә.
- 1930 йыл: Хакас автономиялы өлкәһе ойошторола.
- 1944 йыл: Совет Армияһы һәм югослав партизандары Белградты азат итә.
- 1953 йыл: АҠШ-та Рей Брэдбериҙың «Фаренгейт буйынса 451 градус» антиутопияһы донъя күрә.
- 1958 йыл: Таиландта хәрби түңкәрелеш.
- 1970 йыл: СССР-ҙа беренсе тапҡыр «Спортлото» уйнатыла.
- 1973 йыл: Сидней опера театры асыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Аҫылғужа (Баһуманов Аҫылғужа Ишемғужа улы; (1945—25.02.2005), яҙыусы. 1984—1990 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзының әҙәби консультанты һәм яуаплы секретары, 1990—1992 йылдарҙа хәҙерге Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте директоры.
- Илибаева Мария Каликаевна (1950), Мари Иле Республикаһының ветеран журналисы, яҙыусы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Балтас районы Туҡтай ауылынан.
тулы исемлек
- Ғәҙиев Ринат Рауил улы (1955), ғалим-зоотехник, юғары мәктәп эшмәкәре. 1982 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы институты һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1992 йылдан малсылыҡ продукттарын етештереү һәм яңынан эшкәртеү технологиялары факультеты деканы, 2010—2011 йылдарҙа фән һәм инновацион эштәр буйынса проректор; 2012 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институтының бүлек мөдире. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (2003), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы (1995), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү (2005) хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлебаш районы Тәтер-Арыҫлан ауылынан.
- Искәндәров Ильяс Фәрхәт улы (1965), дипломат. 2020 йылдан Габон Республикаһында Рәсәй Федерацияһының ғәҙәттән тыш һәм тулы хоҡуҡлы илсеһе.
- Кривошеев Андрей Николаевич (1970), спортсы, тренер. Конькиҙа шыуыу спорты буйынса СССР (1991), Бойондороҡһоҙ Дәүләттәр Берләшмәһе (1992) һәм Рәсәйҙең (1993—1998) йыйылма командалары ағзаһы. 2008 йылдан Өфөләге 24-се Балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе директоры, бер үк ваҡытта 2010 йылдан конькиҙа шыуыу спорты буйынса Башҡортостан Республикаһы йыйылма командаһының өлкән тренеры. Олимпия уйындарыында ҡатнашыусы (1998). СССР-ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1991). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (2004). Сығышы менән Салауат ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Абдрахманов Ғәлимхан Абдрахман улы (1921—12.01.2000), хужалыҡ эшмәкәре, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, 3-сө Бөтә союз колхозсылар съезы делегаты (1969). Ҡыҙыл Байраҡ (1945) һәм II дәрәжә Ватан һуғышы (1985) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәсетле районы Яуыш ауылынан.
- Сәғитов Ирғәли Мырҙағәли улы (1921—31.12.1988), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы тоҫҡаусыһы, гвардия рядовойы. II дәрәжә Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры.
тулы исемлек
- Үҙәнбаева Лена Шакир ҡыҙы (1936), хеҙмәт ветераны. Күмертау ҡалаһындағы 2-се төҙөлөш идаралығының элекке буяусыһы, бригадиры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған төҙөүсеһе.
- Сәлихова Сәғирә Әхмәт ҡыҙы (1946—20.05.2010), комсомол, профсоюз һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1967—1971 йылдарҙа ВЛКСМ-дың Бөрйән район комитетының икенсе секретары; 1973 йылдан ауыл хужалығы һәм эшкәртеү сәнәғәте эшсәндәре профсоюзының район комитеты рәйесе; 1979 йылдан Иҫке Собханғол ауыл Советы башҡарма комитеты секретары, 1982 йылдан — рәйесе; 1985 йылдан район Советы башҡарма комитеты иҡтисадсыһы, 1992 йылдан — район хакимиәтенең иҡтисад бүлеге начальнигы, 1994—2001 йылдарҙа — баш белгес. Сығышы менән ошо райондың Иҫке Собханғол ауылынан.
- Айтмөхәмәтов Нариман Зәйнулла улы (1951), спорт ветераны. Еңел атлетика буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1978), республика категорияһындағы судья (1987). Спорт йөрөшө буйынса СССР кубогын яулаусы (1981), ветерандар араһында донъя (1991—1994) һәм Европа (1992, 1994—1995) чемпионы, Бөтә донъя уйындарында өс тапҡыр еңеүсе (1994; 2011).
- Йосопов Таһир Әбдрәким улы (1951), ауыл хужалығы ветераны. 2001—2011 йылдарҙа Стәрлетамаҡ районы «Рощинский» совхозының берекмә директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2005), райондың почётлы гражданы (2017). Сығышы менән хәҙерге Һарытау өлкәһе Перелюбский районы Харитоновка ауылынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Николаевский Борис Иванович (1887—22.02.1966), сәйәсмән, эмигрант-тарихсы. Сығышы менән хәҙерге Бәләбәй ҡалаһынан.
- Манатов Шәриф Әхмәтйән улы (1892—1936), дәүләт хеҙмәткәре, йәмәғәтсе. Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте етәкселәренең һәм Башҡортостан автономиялы республикаһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. 1917—1918 йылдарҙа Башҡорт мәркәз шураһы рәйесе. Сәйәси золом ҡорбаны.
тулы исемлек
- Кәлмәтов Харис Сәлих улы (1897—27.11.1937), дәүләт хеҙмәткәре. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. 1922 йылдан Башҡорт АССР-ы Баш суды судьяһы, 1924—1929 йылдарҙа — рәйесе; 1927 йылдан — Башҡортостан Үҙәк Башҡарма Комитеты ағзаһы; 1936 йылдан БАССР Халыҡ Комиссарҙары Советы ҡарамағындағы Физкультура һәм спорт эштәре комитеты рәйесе. Сәйәси золом ҡорбаны.
- Костин Яков Дмитриевич (1917—20.09.1993), сик һаҡсыһы. 1938 йылда Хәсән күле янындағы совет-япон ҡораллы бәрелешендә һәм Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, миномётсы, кесе сержант. Дан орденының тулы кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баҡалы районы Баҡалы ауылынан.
- Ғарданов Хәләф Шакир улы (1932—2008), ғалим-филолог, журналист. 1976—1978 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты, 1989—1993 йылдарҙа хәҙерге Ҡазан дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы. 2004 йылдан Рәсәй Яҙыусылар союзы ағзаһы. Филология фәндәре кандидаты (1970). Татарстан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1999). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Үрнәк ауылынан.
- Шәмсетдинов Амур Әбүлхәйер улы (1932—16.06.1996), механизатор. 1958—1992 йылдарҙа Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозы механизаторы. Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966, 1976) һәм Халыҡтар Дуҫлығы (1981) ордендары кавалеры, коммунистик хеҙмәт ударнигы (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлетамаҡ районы Первомайский ауылынан.
- Ғиззәтуллин Мәжит Нурислам улы (1937), инженер-энергетик. 1975—2002 йылдарҙа Өфө яны (Благовещен ҡалаһы) ТЭЦ-ының баш инженеры, директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (1997), Рәсәй Федерацияһы Яғыулыҡ-энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994).
- Жирнов Борис Семёнович (1942), ғалим-инженер-технолог. 1965 йылдан Өфө нефть институты һәм Өфө дәүләт нефть техник университетының Салауат филиалы уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1985 йылдан химик-технологик процестар кафедраһы мөдире. Техник фәндәр докторы (1999), профессор (2000), Ҡаҙағстандың Атырау нефть һәм газ институтының почётлы профессоры (2004). Рәсәйҙең почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2002). Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының Алексеевский ауылынан.
- Әхмәтшин Динер Йыһанша улы (1952). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, III дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры. Сығышы менән Бүздәк районынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Аҡсурин Мәхмүт Абдулла улы (1923—2009), инженер, төҙөлөш тармағы һәм партия органдары хеҙмәткәре. 1958—1985 йылдарҙа «Стерлитамакстрой» тресының тимер-бетон заводының директор урынбаҫары һәм трестың партком секретары. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. II дәрәжә Ватан һуғышы, Ҡыҙыл Байраҡ һәм Халыҡтар Дуҫлығы ордендары кавалеры, Стәрлетамаҡтың почётлы гражданы (2005). Сығышы менән ошо ҡалаһынан.
- Ғәҙелшин Әмирйән Әбүнәғим улы (20.10.1923—11.2011), һаулыҡ һаҡлау өлкәһе хеҙмәткәре, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1945—1983 йылдарҙа Бүздәк районы Уран ауылы фельдшеры. I дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм III дәрәжә Дан ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо ауылдан.
тулы исемлек
- Малахов Михаил Андреевич (1923—6.11.1988), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, айырым сапер батальонының сапёр-разведчигы, гвардия ефрейторы. Дан орденының тулы кавалеры.
- Биғолов Минеғол Солтан улы (1928—6.01.1973), ташсы, «Башнефтезаводстрой» тресының элекке комплекслы төҙөүселәр бригадаһы етәксеһе. СССР-ҙың етенсе саҡырылыш, Башҡорт АССР-ының алтынсы саҡырылыш Юғары Советтары депутаты, КПСС-тың XXII съезы делегаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1958).
- Хазиев Валерий Семёнович (1948), философ-ғалим. 2005—2008 йылдарҙа М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты проректоры. Философия фәндәре докторы (1994), профессор (1995). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2016), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән хәҙерге Ҡаҙағстан Республикаһының Ирсу ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Мостай Кәрим (1919—21.09.2005), шағир, драматург, публицист, йәмәғәтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1951–1962 йылдарҙа Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһы рәйесе, 1962—1989 йылдарҙа РСФСР Яҙыусылар союзы идараһы секретары. РСФСР-ҙың 4—11-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1979). Башҡортостандың халыҡ шағиры (1963). РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1982). Ленин премияһы (1984), СССР‑ҙың Дәүләт премияһы (1972), РСФСР‑ҙың К. С. Станиславский исемендәге дәүләт премияһы (1967), Башҡорт АССР-ының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы (1967) лауреаты. Ике Ленин, I һәм II дәрәжә Ватан һуғышы, Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ, Халыҡтар Дуҫлығы, Ҡыҙыл Йондоҙ, III дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн», «Почёт Билдәһе» һәм Салауат Юлаев ордендары кавалеры.
- Суфияров Фәрит Суфияр улы (1939), уҡытыусы, шағир. 1993 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. 1992 йылдан Яңауыл яҙыусылар ойошмаһының яуаплы секретары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1995). Ғәли Соҡорой (1997), Фәтих Кәрим (2005) һәм Әнғәм Атнабаев исемендәге әҙәби премиялар лауреаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Яңауыл районы Иҫәнбай ауылынан.
тулы исемлек
- Хәйретдинов Ингель Ғәләү улы (1944), эшсе. 1962—2011 йылдарҙа Күмертау авиация етештереү предприятиеһы слесары. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1977).
- Батыршина Ләйлә Минислам ҡыҙы (1949), табип. СПИД-ты һәм йоғошло ауырыуҙарҙы иҫкәртеү һәм уларға ҡаршы көрәш буйынса республика үҙәгенең юғары категориялы терапевы. Башҡортостандың атҡаҙанған табибы.
- Быков Владимир Викторович (1949—14.01.2018), хоккейсы һәм тренер. 1966—1979 йылдарҙа «Салауат Юлаев» хоккей командаһы уйынсыһы. Башҡорт АССР-ында беренсе СССР-ҙың спорт мастеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (1978).
- Вәхитов Малик Шакир улы (1949), зооинженер-ғалим, ауыл хужалығы һәм муниципаль орган хеҙмәткәре. 1984 йылдан Мәләүез районы «Арыҫлан» совхозы директоры, 2003 йылдан — Мәләүез ҡалаһы һәм Мәләүез районы, 2006—2015 йылдарҙа — Мәләүез районы хакимиәте башлығы. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1998). Рәсәй Федерацияһының һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, Рәсәйҙең почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре. Салауат Юлаев һәм «Башҡортостан Республикаһында күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» (2014) ордендары кавалеры. Ҡала һәм райондың почётлы гражданы. Сығышы менән ошо райондың Сәйет ауылынан.
- Кашаев Венер Нәбиулла улы (1949), автотранспорт хеҙмәткәре. 1995–2005 йылдарҙа Бөрө автотранспорт предприятиеһының баш инженеры, директоры, 2005 йылдан — Дүртөйлө автотранспорт предприятиеһы директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған, Рәсәйҙең почётлы транспорт хеҙмәткәре, Почётлы автотранспортсы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Иҫке Ҡалмаш ауылынан.
- Мартыненко Василий Борисович (1974), геоботаник-ғалим. 1999—2022 йылдарҙа хәҙерге Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәге Биология институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре, лаборатория мөдире, директор вазифаһын башҡарыусыһы һәм директоры. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы профессоры (2016), биология фәндәре докторы (2009). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре. Сығышы менән Бөрө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлек
- 1616: Томас Бартолин, Дания анатомы, лимфа системаһын асыусы.
- 1632: Кристофер Рен, Англия математигы.
- 1894: Александр III, Рәсәй императоры.
- 1895: Мифтахетдин Аҡмулла, башҡорт шағиры, мәғрифәтсе.
тулы исемлек
- 1964: Герберт Гувер, АҠШ-тың 31-се Президенты.
- 1982: Идрис Туҡтар, СССР яҙыусыһы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Сығышы менән Башҡортостандың Благовар районы Болошло ауылынан.
- 1987: Андрей Колмогоров, СССР математигы.
- 1994: Сергей Бондарчук, СССР актёры, режиссёр, СССР-ҙың халыҡ артисы (1952), Социалистик Хеҙмәт Геройы (1980).
- 2001: Мөхәмәт Арыҫланов, театр рәссамы, РСФСР-ҙың (1980) һәм Башҡорт АССР-ының (1968) халыҡ рәссамы, Салауат Юлаев исемендәге премия лауреаты (1973).
- 2011: Муаммар Каддафи, Ливия башлығы.
- 2020: Дягилев Анатолий Иванович, Башҡортостандың Архитектура-төҙөлөш дәүләт күҙәтеүе инспекцияһының элекке етәксеһе.
